''Bir insanın herhangi bir konuda duygu, düşünce ve görüşlerini paylaşmak
amacıyla kesin hükümlere varmadan samimi bir üslupla yazdığı yazılara deneme
denir.'' Deneme, Avrupa edebiyatında Fransız Montaigne ile başladı. Biz de bu
türün güzel örneklerini verenlerin başında Nurullah Ataç, Cemil Meriç, Salah
Birsel, Vedat Günyol gibi isimleri sayabiliriz...
Güzel deneme yazıları, fikir yazılarıdır da aynı zamanda... Yazılacak konu çoğu
zaman, önceden araştırılır. Konuyu derinleştirecek, ata sözü gibi, deyim gibi
veya benzeri başka bilgilerde eklenerek güzel bir deneme yazısı ortaya çıkar...
Deneme yazarken ya da okurken sakın aynı anda televizyon seyretmeye de
kalkmayın. Kafanız karışır, düşünceleriniz berraklığını yitirir, yazıyorsanız
konu dağılır, okuyorsanız da okuduğunuzdan bir şey anlamamaya başlarsınız...
Sakin bir ortam, okurken ve yazarken en büyük yardımcınızdır... Yine, kalem ile
yazıyorsanız illa ki bir kaç tane kalem bulundurmayı ihmal etmeyin.
Bilgisayarda yazıyorsanız gerek yok, şarjına dikkat edin bilgisayarın yeter...
Elinizde kitap, deneme okumaya çalışırken, kendinize Türk Kahvesi yapmaya
kalkmayın, muhtemelen kahveyi pişirirken taşırırsınız... Kahvede gümbürtüye
gider, benden söylemesi... Ara verin, kahvenizi için, sonra yazın ya da
okuyun... Hele hele yemek pişirmeye hiç kalkmayın, yakarsınız yemeği de sonra
eşinizden, çoluğunuzdan, çocuğunuzdan laf işitirsiniz, diyeyim size...
Radyo da sözsüz, enstrümantal müzik dinleyebilirsiniz. Klasik müzik daha da bir
faydalı olur kanımca, deneme okurken, yazarken... Sigara içiyorsanız, onu
bırakın deneme ile haşır neşir olduğunuzda, çok iyi bir deneme varsa önünüzde,
dalıp bir yerleri de yakabilirsiniz...
''Deneme, dil ve anlatım özellikleri bakımından öteki düşünce yazılarından
farklıdır. Deneme türünde; yeniliklere kesin sonuçlara erişme, bir savı,
düşünceyi kabul ettirmeye çalışma, kesin bir sonuca gitme gibi bir amaç söz
konusu değildir. Deneme yazarı herhangi bir konu üzerinde düşüncelerini
içtenlikle ve çoğu defa bir söyleşi ortamında açıklamaya özen gösterir.
Anlatımında içtenlik, doğallık önde gelir.''
Mümkün olduğunca sade bir dil, arı duru bir Türkçe, denemenizin daha kolay
anlaşılır ve kitlelerce beğenilmesine yol açar... Kurşun kalem silinebilme
özelliği de olduğundan, en uygunudur, eğer ki bilgisayarda yazmıyorsanız
öncesinde...
Elinizde deneme kitabı spor salonuna gidip de yürüme bandında yürümeye
kalkmayın. Seneler önce bir arkadaşım bunu denerken, yürüme bandından düşüp
ciddi şekilde yaralanmıştı... Araba kullanmıyorsanız, arabada da fazla insan
yoksa arka koltukta uzun bir yolculukta okuyabilirsiniz... Dede iseniz ve ev de
torundan geçilmiyorsa, okumanızda, yazmanızda çok zor olacaktır. Onlar ile
ilgilenmek ve onlar gittikten sonra bu işlere dalmak en mantıklısı gibi
görünmektedir... Hayatın güzellikleri denemelerimiz sonunda akıp gidecektir
ömrümüzün sonuna kadar...