Türk-İslam âlimleri serisi – 23
Muhammed bin
İsmail BUHARİ (RA)
D.H. 194/810 – Ö. H. 256/870
Büyük Muhaddis
Onun tam
adı; Ebû Abdullah Muhammed bin
İsmail bin
İbrahim el-Cu’fi el Buhari.
Dedesinin
dedesi “Berdizbeh”, Mecusi’ydi.
Babası ise
Müslümanlığı seçmiş idi.
Buhara
valisi Cu’feli Yeman gelmiş,
Mugire bu
davet ile İslâm’ı seçmiş,
Dedesi
hakkında da bilgi verilmemiş,
“Cu’fi” nisbesiyle de tanınır Buhari.
Hicri yüz
doksan dörtte Buhara’da doğdu.
Babası
Mugire’nin güzel oğluydu,
Annesi ise
duası makbul bir kuldu,
Küçücük
yaşında yetim kalır Buhari.
On yaşında
hadis öğrenmeye başladı,
On birinde
hocasına ikazlar yaptı,
On
altısında ezberlemiş kitapları,
O sene
annesiyle Hac’tadır Buhari.
Hac
bitimi, Buhari Mekke’de kalmıştır,
Hallâd bin
Yahya – Humeydi’den ders almıştır.
Hadis için
muhaddisleri dolaşmıştır,
Bağdat’a
sekiz kere gitmiştir Buhari.
Bağdat,
Basra ve Belh’te âlimlere gitmiş,
Bin
Muhaddis ve âlimden hadis derlemiş,
Hicaz,
Humus ve Kûfe’yi ziyaret etmiş,
Medine’de
de dersler almıştır Buhari.
Bin seksen
kişiden hadisler alıp yazmıştır,
Üç yüz
dokuz Muhaddis’i kitaba yazmıştır,
Muhaddisleri
de detaylıca anlatmıştır,
“El-Câmi’us
Sahih”in yazarıdır Buhari.
Firebri,
Müslim ve Tirmizi öğrencisi,
Yetiştirdi,
Zûr’a, Râzi, Mervezi,
Gezere,
Huzeyme gibi Muhaddisi,
Doksan bin
talebesi olandır Buhari.
Yazdığı
hadisleri ezberlemektedir,
Bağdat’ta
da bir imtihana girdi denir,
Muhaddisler
böylece imtihan etmiştir,
Hadisi
senediyle anlatır Buhari.
Mu’tezile
grubu fitne yaymaya başlar,
“Mihne
Olayı” da tarihe mühür basar,
Bu sapık
görüş “Kur’ân-ı” mahlûk sayar,
Fitnecilere
karşı çıkmıştır Buhari.
Kur’ân; mahlûk
değil, diyerek gürlemiştir,
Kur’ân;
Yüce Allah’ın kelamı demiştir,
Sapık
grubu vaazıyla etkilemiştir,
Bir zaman
Nişabur’da kalmıştır Buhari.
Bu
konudaki sorulara Bid’at demiş,
“Halkul
Efali’l-İbâd” ı kaleme almış.
İtikadı
konuya da çok önem vermiş,
“En iyi
Allah bilir” diyendir Buhari.
Nişabur’da
Zühli adında biri vardır,
Bu kişi
ki; Buhari’ye baş kaldırmıştır,
Buhari’yi
her tarafta karalamıştır,
Nişabur’dan
sessizce ayrılır Buhari.
Bilgisini,
öğrenmek isteyene verdi,
Devlet
adamlarını nedense sevmezdi,
“İlmi
küçük düşürmemek için” derdi,
Her türlü
zorluğa da dayanır Buhari.
Vali, Onu
özel hoca tutmak istemiş,
O; “İlim
belli kişilere olmaz” demiş,
Hz.
Peygamber ilmi anlatmayı emretmiş,
Ayrıcalık
hali sevmeyendir Buhari.
Horasan
Valisi bu söze hiddetlenir,
Halkını
Buhari’ye karşı kinlendirir,
İftira
atıp memleketten göndermiştir,
Horasan’dan
Semerkand’a gider Buhari.
Semerkand’a
varmadan dostlarını görmüş,
Hartenk
Kasabası’nda bedeni üzülmüş,
Ramazan
Bayramı gecesi Hakk’a yürümüş,
Hartenk’te
de toprağa verilir Buhari.
Ahmed
adında bir oğluyla soyu sürer,
Dünya
malından evinde yok zerre eser,
O güzel
insan ki; ilmiyle irşad eder,
Hadis
ilminin piri sayılır Buhari.
Orta boylu
olup, ince bir yapısı var,
Çok
konuşmamayı kendine ilke yapar,
Alacaklarına
karşı müsamahakâr,
Borcuna
ise çok sadık denir Buhari.
“Dünya
için dinimi satmam” diyen odur,
Gıybet
etmez, edenden ise uzak olur,
Şiir yazıp
mersiyelerde okumuştur,
Ok atmada
da çok ustadır Buhari.
Onun
bilmediği hadis, hadis sayılmaz.
O ki;
kendine iftira atmışa kızmaz,
Onun
kalemi asla boş şeyleri yazmaz,
Bu ümmetin
de fakihi denir Buhari.
Sahih hadisleri
ilk kez toplayandır O,
Hadis
ilminde tartışmasız liderdir O,
Müslim’den
ileri olarak bilinir O,
Gerçeği
ayırmakta mahirdir Buhari.
“El-Câmiu’s-Sahih”
ki Onun şaheseri,
Eser bizde
bilinir “Sahih-i Buhari”
Titizlikle
incelemiş her bir eseri,
Boy abdestsiz
hadis yazmayandır Buhari.
Dünyada
itinalı yazılan tek eser,
Zamanın âlimleri
bunu teyit eder,
“Aralıksız
on altı ayda yazıldı” der,
Hadis
ilminin piri sayılır Buhari.
“Et-Târihû’l-Kebir”
ilk eseri denilir,
Bu kitap
sahasında ilk ve tek bilinir,
On üç bin
ravi kronolojisi içerir,
Seri
eserler hazırlamıştır Buhari.
Eserinde
Kur’an ve Sünnet baş kaynaktır,
O, ilk
Sünni âlimlerden sayılmaktadır,
Ehl-i
Sünnet mezhebine katkısı vardır,
Her bir
konuyu güzel açıklar Buhari.
Bizler ki,
o dâhileri unutur olduk,
İçi boş,
dışı boş, bir hayat yolu kurduk,
Biz hangi
işimizi dâhilere sorduk?
Ben
bilirim diyen yanılmıştır yiğidim.
Maşa
varken, ateşi elle karıştırdık,
Elimiz,
evimiz yanınca hayıflandık,
Hani
doğruları baş tacı yapacaktık?
Âlimleri
sevmemiz gerekir yiğidim.