Nanuþ


Siverek’in birbirine bitiþik, alçak toprak damlý evlerinin iki yanýna sýralandýðý daracýk küçelerde bizi mutlu eden þeylerden birisi, Nanuþ teyze ile karþýlaþmaktý. Kýsacýk boyu, iki büklüm olan beli nedeniyle neredeyse biz çocuklar kadardý. Kimi kimsesi olduðunu hiç duymadýðým bu sevimli yaþlý kadýn, bir eliyle Siverekli kadýnlara özgü lacivert çarþafýný tutarken öbür elini çarþafýn altýndan yeleðinin cebine sokunca dünyalar bizim olurdu. Çünkü her seferinde o cepten bir avuç fýndýk ya da nohutlu þeker çýkacaðýný bilirdik. Sevincimizi görünce onun da gözleri gülerdi.

Onu biz çocuklara bu denli yakýnlaþtýran þey, “kör ocak” olmasý mýydý, baþka yalnýzlýklarý mýydý bilmiyorum. Ne olduðunu tam anlamazdýk ama mahallede Nanuþ teyzeden herkes çocuklarýný uzak tutardý. Mahalleli Nanuþ teyzeyi uðursuz diye algýlardý. Ama biz çocuklar Nanuþ teyzenin ayrý ve farklý bir yerinin olduðunu bilirdik.

Mahallede bütün yaþlý kadýnlar ya babaanneydiler, ya da anneanne... Çocuklarý, torunlarý vardý. Böyle olmasýna karþýn büyüklerimiz onlardan söz ederken, söze dökülmeyen ama farklý olduklarýný hissettiren bir hava oluþuverirdi hemen. Bazen “amaan, evlatsýz insan uðursuz insandýr” sözü çalýnýrdý kulaðýmýza. Anlamýný bilmediðimiz bu sözler onlarý gözümüzde biraz daha gizemli hale getirmekten öte bir iþe yaramaz, kýsa süre sonra bu sözcükleri unutur, kaldýðýmýz yerden oyunlarýmýza devam ederdik.

Bir gün Nanuþ teyze bizi evine davet etti, çok iyi dikiþ dikerdi, o yüzden beli kamburdu, çekine çekine içeri girdik arkadaþlarla birlikte... Kasým arkadaþým” Nanuþ teyze bizi niye çaðirdin?” dedi.
“ Bakýn size fýrenk köynegi tiktim torunlarým,” derken Kasým arkadaþ yüzüme bakýp” viii...Bu nene ne söliii, biz onin torini degilik ki...” dedi. Rahmi sað eliyle Kasým'ýn aðzýný kapatýp” ulan oðlim sen manyak misan, fýndýklarý düþün, leblebi þekeri...” derken Kasým “he ulan unuttum ben fýndýðý leblebiyiii.” dedi.

Fýrenk köynekleri üzerimize geydirdi büyük bir özenle Nanuþ teyze, Rahmi'nin aynada kendine baktýðý sýrada, Kasým “ulan oðlim bak ocakta aþ piþi, hani Nanuþ teyze körocaklýydý? Budir ocaðýyani...” dedi. Rahmi, “demek ki analarmýz yalan söylii, ocaðý kör olsaydý hiç aþ piþirir miydi ” dedi. Kasým, “he ulan bize yalan söliler...” Bense bakýþlarýmý duvardaki fotoðrafa yoðunlaþtýrmýþtým. Nanuþ teyze fotoðrafta ancak 30’lu yaþlarýnda olmalýydý. Fotaðrafa baktýðýmýzý gören Nanuþ teyze “ah ah” çekti ve baþýný salladý.
Kasým, “Nanuþ teyze biþe deyim siye” dedi. Nanuþ teyze “ de güzel torunum de...” dedi. “Bu adam seni babay mi?” diye soruverdi Kasým. Nanuþ teyze “boyu posu devrilesice benim herifti, zaten devrilip gitti de.” dedi.

Üzerimizdeki paçavra frenk köyneklerimizi atýp yenisini giydik, baþka çocuklara hava atmak için Siverek sokaklarýný dolaþýyorduk ki, Kasým'ýn anasý Þerife teyze bir pençe oðluna vurup “kýransüpüreseni, sabehten beri seni geziyem. Bizim mehalleye kýranmý girmiþ, ne iþi var bu mahallede ha?” dedi. Bizi de döverdiye benle Rahmi bulunduðumuz yeri bir hýzla terk ettik.
Nanuþ teyzenin büyük bir bölümü hâlâ meçhulümde olan öyküsünü çok sonralarý merak ettim. Ona dair sorular sormaya baþladýðýmda, Siverek’te ve aslýnda bütün bölgede neredeyse her evde bir Nanuþ teyze olduðunu öðrenmek çok þaþýrttý beni. Böylesine hayatýmýzýn içindeki bir bilginin, hep sessizlikle geçiþtirilen, ancak büyüklere ýsrarlý sorular sorarak ulaþýlabilecek bir þey olmasý baþlý baþýna þaþýrtýcý bir þeydi. Edindiðim her bilgi bölük pörçüktü.

