TEKERR�R EDEN TAR�H-5. B�L�M-DEVLET-� �L�YEN�N �FLASI

1856 da �mzalanan Paris Bar�� Antla�mas�yla Osmanl� Devleti derin bir ohh �ekti mi? Elbette hay�r. Daha bu antla�man�n yap�ld�� sene Karada�da Osmanl� Devletine kar�� ayaklanma ��km��t�. Ertesi sene Bosna- Hersek isyan� ya�anm��t�. Bir sonraki sene yani 1858 de ise Cidde ayaklanmas� Osmanl� Devletini bir hayli u�ra�t�rm��t�.

Bunlar� tafsilat�yla anlatm�yorum zira biraz h�zlanmam�z gerekiyor.

1861 Y�l�na geldi�imizde Padi�ah Abd�lmecit iyice rahats�zlanm��t�. �nl� hekim Za�foros Efendi padi�ah� iyice muayene ettikten sonra ac� ger�e�i y�z�ne kar�� s�yledi: ��Maalesef vereme yakalanm��s�n�z ulu h�nkar�m�z !��

Padi�ah Abd�lmecit, karde�i Abd�laziz�i yan�na �a��rd� ve ona �� Art�k benden hay�r yok. Her �ey sana kalacak. �n�allah g�revinde muvaffak olursun. Evlatlar�m� da sana emanet ediyorum, onlara zaruret �ektirme.� Diye vasiyet etti. 25 Haziran 1861 tarihinde hen�z daha 39 ya��ndayken 21 y�ll�k bir saltanat�n sonunda hayata g�zlerini yumdu.

Osmanl� taht�nda art�k Abd�laziz vard� ama onu da olduk�a k�t� g�nler bekliyordu.

Osmanl� Devleti�nin i�inde bulundu�u ekonomik ��kmaz 1861 y�l�nda onu Kanl�ca Muahedelerini imzalamaya kadar g�t�rm��, b�ylece Balta Liman� antla�mas�yla yabanc� devletlere sa�lanan imtiyazlar �ok daha geni�letilmi�ti. Bu antla�ma ile kendi geleneksel i� pazar� da sonuna kadar yabanc� devletlere a��ld��ndan Osmanl� esnaf� i�in ya�ama hakk� ve �ans� kalm�yordu adeta.

1863 y�l�nda Girit�de isyan ��kt�

1864 Y�l�nda �yonya Adalar� ya da Yedi Ada Cumhuriyeti denilen Korfu, Kefalonya, Zanta, Ayamavra , �uka, �taki ve Pakso adalar� �ngiltere taraf�ndan Yunanistan�a verildi.Bundan cesaret alan Girit 1866 da Yunanistan�a ba�lanmak i�in yeni te�ebb�slerde bulundu.

Osmanl� Devleti 1829 Y�l�ndaki Edirne Antla�mas�yla �zerklik verdi�i S�rbistandaki t�m kalelerini 1867 y�l�nda tahliye etti. Art�k S�rbistan�da askeri bir varl�� kalmam��t� Osmanl� Devletinin. �eklen Osmanl�ya ba�l� bir y�netim haline geldi.

Yine 1867 Y�l�nda Yabanc�lara Osmanl� topraklar�nda m�lk edinme hakk� verildi.

21 Haziran 1867 de padi�ah Abd�laziz, Frans�z �mparatoru III. Napoleon�un a��r� �srarlar� ve Paris sergisine daveti �zerine yurt d��na ��kmaya karar verdi.

�imdi hep birlikte bir komediyi dikkatle takip edelim.

Evet, III. Mehmetten sonra art�k ordunun ba��na hi� ge�meyen, �stanbul�dan d��ar� ��kmayan, hatta hepsi dahil hacca bile gitmeyen Osmanl� padi�ahlar�ndan biri yurt d��na, hem de gayrim�slim bir �lkeye gidecekti. Gitmesine gidecekti ama �ok �nemli bir dini s�k�nt� vard�(!)

