Yýlýn ilk karý toprakla buluþalý iki gün olmuþ dünden bu tarafa esen rüzgar sokak aralarýný yer yer dondurmuþtu. Þehir, soðuk bir geceye hazýrlanýrken insanlar da telaþ içinde sokaklarý terk ediyordu. Þehrin her köþesinden yükselen kalorifer dumanlarý hele hele akþam vaktinde insaný boðacak gibi oluyor, o saatlerde sokaða çýktýðýn zaman insan kendini karabasanlar arasýnda kalmýþ gibi hissediyordu. Sokaktaki insanlar bir an önce evlerine girmek istiyor, genizleri yakan bu dumandan kurtulmak için duraklara doðru hücum ediyorlardý. O siyah dumanlar saatler ilerledikçe beyazlaþýyor, aðýr aðýr pembeleþiyor ve þafakla gökyüzü kýzýllýða bürünüyordu. Sanki çýð altýnda kalmýþ bir insan vücudu gibi renkten renge giriyor pembeleþiyor, beyazlaþýyor, alacalý bir hal alýyordu. Böyle zamanlarda hava gittikçe soður þafak vakti hafif hafif atan karlar, beþ on dakika sonra lapa lapa yaðmaya baþlardý. Böyle gecelerin sabahýnda þehir halký beyaz bir güne uyanýrdý.
Þimdi, karanlýk bir geceye yol alýrken þairlerin dilinde akþam baþlýyordu ve aklýma “Sonsuz Akþamlar” þiirimdeki þu mýsralar geliyordu:
“Akar gider zaman durduramayýz.
Irmak akar, rüzgar akar, yollar da akar.
Bakar sonsuz akþamlara ufuklarýmýz,
Ömür yaþanmamýþ bir çaða benzer.”
Gün akýp gitmiþ yine þehirde akþam olmuþtu. Ama yalnýz bir akþam, kalabalýklar içerisinde yapayalnýz bir akþamdý. Bu þehre yeni gelmiþtim ve tanýdýðým insan sayýsý bir elin parmaklarý kadardý. “Gel beraber yemeðe çýkalým, sana bir yemek ýsmarlayayým.” diyebileceðim birileri bile yoktu.
Her bekar evinde olduðu gibi mutfak yine tam takýrdý ve en kolay yol da çýkýp bir yerlerde yemek yemekti. Ben de öyle yaptým. Kaloriferlerin yandýðý saatte deðil de daha geç çýkardým sokaða. Bu gün de öyle olmuþtu. Yolda giderken herkesin bir yerlerinden birkaç mýsrasýný bildiði, akþamlarýn þairi Ahmet Haþim’in Merdiven þiirini; þehrin gürültüsüne, hýzýna inat, aðýr aðýr okuyarak ve aðýr aðýr yürüyerek geçtim sokaklarý.
“Aðýr, aðýr çýkacaksýn bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneþ rengi bir yýðýn yaprak,
Ve bir zaman bakacaksýn semâya aðlayarak...

Sular sarardý... yüzün perde perde solmakta,
Kýzýl havâlarý seyret ki akþam olmakta...”
Genellikle akþam yemeleri için tercih ettiðim bir yer vardý. Þehre ilk geldiðim günlerde, sulu yemek çýkaran bir lokanta ararken keþfettiðim, yaklaþýk bir yýla yakýn kesintisiz yemek yediðim lokantanýn kapýsýndan girdiðim zaman artýk garsonlar beni tanýr olmuþtu. Meslektaþlarýmdan baþka, bu þehirde tanýdýðým birkaç kiþi de lokantanýn garsonlarýydý. Garsonlar son müþterilerine servis yaparken ben de bir “Ýskender” söyleyip caddeye bakan bir masaya oturdum. Yalnýzlýðýmý caddeden geçen insanlarý seyretmekle bastýrýyordum.
