Online Üye
Online Ziyaretçi
Finansal piyasaların en gelişmiş türev ürünlerinden olan bu enstrüman mevduat, para, faiz gibi ana finansal ürünlerin çok daha gelişmiş bir simülasyonu gibidir. Bu zorunlu teknik tanımı – yine de biraz da sadeleştirerek – yapmak durumundaydım, çok arkadaşımız tarafından Çince gibi algılanacağının farkındayım :) Ben de bir inşaat mühendisinin statik hesaplamalar ile izahatlarını ya da bir doktorun kan dolaşımının tıbbi açılımını izah şeklini aynı şekilde dinlerim :)))
Neyse efendim şimdi gıcıklık yapmayı bırakıp da bu finansal ürünü size
anlatayım :) Aşağıdaki senaryoyu ben uyduracağım ama yer ve mekan, uluslar,
ticaretin mantığı bire bir opsiyon piyasasını tanımlayacak.
Kayı obasının şerbetçibaşı bir gün yanına hanımını da alarak Hanlı pazara gider, 13. Yüzyıldayız. Orada hanımı kilim tezgahını kurar, şerbetçibaşı da güzelliğiyle nam salmış Rodoslu pancar üreticilerinin tezgahına avdet eder. Anlamış olacağınız üzere tezgah sahipleri Rodoslu hatunlar. O tarihlerde İzmir Rodoslu şövalyelerin hakimiyetinde. Hatta İzmirli kızların güzelliği tee bu Rodos döneminden gelir derler :))
Yahu bu şekerin okkası kaç dirhem eder diye sorar şerbetçibaşımız ve ilave eder “ biz yatar kalkar şerbet içeriz, düğün dernek bayramlarda şerbet içeriz, şeker bizim olmazsa olmazımız, şimdilerde Çavdar obasıyla birleştik, şeker yetmemeye başladı, sizin oralarda da hem çok bol hem de dünyanın en iyisi “. Elena yanıtlar “ sen bırak bizim şekeri de asıl sizin o muhteşem kilimler kaç dirhemdir?” Bir kilimin 100 dirhem, bir okka şekerin de 3 dirhem olduğu yönünde uzun pazarlıklar sonucunda anlaşırlar. Hatta Rodoslu istersen sana biraz daha kalırsan tezgah çadırının arkasında kendi şerbetimizden ellerimle ikram edeyim diyince şerbetçibaşı anında iskonto yaparak kilimi 90 dirheme düşürür :)) …. Desem deeee inanmayın, İlbilge hatun adamı keser valla başta anlaştıkları fiyat geçerlidir.
Paketler yapılır, kervan obaya dönecekken şerbetçibaşı yerinde rahat duramaz “ yahu şimdilik bu aldığımız bize yeter ama havalar ısınmaya başlayınca baharla birlikte bizim şerbet tüketimimiz artar, mevsim sanki biraz sert geçecek gibi, mahsül az olabilir, şimdiden sözleşsek de ben sana okkasına dört dirhem verip falanca okka bana o tarihte versen olur mu” diye sorar. Elena da karşı bir teklifte bulunur “ iyi olur ama belki de pancarımız çok az olacak, o zaman beş dirhem isterim bir şartla 4 dirhemi kabul ederim sen de bana kilimleri yine 100 dirhemden vermeyi kabul edersen” der, ilaveten anlamlı göz süzüşüyle şerbetçibaşı anında” he” der ve sözleşirler. Aylar gelir geçer ama pancar üretimi kırağıdan dolayı neredeyse dörtte bire düşmüştür. Hanlı pazarda okkası 10 dirhemden satılmaktadır. Lakin aralarında bir sözleşme olduğu için kilimleri 100 dirhemden teslim eder, Elena da 4 dirheme falanca okka pancarı teslim eder.
Hakikaten Selçuklu’da zaman zaman bu şekilde cereyan eden piyasa enstrümanına günümüzde opsiyon alımı/satımı denilir. Bunun gibi tüm finansal ürünlerin esasları o dönemde belirlenmiş Osmanlı’da ise kurumsallaştırılmıştır.
Şimdi neden yazdım ben bunları acep?
Kurlar çıldırdı, Türkiye batıyor diye orasını burasını yırtan iç ve dış piyasalar Türkiye Cumhuriyeti’nin aslında zaten atalarının kurmuş olduğu bu finansal sisteme kur garantili vadeli mevduat opsiyonu oluşturarak onbeş dakika içerisinde piyasalara müdahil olup 18,7 TL’nı gören dolar kurunu 13,5 TL’na düşürmüştür. Basında 70’li yıllarda uygulandığı ve başarısız olunduğu söylenen sistemin bir iki ayağı dışında bu opsiyon piyasaları ile alakası yoktur, yazacağım da iş çok uzayacak şimdi..
Kısaca şöyle diyebiliriz devlet mesela 6 ay vadeli mevduatın getirisi döviz getirisinin altında kalırsa aradaki farkı ödemeyi garanti ediyor, bankalar aracılığıyla elbette. Eğer TL daha fazla getirirse üstü de vatandaşta kalacak, vergiye tabi olmaması da Şam’da kayısı muhabbeti :) Var mı efendim böyle bir güzellik ?
Ama her şeye rağmen birkaç sabah sonra tam tersi bir tabloyla karşılaşmak da maalesef mümkün. Burada asıl mesele devlete duyulan / duyulacak güven. Vatandaş bu uygulamaya bir şekilde itibar etmez de döviz almaya devam ederse durum bugünden de vahim olacak :(: ((((
Kendi devletimize bunu yapmayalım arkadaşlar, siyasi görüş farklılıklarını bir kenara bırakalım, kimsenin kimseye cebren yaşam tarzı dayatması yok, marjinal örnekler ve kendini bilmez kraldan çok kralcılar her daim var olacaktır, geçelim hepsini bir kalem.
Diğer taraftan faiz oranları düşerken fiyatlar artmaz, bu eşyanın tabiatına aykırı, burada da tek gerekçe halkın devletine yeterince güvenmemesi, güveniyor gibi görünüp sağcısıyla solcusuyla kendi hanesinin kişisel önceliklerine yer verip marketlere neredeyse saldırmasıdır, kurların bunca yükselmesi. Dış güç filan falan bunca etki edemez, nüfuz edemez, bunlar bizim kendi menfaatçiliğimiz, önce kendimize bakalım. İlaveten şu tüketim alışkanlıklarımızı değiştirip accık milli sermaye oluşumuna katkı sağlayalım lütfen. Neyse bu bölüm de başlı başına bir ayrı yazının konusu.
Böylesine ciddi konuları ara ara mizahi bir dille yazmamın kusuruna bakmayınız lütfen, dikkat dağılmadan odaklanmanıza katkı sağlayabilir diye düşündüm.
Selam ve saygılarımla.
çağatay