Osmanl� Devletinin h�k�m s�rd�� topraklar Dar��l �slamd�. Buna kar��l�k Osmanl� hakimiyetinde olmayan topraklar�n tamam� Dar��l Harp idi. Bir padi�ah da �er�an dar�'l harp olan topraklara ancak harp, yani sava�mak i�in giderdi. Gezi, ziyaret, dostluk vs i�in Dar��l harp olan topra�a ad�m atarsa? Maazallah dinden imandan ��kard� (!) �te taraftan bu davete mutlaka icabet etmesi de gerekiyor. Zira sadece Fransa de�il, bu vesile ile �ngiltere ve daha pek �ok Avrupa devletine u�rayacak ve �lkesi ad�na bir tak�m iyilikler isteyecekti onlardan. Hem Avrupal� da merak ediyordu bu bir oturu�ta koskoca bir koyunu yiyen, iki pehlivanla birden �ay�rlarda g�re� tutup her ikisinin birden s�rt�n� yere yap��t�ran Osmanl� Padi�ah�n�. Onlara g�stermesi gerekiyordu �eyini...Yani nas�l bir c�sseye, nas�l bir heybete sahip oldu�unu.

Ulema topla�t�. �� Ulan a�a�� t�k�rsen sakal, yukar� t�k�rsen b�y�k. Bizim Padi�ah gavur topra��na ayak basarsa maazallah Allah ta� ya�d�r�r tepemize. Basmasa bu sefer de Avrupa �� Korktu gelemedi�� Diye tefe koyar bizi. N�etsek ki.�� Diye kara kara d��nmeye ba�lad�lar.

Sonunda ��z�m bulundu:

��Bir hava arac�, mesela zeplinle dola�m��t�r.�� Diye d��n�yorsunuz de�il mi? Yok daha neler. �yle de�il. ��z�m �ok daha ak�ll�cayd�(!)

Padi�ah Abd�laziz i�in �zel bir ayakkab� yapt�r�lacak, bu ayakkab�n�n taban�na �stanbul topra�� konacak. B�ylece Padi�ah, gavur topra��na ayak basmadan rahat rahat Fransa�y� ve ziyaret edece�i di�er �lkeleri dola�abilecekti. Nitekim de �yle oldu.

Bu k�rk yedi g�nl�k seyahat s�resince Abd�laziz, Fransa Kral� III. Napoleon ve e�i Eugene ve Rus �ar� ile Fransa�da �ngiltere Krali�esi Victoria, Bel�ika Kral� Leopold, Prusya Kral� I. Wilhelm, Avusturya-Macaristan �mparatoru Fran�ois Joseph ile kendi �lkelerinde g�r��t�. 7 A�ustos 1867 de T�rkiye�ye d�n�p Dolmabah�e saray�n�n r�ht�m�nda karaya ayak bast��nda �� Ecdad at s�rt�nda ve f�tuhat gayesiyle giderdi...Bizler ise �imdi, trenle, vapurla ve ancak Siyaset i�in gidebiliyoruz!�� Demi�ti.

1869 da S�vey� Kanal� a��ld�.

M�s�r Osmanl� Devleti�ne ba�l� bir eyalet oldu�una g�re normal �artlarda kanal� Osmanl� Devleti�nin a�mas� gerekiyordu. Oysa kanal Osmanl� Devletinin onay� ile olsa da onun taraf�ndan de�il M�s�r Hidivi �smail Pa�a ve Fransa taraf�ndan 1859 da yap�m�na ba�lanarak 1869 da a��lm��t� ama bu a��l�� Osmanl� Devletine M�s�r�a mal oldu. Kanal�n �nemini �ok iyi bilen �ngiltere onu ne M�s�r hidivlerine, ne Fransa�ya, ne Rusya�ya ne de Osmanl� devletine yedirmeyecekti. M�s�r�� ele ge�irdi ( Buna ileride d�nece�im.)

Evet, �imdi zurnan�n zort dedi�i yerdeyim.

�lk kez 1854 de d�� bor� alan Osmanl� devleti �ok de�il sadece 20 sene i�inde bu bor�lar�n faizlerini bile �demeyecek duruma gelmi�ti.

Evet, ge�en bu yirmi sene i�erisinde Osmanl� Devleti on be� kez d�� bor� alm��t�. 1863 Senesi itibariyle devlet, t�m gelirlerinin %17 sini d�� bor�lar�n ana para ve faizinin �denmesi i�in ay�r�rken 1875 y�l�na geldi�imizde bu oran %75 e ��km��t�. Devlet, t�m gelirlerinin %75 ini d�� bor�lar�n ana para ve faizlerini �demeye ay�r�rsa ne olur? �flas etmi� olur. Osmanl� Devleti de iflas etti. Nitekim Sadrazam Mahmut Nedim Pa�a 1875 y�l�nda devletin iflas etti�ini resmen a��klad�.