Aylardan kasýmdý, kapý açýlýp kapandýkça dýþardan gelen soðuk ayaklarýmý üþütüyordu. Ýnsanlarýn söylediklerine göre; bu yýl hava daha soðuk gidiyordu. Halkýn büyük çoðunluðu daha þimdiden kömürünün belli bir kýsmýný tüketmiþ, “Acaba kýþý çýkarabilir miyiz?” diye hesap yapmaya baþlamýþlardý. Tabi bütün bunlar kenar mahallelerde yaþayanlar için geçerliydi. Þehrin lüks semtlerinde, yüksek binalarýnda, ana caddelerindeki alýþveriþ merkezleri ve maðazalar kalorifer yakýyorlardý. Þimdi onlar yakýyor, dumanlarýný ise hep kenar mahallelerdeki insanlar çekiyordu.
Kaloriferlerin yakýlmasý konusunda bir kural olmasa da ana cadde üzerinde çöplerin dökülmesi konusunda bir kural vardý. Cadde üzerindeki lüks maðaza ve restoranlar belirlenmiþ saatlerin dýþýnda çöp dökemiyorlardý.
Gece ilerlemeye baþlayýp gecenin ayazý yeniden çökünce þehrin üstüne, sokaklar akþamýn kalabalýklýðýndan kurtuldu. Garsonlar da müþterileri rahatsýz etmeyecek þekilde çöplerini az ilerdeki çöp kutusunun önüne býraktýlar. Çöpler býrakýldýktan sonra, iki çocuk ellerinde taþýyamayacaklarý kadar büyük, etrafý naylon haþalarla çevrilmiþ iki tekerlekli çöp arabalarýyla oraya yanaþtý. On üç on dört yaþlarýndaki bu çocuklar, konuþmalarýndan anlaþýlýyordu ki iki kardeþti. Çöpün yanýna hýzlýca yaklaþan çocuklardan biri uzunca boyluydu. Sanki tuttuðu araba kaçsa kollarýný da alýp götürecek kadar sýskaydý. Saçlarý elleri kir pas içinde, üzerlerindeki elbisenin hangi renk olduðunu bilmek mümkün deðildi. Pantolonunda her biri alelade tutturulmuþ onlarca yamalýk vardý. O yamalýklara bir kadýn eli deðmediði belliydi. Benim düþüncem, anneleri yok olmasýna yoktu ama belki babalarý da yoktu bu öksüzlerin.
Saat 21:00 sularýnda hesabý ödeyip çýktým. Az ilerideki durakta otobüs beklemeye baþladým. Ama bir taraftan da gözüm hep çocuklardaydý. Þehrin lüks sayýlabilecek semtlerine giden yolculardan bazýlarý, çocuklara acýyarak baksalar da, bazýlarýnýn hiç umurunda deðildi. Sanki orada çocuklar bir tiyatro oynuyor, onlarda seyretmeye gelmiþler gibi bu temsili izliyorlardý. Bir farký vardý yalnýz tiyatrodan; iþlerini bitirip de baþka bir temsile doðru önlerinden geçerken hayatýn onlara biçtiði rolü bu kadar güzel oynayan oyuncularý hiç kimse alkýþlamadý. Çocuklar çöpten sadece aradýklarý naylon parçalarýný alýp karanlýk bir sokakta kayboldular.
Daha aradan birkaç dakika geçer geçmez bir baba ile oðlu çöp kutusunun baþýnda beliriverdi. Üzerlerindeki giysiler belki aylarýn belki yýllarýn izlerini taþýyordu. Ýkisinin de üstünde kollarý lime lime olmuþ birer kazak vardý. Soðuk kýþ gününde ayaklarýnda lastik çizmeler içlerinde çoraplar bile olmadan saatlerce buzlar üstünde geziyorlardý. Omuzlarýnda çuvallarý, ellerinde birer deðnek çöpü karýþtýrýyorlar, bulduklarý þiþeleri çuvallarýna koyuyor, bir sonraki istasyona yetiþme telaþýndaki kara tren gibi baba önde - son çekimi kalmýþ sigarasýnýn dumaný kývrýla kývrýla burnunun deliklerinden yükseliyor, kirli saçlarýnýn arasýndan havaya karýþýyordu - oðlu arkada ona yetiþmenin telaþý içinde kaymamak için altlarýnýn izleri gitmiþ çizmeleriyle dikkatli bir þekilde koþturuyordu.