Askerden döndükten sonra ilk iþim Nanuþ teyzeyi sormak oldu. Anam, “kýzýyam siye artýk ha, her mektupta Nanuþ teyze nasýl ana, hasta deðil inþallah... Sanki o senin nenen, sen öz neneyi bele sormadi hiç.” dedi kýzarak. Gerçekten de öz ninemden daha çok sevmiþtim ben Nanuþ teyzeyi. Onu o kadar sevmemin nedeni bana avuç, avuç yedirdiði þekerlemeler miydi, sýrtýma giydirdiði þimdinin deyimiyle yeni, yeni gömlekler miydi. Aðladýðým zaman yanaklarýmdan süzülen yaþlarý ve burnumdan akan sümükleri eliyle silmesi miydi. Bilemiyorum, bambaþka bir sevgiydi aramýzdaki bað...

“Sen bir aylýk askerken öldü Nanuþ teyze” dedi anam.

Ölümü beni çok üzmüþtü, onu sað görmek ve “nenem, artýk ben koca bir erkek oldum, bak askerliðimi de yaptým, artýk hikayeni ve nerden geldiðini deyiver nenem.” diyecektim. Ama olmadý, yetiþemedim.

Aklýma tek gelen Hasan dede oldu, çünkü Hasan dede neler olup bittiðini daha iyi bilir diye düþündüm. Nanuþ teyzeyi ona sorduðumda, “çok þey bildiðim yok, tek bildiðim Nanuþ'un kolejde okumuþ biri olduðu. ancak harf devriminden sonra öðrenmiþ kocasý. Resmi bir dilekçe için Latin alfabesini bilen birini nereden bulacaðýný kara kara düþünürken, “ben yazarým” demiþ Nanuþ. Ve çok güzel bir el yazýsý ile yazmýþ dilekçeyi. Dilekçeyi alan kaymakam bu el yazýsýnýn sahibini öðrenmek istemiþ, kimse öðretmenlik yapmasýný rica etmiþ. Yazýnýn sahibinin karýsý olduðunu söylemeyi gururuna yedirememiþ Ahmet. Kaymakamýn önerisinden karýsýna hiç söz etmemiþ. Bunu defalarca” ben nasýl karým yazdý derim Hasan. Kendimi nasýl gülüç ederim yahu. ” diyordu. Çünkü Ahmet okuryazar deðildi. “

O gece bir türlü uyku tutmadý, evet, evet ya... Nanuþ teyzeyle vedalaþtýðým da, “askerden döndüðünde seninle doðduðum ve büyüdüðüm topraklara gideriz, ah güzel memleketim Mardin!! Tepebað mahallesini karýþ karýþ anlatýrým sana... ” demiþti.

Nasýl uyuduðumu, nasýl kalktýðýmý anlamadan kendimi Mardin’in yollarýnda buldum. Bir akraba bulma umuduyla araþtýrmaya koyuldum. Her çýkan Sürpriz beni daha da meraklandýrdý.

Tepebað mahallenin en yaþlý adamýna beni götürdü iyi kalpli bir genç. Karþýma çýkan adam seksen, seksen beþ yaþlarýndaydý. Olay sanki dün yaþanmýþ gibi anlatmaya koyuldu:

