Türk-İslam
âlimleri serisi – 99
Türk-İslam
âlimleri serisi – 99
İBN-İ ŞATIR
D. 1304 – Ö. 1375
Şam’da
yetişen büyük astronomi İslam âlimi
Ali bin
İbrahim bin Muhammed el-Ensari,
Tam adı
olup künyesi Ebü’l Abbas’mış,
İbn-i Şatır denmiş lakabı Alâeddin’di.
O altı
yaşında iken babası ölmüş,
Dedesi
tarafından amcasına verilmiş,
Amcası
yanında zanaatçı yetişir,
Fildişinden
ve odundan kakmacılık yapmış.
Bu sanat
sayesinde zengin oldu denir,
İşten
dolayı “Muta’ım” lakabı verilir,
Ebü’l
Hüseyin Bin Hasan Şatır’dan ders almış,
Astronomi
ve geometriyle ilgilenir.
Kahire ve
İskenderiye’ye gitti denir,
Devrin
ünlü âlimlerinden ilim öğrenir,
Orda
yüksek matematik tahsili yapmış,
Geometri
ve hesapta üstad denilir.
Öğrenimi
tamamlayıp Halep’e dönmüş,
O
astronomide en büyük âlim denmiş,
Emevi
Camii’nde muvakkit olmuştur,
Ölene
kadar bu cami’de çalışmış.
Rasat ve
hesap aletleri icat eder,
Yapılış ve
kullanış için kitap neşreder,
Usturlap
aletini İbn-i Şatır geliştirmiş,
Batlemyus’un
hatalarını tespit eder.
“Rub-ı
Dairesi” atlı aleti yapmış,
Eliptiğin
eğilimini net hesap etmiş,
Daire
sisteminde Vektör’ü kabul eder,
Güneş
merkezli sistemin kurucusu denmiş.
Yıldızların
durumu ile çok ilgilenir,
Neticeleri
cetveller haline getirir,
Yıldızlar
arası merkezler tespit etmiş,
Karanlık
yıldızları bile hesap etmiştir.
Batı İbn-i
Şatır’dan pek çok faydalanmış,
Kopernik
merküri modelini kullanmış,
Vektör
modelini de kabul ediverir,
Kısaca
Kopernik Şatır’ı taklit etmiş.
Güneş
teorisi böylece çalınmıştır,
Kopernik
büyük üstat diye anılmıştır,
Gelileo’da
başka yönlerden yararlanmış,
Şatır’ın
ışığında teleskopu yapmıştır.
Günümüzde
on altı eseri var denir,
Astronomi
gözlemlerini içermektedir,
Batılı âlimler
çalmışlar her bilgiyi,
Onların
yaptığına çağdaşlık denmiştir.
Tam
teknoloji yokken onlar başarmıştır,
Teknolojik
gelişmeye katkı yapmıştır,
İlimde
Türk – İslam âlimleri en büyüktür,
Batı
istediği kadar övünsün dursun.
Muvakkit: Namaz vakitlerini düzenleyen baş müezzin!
Rub’ı
Dairesi: Hesaplama aleti.
Vektör Modeli: Merkezleri birbirinden
farklı daireler üzerinde bir ucu gözetleyende diğer ucu gök cisminde olan
hareketli bir model türü.
İbn-i
Şatır der ki: "Gezegenler, gök cisimleri ve yıldızlar, Batlemyüs'ün
tasarladığı düzende seyretmiyor. Mademki, bütün gök cisimleri, gezegenler
doğudan batıya doğru dönmektedir, güneş de bunlardan biri olduğuna göre, doğuş
ve batış vakitleri niçin değişiyor? Bundan da öteye, bu sistemde görünüp,
kaybolan yıldızlar da var... İşte netice itibariyle dünya ve gezegenler, güneş
etrafında muntazam olarak dönmektedir. Ay da dünya etrafında dönmektedir.
"