Durakta bekleyen ikinci sýnýf vatandaþlar bu sahnelerin bir an önce bitmesini istiyorlardý Belki duraktakiler bir nebze de olsun bu görüntülere alýþýktý ama son model arabalarýyla iþlerinden çýkýp da bu caddeden geçen, az ilerde lüks restoranlarda bir akþam yemeðinde o fakirlerin bir aylýk kazançlarýný harcayanlarýn hiç haberleri yoktu bu sahnelerden. Onlar için utanç tablosu olan bu durum baba ile oðlun yaþam savaþýnýn en vazgeçilmez sahnelerindendi. Hatta onlarýn yanýndan geçerken kornalarýný çalýyor ama hiçbir þekilde varlýklarýný hissetmiyorlardý. Sadece yolda onlar için birer engeldiler. Bakýyorlardý ama görmüyorlardý.
Az sonra bu lüks otomobillerin arasýndan bir at arabasý saða doðru yanaþtý, çöp kutusunun önünde durdu. Sokaða monte edilemeyen bu tabloya kendi bütünlüðü içerisinde bakýldýðýnda en ünlü ressamlarýn uzun bir süre emek harcayarak tuvale döktükleri bir þaheseri andýrýyordu.
Evcilleþtirilmesi tarih öncelerine kadar dayanan atlar, yirminci yüzyýlda en modern þehirlerin göbeðinde ancak bu kadar vahþi ve yabani durabilirdi. Bu atýn tüylerinin ilk bakýþta birkaç yýldýr dökülmediði belliydi. Cýlýzlýktan daha ziyade bir vahþiliði vardý atýn. Ama bir o kadar da soylu duruþu attan anlayanlar için gözden kaçmýyordu. Kendi olmasa bile atalarýndan bazýlarý bu þehrin kurtuluþunda görev almýþ, nice yiðitleri bir solukta menzile ulaþtýrmýþtý. Bekli de kendisi ata sporlarýmýzdan olan cirit oyunlarýnda bir zamanlar boy göstermiþti. Kim bilir belki þampiyonluklarý vardý da hiç kimse saygý göstermiyordu bu yaþlý þampiyona. Acaba ciritte aldýðý yaralardan biri miydi saðrýsýndaki ince uzun yara izi? Bu izin üzerinden uzun yýllar geçtiði belliydi. Son karþýlaþmasýnda almýþ olmalýydý. Böyle bir yaralanmadan sonra bir daha sahalara geri dönmesi düþünülemezdi.
Kafasýndan baþlayýp boynundan uzayýp giden arabanýn ön kýsmýnda bir tahtaya baðlý olan bir ip vardý. Bu ipe dikkatlice bakýldýðýnda tam yedi yerinden düðümlüydü. Ayný zamanda yular olarak da kullanýlan ip, atýn sadece boynuna takýlmýþtý. Bu halde trafikte ilerlediðine göre evet soylu ve uysal bir at olmalýydý.
Arkasýna baðlý araba derme çatma aðaçlardan yapýlmýþ bir kümesi andýrýyordu. Hatta yakýn bir zamanda bir kaza geçirdiði belli olan bu araba, bazý yerlerinden gündelik bir þekilde birbirine çakýlan tahtalardan oluþuyordu. O tahtalar arasýndaki dramý görünce insan, insan olduðundan utanýyordu. Üç, beþ ve on yaþlarýnda üç çocuk arabanýn sol ön köþesine oturmuþlar, donmamak için birbirlerine sarýlýyorlardý. En küçüðünün kýz olduðu sadece saçlarýndan belliydi. Kýyafetleri, büyük ihtimalle abisinden kalmaydý ya da çöpten bulduklarý erkek elbiselerinden biriydi. Hiç birinin ayaklarýnda doðru düzgün bir ayakkabý yoktu. Kýz olduðu için kardeþleri, koruma iç güdüsüyle ona yýrtýk da olsa bir çorap giydirmiþlerdi. Yuvadaki kuþ yavrularýnýn yiyecek bekledikleri gibi sadece babalarýnýn yapmýþ olduðu iþe bakýyorlar dýþardan kimseyle ilgilenmiyorlardý. Ýçlerinden büyük olan babasýnýn arabaya attýðý kaðýt parçalarýný istiflemeye çalýþýyordu.