“Güneþli bir yaz sonuydu. O gün her þey çok güzel baþlamýþtý, ikindi vakti ortalýk sakindi. Kadýnlar evlerin eþiklerinde, avlularda oturmuþ bir yandan çamaþýr yýkýyor bir yandan da dedikodu yapiyorlardý. Mahallelerinde küçük, oldukça bakýmsýz bir çeþme vardý. Yazýn gelmesiyle çocuklarýn çeþme baþý eðlenceleri de baþlamýþtý... Çýplak ayaklarýyla çeþmenin arkýna giriyor, suyla oynayýp birbirlerini ýslatýyorlardý. Öðle sýcaðýnda duvar dibindeki gölgelik alana çekilmiþ, çeþmeye ufak taþlar atýp eðlenmeye devam ediyorlardý. Belli bir uzaklýktan çeþme kurnasýna isabetli taþ atabilen ve bunun sayýsýný artýran çocuk birinci olurdu. Kendileri için eðlence olan bu oyundan mahalleliler, özelikle kadýnlar çok þikayetçiydi. Amcalar, aðabeyler geldiðinde suspus olan çocuklar, kadýnlar geldiðinde onlarý attýklarý taþlarla rahatsýz eder, kýzdýrýr, bundan da çocukça bir haz duyarlardý. Fakat Sadet'ten hepsi korkar ve çekinirdi. O, çeþmeye su almaya geldi mi atýlan taþlar dururdu birden. Onun kovasýný doldurup ayrýlmasýndan sonra eðlence devam ederdi. Bazen Halil bu kaideyi bozar, Sadet varken de çeþmeye taþ atmayý sürdürürdü. Bu cesareti göstermesinin karþýlýðýný, Sadet'in hýþmýna uðrayarak aldýðý olurdu; böyle zamanlarda yanaklarý kýpkýrmýzý olur, Sadet'in parmak izleri yüzünde bir, bir sayýlýrdý. O gün de Halil çeþme duvarýnda oturuyordu. Ne olduysa olmuþ, ortalýk birden karýþý vermiþti! Mahallenin çocuklarý çeþme tarafýndan canhýraþ baðýrýþlarla koþarak geliyorlardý. Tüm mahalleyi birdenbire kaplayan panik havasý herkesi meraklandýrmýþtý. Kadýnlar, çocuklar feryat figan koþuþturuyordu ortalýkta. Kimse ne olduðunu anlayamamýþtý. Ne yapacaðýný þaþýran Halil paniðe kapýlmýþtý. Evinin bulunduðu yöne doðru koþmaya baþladý. Daha sonra vaz geçip üzüm baðlarýnýn bulunduðu yöne saptý ve bütün gücüyle koþmaya devam etti. Kýsa bir süre sonra bacaklarý yavaþ, yavaþ aðýrlaþmýþ, koþmaz olmuþtu. Bütün vücudu kilitlenmiþti sanki. Onun bu halini gören Besma þoka girdiðini anlayarak þahadet parmaðýný Halil'in aðzýna sokup damaðýný yukarý doðru kaldýrdý. Biraz olsun kendine gelmiþ; bacaklarýndaki uyuþukluk ve dermansýzlýk geçmiþti.

Besma ve kocasý ne mahalle kavgasýnda ne de mahalle sorunlarýyýla ilgilenirlerdi. Kendi hallerinde ve kýzlarýnýn geleceðini düþünürlerdi. Kýzlarýný okutmak için çýrpýnan bu ana baba, mahallede birinin onlarla uðraþtýðýný bilirdi Besma. Ama kim olduðunu da öðrenememiþti bir türlü.

Yüksek taþ duvarlarýn çevrelediði dar sokaklarda yeniden bütün gücüyle koþmaya baþladý Halil. Soldaki yol kendi baðlarýna gidiyordu. Oraya sapmadý. Önündeki bað yolunu ilk defa görüyordu, koþmaya devam etti. Sýcaktan kan ter içinde kalmýþ, adým atacak gücü kalmamýþtý. Biraz ileride büyük bir aðaç gördü. Hemen kendini topraðýn serin baðrýna attý.

O gargaþa arasýndan bir çocuk Besma'nýn evine doðru koþup ‘yaþlý bir adam Nanuþ'un kolundan tutmuþ zorla götürüyor!!’ dedi. Kýzýnýn kaçýrýldýðýný duyan Besma, deli divane bir halde karabalýðýn içine dalýp ‘kýzýmý kaçýrdýlar...kýzýmý kaçýrdýlar...’ Çeþme baþýndaki ses karabalýðý bir anda susuverdi, bütün yüzler Besma'ya döndü. Sadet yüzünü buruþturup ‘Kim kaçýrýr ki kýzýný, ama bir ara gözlerime takýldý Nanuþ. Kavga esnasýnda duvar dibinde durmuþ gavgayý izliyordu’ dedi.


Bütün mahalle sakinleri bir birinin yüzüne baktý. Sadet, ‘ben deyi verim size, birileri kavga çýkartýp ve kavga esnasýnda da Nanuþ'ý kaçýrtý. Ortada bir þey yokken bu gavganýn nedeni ne?’ dedi. Bir çocuk karabalýðýn içinden ‘uniti mi Sadet teyze, gavgayý Hali çýðardý ya...’ dedi.

’Sadet, hýmm, doðri...doðri... Halil nerde? Yoh...’


’Besma, Halil'in korkulu hali gözlerinin önüne gelir biran. Demek ki o yüzden koþidiii.’ dedi ve haykýrdý: ‘Evin baþýna yýhýla Halil!’


Aslýnda kimse Nanuþ'u sevmezdi, yüksek okul okuduðu için mahallenin gençleri kýskanýrdý onu. Ama kayýp oluþu bütün mahalleyi üzmüþtü, Nanuþ'ý bulmak için seferber oldu herkes... Bir yudum su olup yer yutmuþtu sanki. Herkes yorgun ve uykusuzluktan yerlere yýðýldý. Ama Halil geceden beri ortalýkta yoktu, insanlar sokaklarý ve çarþýlarý býrakýp Halil'in evine doðru yürüdü bu sefer...