Devlet ekonomik olarak resmen perperi�an haldeyken garip �eyler de oluyordu: Mesela Abd�laziz d�neminde pek �ok yeni ve modern okullar a��lm��t�. Bug�nk� T�rkiye s�n�rlar� i�inde ilk demir yolu 1860 da �zmir- Ayd�n, 1865 de �zmir- Kasaba, 1874 de Bursa- Mudanya aras�nda a��lm��, 1869-1877 Y�llar� aras�nda �ark demir yollar�( Rumeli Hatt�) D��enmi�ti. D�nyada ilk metro Londra�da yap�lm��, ikincisi ise 1875 de yani iflas�m�z� ilan etti�imiz sene �stanbul�da Karak�y-Galatasaray aras�nda faaliyete ge�mi�ti. ( Tabii ki bunlar�n hi� biri do�rudan do�ruya Osmanl� Devleti taraf�ndan yapt�r�lm�yordu.) Ekonominin yerlerde s�r�nd�� bir d�nemde �zellikle �stanbul Bo�az�n�n her iki yakas�n�n k��kler, kas�rlar, saraylarla doldurulmas� da i�in bir acayip y�n�yd�.

Padi�ah II. Mahmut d�neminde ayanlar ile devlet aras�nda imzalanan vebir bak�ma Magna Carta�ye benzeyen Sened-i �ttifak��n �zerinden altm�� sekiz y�l ge�mi�ti ve art�k Tanzimat Ferman�, Islahat Ferman� gibi uygulamalar yeni nesil ayd�nlar� kesmiyordu. Osmanl� Devletinin i�inde bulundu�u ��kmazdan kurtulmas� i�in halk�n do�rudan do�ruya y�netimde s�z sahibi olmas� gerekiyordu. Bunun i�in de mutlak monar�iden me�ruti monar�iye ge�mek �artt�. Yani devlet art�k parlamentosu, anayasas� olan bir devlet olmal�yd�. Ayd�n kesimin d��ncesi buydu. Lakin Padi�ah Abd�laziz�in �� Tamam len, me�rutiyetse me�rutiyet, ilan ettim gitti.�� Demesi m�mk�n de�ildi.

Yine k�sadan ge�e�ece�im i�in okuyucudan �z�r dileyerek devam ediyorum.

K�saca Padi�ah Abd�laziz�e kar�� bir muhalefet olu�mu�tu. Bu muhalefet hareketine Gen� Osmanl�lar (J�n T�rkler ) deniliyordu. Ordu mensuplar�ndan t�bbiyeye, t�bbiyeden bas�n mensuplar�na pek �ok insan parlamentolu, anayasal� bir y�netimin devleti i�inde bulundu�u ��kmazdan kurtaraca��n� d��nmekteydi. Ancak b�yle bir y�netimde de yine devletin ba��nda Osmanl� hanedan�ndan biri olacakt�. Kim peki? �ki aday vard� g�z �n�nde: Birincisi serini verip s�rr�n� vermeyen, olduk�a ketum bir insan olan Abd�lhamit, di�eri ne isterlerse yapt�rabilecekleri, her �eyi g�zler �n�nde olan Murat.

Abd�lhamit�e g�venemediler. Murat daha ehven idi.

Nam�k Kemal�in Vatan yahut Silistre adl� tiyatro eseri Gedikpa�a Tiyatrosunda oynand�� g�n eseri izleyenler iyice gaza gelmi� olarak sokaklara d�k�ld�ler ( Bu eser Osmanl� Devletinin hayat�nda sahneye konan ilk T�rk eseriydi. ) Her birisinin a�z�ndan d�k�len c�mle ayn�yd�: �� Murad�m�z� isteriz.��

�stedikleri Murad tabii bir hatun, bir ev, bir k�r�kl� fayton filan de�ildi. �ehzade Murat�� istiyorlard�.Tahta o gelirse her �ey �ok g�zel olacakt�.

Devam edece�im in�allah.

RES�MLER:

1- Padi�ah Abd�laziz - Fransa Kral� III. Napoleon
2- �ngiltere Krali�esi Victoria, Sultan Abd�laziz'e '' Order of the Garter'' Ni�an� tak�yor.
3- 1869 da �lkemize gelen Fransa Krali�esi Eugene i�in Beykoz, H�mayunabad Kasr�nda verilen partiye krali�eyi g�rmek i�in gelen �stanbul halk�..
4-5- S�vey� Kanal�n�n a��lmas�
6- D�nyan�n ikinci Metrosu olan Karak�y- Galatasaray T�neli.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Tekerr�r Eden Tarih-5. B�l�m-devlet-i Aliyenin �flas� ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 11.06.2019 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.