Arabaya dikkatlice baktýðým zaman gözlerime inanamadým. Sokak lambasýnýn ýþýðýyla yarý aydýnlanmýþ bu yüzün sahibi, daha birkaç saat önce dersinden çýktýðým Kazým’dan baþkasý deðildi. Tekrar tekrar baktým yanýlmýyordum. Beni fark etmemesi için hemen duraðýn arkasýna saklandým. Hayret ettim böyle bir yaþamdan öyle çalýþkan bir öðrenci nasýl olabilirdi? Kazým’ýn dersleri gayet iyiydi. Ama üç ay geçmesine raðmen Kazým’a defter aldýramamýþtým. Defter kalem kullanmaz, dersi iyi dinler aklýna yazardý. Ekmek parasý bulamazken nasýl defter kalem alabilirdi ki. Düþündükçe okulda yaþadýklarýmýzla bu sahnedeki taþlar yerine yavaþ yavaþ oturuyordu. Ellerinde hiç geçmeyen yaralarýn sebebini sorduðumda, hafta sonlarý babasýnýn dükkanýnda çalýþtýðýný söylemiþti. O yaralarýnýn kaynaðýný þimdi daha iyi anlýyordum Yüreðimden bir þeyler kopup geldi, seyirci olarak katýldýðým bu sahnede artýk benim de bir rolüm vardý.
Bir ara babasý parçalanmamýþ bir koli koydu arabaya, o da hemen aldý, arabanýn köþesinde bir yer temizleyip koydu. Ýçine de kardeþini oturttu. Þimdi küçük kardeþ bir altýn beþikteydi. Yüzünde beliren tebessüm bunun en büyük kanýtýydý.
Baba iþini bitirince atýn yularýný baðladýðý yerden çözdü. Arabanýn ön kýsmýna oturdu. Yularýn elinde uzun kalan kýsmýný kýrbaç gibi kullanarak atýn sýrtýna vurdu. At aðýr adýmlarla otobüs duraðýnýn önünden geçip sanki ayný þirketin elemanlarý gibi diðer çöp toplayan çocuklarýn girdiði sokaða daldý ve gözden kayboldu. O an böyle bir öðrencime nasýl yardým edebilirim diye düþünmeye baþladým. Yarýn okulda mutlaka Kazým için bir þeyler yapmalýydým.
Bilmem kaç dakika sonraydý benim kendime geldiðim. Çünkü her gün tekrarlanan bu gösterinin son perdesine gelinmiþtik. Büyük bir gürültüyle çöp kutusunun önüne çöp arabasý yanaþtý. Arabanýn arkasýndan atlayan iki iþçi, çöpün geride kalan kýsmýný acele acele arabaya doldurdular. Arabanýn arka kýsmýnda kalan çöpleri de makineye çektirdikten sonra içlerinden biri:
“Devam eeet!” diye baðýrdý. Araba yine büyük bir gürültüyle hareketlenirken egzozundan bu kirli havaya biraz daha karbondioksit karýþtý. Duraktakiler þu ana kadar çöp kutusunun yanýna gelen üç gruptan da bu kadar rahatsýz olmamýþlardý. Bu genizleri yakan dumandan kurtulmak için bazýlarý elleriyle aðýzlarýný ve burunlarýný kapattý, bazýlarý duraðýn arkasýna doðru duman geçinceye kadar uzaklaþtý.