Öfkeli mahalleli sopa ve taþlarla evlerinden çýkmýþ, baðýra çaðýra tozu dumana katarak yürüyorlardý. Küfürün bini bir paraydý.
“Evin baþýna yýhýla!”
“Canýna ateþ düþe!”
“Can döþeðinde su verenin olmiya!”
“ Neredesin Halil?!”


Halil'in anasý Zeynep þaþkýn þaþkýn:
“ noli komþular?”

Sadet “ne noli, oðlin Nanuþu kaçýrtmýþ.”

“Yapmayýn komþular, Halil'in yaþýbaþý kaç ki kýz kaçýra.


Halil çeþme baþýndaki karýþýklýðý düþüdürken hava iyice kararmýþtý. Uzaktan þehirin ýþýklarý titreþiyordu. Damlarýn ensesi denen yokuþtan inip de mahalleye yaklaþtýkça daha da belirgeþen tek tük ýþýklarla birlikte þehrin sesi de duyulmaya baþlamýþtý. Biraz sonra peþ peþe dizilmiþ tren vagonlarýný andýran evler, gaz lambalarýnýn cýlýz ýþýðýnda, sýrtlarýný damlarýn ensesine yaslamýþ; yoksulluk anýtý gibi karanlýðýn içinden çýkmýþtý.

Sadet, Halil'in sað kulaðýný bükerek “ Nanuþ'ý sen mi kaçirdi piçin dölü?!”

“Býrak kulaðý mý Sadet teyze, ben Nanuþ'u görmedim bile, niye kaçýrtayým ki oni”

“Bu hallahopu kim çýðartý, sen, kavganýn içinden kim kaçtý, yýne sen.”

“Kuran ekmek çarpsýn ki ben kaçýrtmadým Sadet teyze, dedemin mezarýna da yemin ederim ben kaçýrtmadým!!”

“Ya sabahtan beri hangi cehenemdesen, niye kaçti hadi söle?”


Halil, canýnýn acýsýyla bir tekme Sadet' in karnýna vurup kendini bu acýmasýz kadýndan kurtarmýþtý; eline geçen her taþý fýrlatý Sadet 'e... delirmiþçesin sesini yükseltip küfürlerin en alasýný yaptý! O kadar caný acýmýþtýki attýðý taþlarýn nereye deðdiðini görmiyordu bile...

Günler aylar yýllar su gibi geçmiþti, Nanuþ’tan ne bir haber ve ne bir iz bulunmuþ.
Bu acýya dayanamayan Besma, “Bu þehir, bu sokaklar, bu mahalle, bu ev, beni boði herifff…” diyordu.

Bütün anýlarýný geride býrakarak Mardin'i terk edip gittiler, gidiþ o gidiþ oldu. Mahallede Nanuþ'un kaçýrýlmasý bir hikaye oldu herkesin dilinde, kimileri” muhakkak Halil'in parmaðý var bu iþte” kimileri “ yoh, yoh kýz büyük þehirlere belki gitti...” Herkes Bir þeyler diyordu. Kimse Sadet'in parmaðýnýn olduðunu bilmiyordu.

Sadet ölmeden önce büyük bir piþmanlýkla ve ruhunu temizlemek için Halil'e olanlarý anlatýrken:

“ Beni af et Halil oðlum, ben büyük bir günah iþledim ve sana yýktým. Nanuþ'ý ben kaçýrtým, hem de bir çuval mercimek karþýlýðý. Git Nanuþ'ý bul, Besma’yý bul, helallýk almak istiyorum. Bu yaptýðým büyük günahla öbür tarafa gitmek istemiyorum. Yardým et Halil yardým et!”

Sadet, günlerce acý çekerek ruhunu teslim etti. Halil ne Nanuþ'ýn yerini ne de Besma'nýn yerini biliyordu. Halil aylarca köy, kaza aradý durdu, ne bir iz ne bir haber. Ýþte böyle evlat.”



Not:

Genç karýsýnýn kendisini býrakýp gitmesinden korkan Ahmet amca, ne bir iþe girmesine izin vermiþ, ne de Yalnýz baþýna býrakmýþ onu. Böylece ömrünün ilk 15 yýlýný Mardin’in Tepebað mahallesinde ailesiyle geçiren, bu arada kolejde eðitim alan genç kýzýn kaderi bir daha geri dönülmemecesine Siverek’te, yaþlý kocasýnýn yanýnda bir kimsesiz olarak baðlanývermiþ.
Hayattan küskün yaþamýþ hep, tek yüzünü güldüren sokakta çocuklarýn cývýltýsý ve tatlý þiveleri olmuþtu.