Onlar gözden kaybolunca aklýma ilk gelen Kazým’ýn sýnýfýna vermiþ olduðum ödev oldu. Öðrencilerimi iyi tanýmak için onlardan zaman zaman ayrýntýlý bir günlük yazmalarýný, bir gün içerisindeki yaptýklarýný saat saat anlatmalarýný isterdim. Dün de ayný ödevi onlara vermiþtim. Þimdi sabahý iple çekecek ve yarýn ilk iþim Kazým’ýn günlüðüne bakmak olacaktý.
Bu düþünceler içindeyken duraða yanaþan otobüse binmeye çalýþan adamlardan birinin sesiyle irkildim:
“Ýlerlesene kardeþim!” Bu hitaba ancak:
“ Affedersiniz,” diyebildim. Otobüsten içeri girerken parayý uzattým ve þoför parayý aldý, üstünü verdi. Paranýn üstünü cebine koyarken otobüsün arkasýndaki boþ yerlerden birine oturdum; ama hala kafamda az önce tanýk olduðu olay vardý.
Bindiðim otobüs sokaðýmýzýn baþýnda durdu. Ön taraftan birkaç yolcu alýrken arkadan indim. Sokaða doðru yöneldiðimde soðuk bir rüzgar alýþýlmýþ bir ýslýk çaldý geçti kulaðýmýn dibinden. Hemen üþümemek için üzerimdeki kabanýn yakasýný kaldýrdým. Böylece kulaklarýmý da kabanýn altýna saklamýþ oldum. Hem soðuktan hem de gördüðüm hakikatten kaçar gibiydim. Birden kaban omuzlarýmda kaldýrýlamaz bir yük haline geldi. Bunca çocuk sokaklarda yalýn ayak çöp toplarken benim üþümeye ne hakkým vardý.
Eve vardýðýmda beni karþýlayan yine yalnýzlýk oldu. Böyle durumlarda bir çay koyar ve þiir yazardým. Gecenin sessizliðinde yazdýðým sokak çocuklarýyla ilgili þiirime þöyle baþlamýþtým:
“Mavi gözlü çocuklar vardý sokakta,
Yanaklarý, gözleri hep yaþ içinde.
Zayýftý bedenleri,
Saçlarý elleri kir pas içinde.
Biri vardý ellerini açmýþ
Buzlar üstünde:
“Bir ekmek parasý amca!’’ diyordu.
Ayaðý buzlara açýk,
Elleri, buz gibi insanlara.”
Þiiri bitirdiðimde gece yarýyý geçmiþti yarýn ise öðretmenler günüydü. Öðrencilerime okumak için bir þiir ayarladým ve odanýn karanlýðýna gömüldüm…
Sabah kalktýðýmda etraf bembeyazdý. Anlaþýlan kar gece yarýsýndan bu tarafa hiç durmadan yaðmýþtý. Karýn yüksekliði on beþ yirmi santimetreyi bulmuþ, böyle bir havada trafiðe çýkmayý düþünmediðim için minibüs duraðýna doðru yürüdüm.
Giderken yolun kenarýndaki aðaçlara baktým. Çoðunun dallarý eðilmiþ, üzerine yýðýlan karlara dayanmaya çalýþýyordu. Karýn toprakla buluþtuðu o anda þehir baþtan baþa yenilenir, gençleþir, temizlenirdi. Bütün pisliklerini örter, geçmiþe bir sünger çekerdi. Duvaðý baþýnda bir gelinin masumiyeti çökerdi þehrin üstüne. Sokaklarýnda, sabahýn bu saatinde masumluðun, saflýðýn, hatta bakirliðin simgeleþmiþ bir yanýný bulurdu erken kalkanlar.
Ayaðýmýn altýnda eriyen karýn naðmeleriyle tepeden aþaðýya doðru inmeye baþladým. Gördüðüm manzara muhteþemdi. Yaz boyu kuþ sesleriyle cývýl cývýl; rengarenk aðaçlarý ve çiçekleriyle pýrýl pýrýl olan “Kavaklýk” ve parklar, gizli aþýklarýn da el etek çekmesiyle beyaz bir ölüm sessizliðine bürünmüþtü bu mevsimde. Bu sessizliði ise ilk karýn þaþkýnlýðýný üzerlerinden atan yolun karþý tarafýndaki evlerin çatýlarýný yýllarca kendilerine mesken tutan güvercinlerin “huuu”larý bozuyordu. Ancak serçeler, bu günlerde yem bulmakta zorlanýr, karþýki dükkanlarýn ekmek dolaplarýnýn yanýna çullanýrlardý bir müþteri ekmek almaya geldiðinde. Onun ekmeðinden dökülen kýrýntýlarý kapýþýrlardý. Sonra ikinci müþteriyi sabýrsýzlýkla beklerler, o da dolaba yaklaþýnca önce hep birlikte kavak aðaçlarýnýn dökülen yapraklarýnýn yerlerine geçerler, müþterinin gitmesiyle tekrar son kýrýntýlarý toplamak için dolabýn dibine doluþurlardý.
Okula o gün daha bir heyecanlý gittim. Derse girdiðimde ise “Günaydýn arkadaþlar.” hitabýma “Öðretmenler gününüz kutlu olsun, öðretmenim.” cevabýný aldým. Ýlk baktýðým yer Kazým’ýn sýrasý olmuþtu. Evet Kazým da gelmiþti.
Derse baþlamadan anlaþýlan öðrenciler hediyelerini vermek istiyordu. Her ne kadar hediye getirilmemesi konusunda uyarmýþ olmama raðmen, onlar yine de bu günün anýsýna bir þeyler yapmak istiyorlardý. Öðrenciler hediyelerini verirken hiç beklemediðim bir anda Kazým da sýrasýnýn altýndan küçük bir poþete konulmuþ hediyesini çýkardý. Kim bilir bu hediyeyi hazýrlamak için ne kadar sýkýntýya girmiþti. Onun poþetinin hangisi olduðunu aklýmda tuttum. Öðrencilerden bazýlarý hediyelerin açýlmasý konusunda ýsrarlýydý. Bende onlarý kýrmayýp açtým. Kazým’ýn hediyesini çok merak ediyordum. Poþeti açýnca gazete kaðýdýna sarýlý bir kravat çýktý. Akþamdan bu tarafa onu nasýl mutlu edebilirim sorusunun cevabýný þimdi bulmuþtum. Her ne kadar kullanýlmýþ bir kravat olsa da boynuma takýp onu bu günün en mutlu insaný yapmalýydým. Kravatý taktýðýmda Kazým’ýn gözlerindeki sevinci görmeliydiniz. Ama bu bir anlýk sevinçle kalmamalý onun için daha çok þeyler yapýlmalýydý. Bunun için de gereken yerlere baþvuracaktým.
Ýkinci derse girdiðimizde öðrencilerin ödevlerini topladým. Kazým’ýn ödevini evde göz yaþlarý içerisinde okudum. Günlüðünün akþam bölümünde þöyle yazýyordu:
“...........
Akþam saatlerinde babamla birlikte öðretmenlerime hediyesi almak üzere çarþýya çýktýk. Kardeþlerimi de yanýmýza aldýk; çünkü akþam yemeðini dýþarýda yemeye karar vermiþtik.
… Kýrtasiye’ye girdik. Sýnýf öðretmenimiz, ayný zamanda matematik öðretmenimiz için bir kalem aldým.
… maðazasý’na girdik en çok sevdiðim öðretmenim olan Türkçe öðretmenim için bir kravat aldým. Umarým öðretmenim beðenir.
Saat epeyi ilerlemiþ, karnýmýz iyice acýkmýþtý. Zaman zaman ailecek yemek yediðimiz hemen o maðazanýn yanýndaki … lokantasý’ndan da kendimize birer “Ýskender” söyledik.
Saat 21:00 sýralarýnda lokantadan ayrýlýp eve döndük.
………”
Kazým’ýn günlüðünde burada ismini yazamadýðým iþ yerleri akþamki cadde üzerindeydi ve lokanta benim yemek yediðim lokantaydý. Kazým’ýn hayalindeki “Ýskender’i” yiyen de bendim.