Efendim, Þeyh Þazeli’den bu yana hakkýnda söz söylenmiþ, deðiþik rivayetler bulunan kahve hakkýnda haddimiz olmayarak biz de  birkaç kelam edelim dedik. Kahve, acýsýndan haz alýnan efsanevi içecek… Þarkýlarda güfte, þiirlerde dize olmasýnýn yanýnda hatýrýnýn kýrk yýl buðu buðu tütmesi ayrý bir husus. Yaklaþýk 600 yýldýr bilinen dilber kahve. Kah Leylin koynunda Leyla, kâh hayallerde Belkýs.

                  Rivayete göre kahvenin usaresini ilk keþfeden keçiler ve onlarýn vasýtasýyla keçi çobanlarý olmuþ. Her ne kadar adý Yemenle  bütünleþmiþ olsa da kahvenin asýl ana vataný Habeþistan (Etiyopya)imiþ. Daðda sürülerini otlatan çobanlar, hýmbýl hýmbýl duran keçilerin bir aðacýn meyvesini yiyince canlanýp hareketlendiðine þahit olmuþlar. Bu aðacýn meyvelerinden toplayýp Þeyh Þazeli’ye götürmüþler. Þeyh Þazeli çobanlarýn getirdiði kahve çekirdeklerini  suda kaynatýp aramasýný beðeneli nice zaman geçmiþ. Kahve ilk içildiðinde kahve adý henüz literatüre girmediðinden bu gizemli içecek bir müddet Þazeli diye anýlmýþ.

                   Habeþistan’dan Arap Yarýmada’sýna geçtikten sonra, Arapça rayiha(koku)anlamýna gelen kahva sözcüðü  hoþ kokusuna istinaden bu içeceðe isim olagelmiþ. Baþka bir  rivayete göre de Habeþistan’da kahve yetiþen bölgenin adý Kaffa’dan gelmiþ olabileceði söz konusu kahve adýnýn.

                   Kahveye, kahve sözcüðünün yanýnda  deðiþik coðrafyalarda moka, coffe, kave, kafes, cafe ve benzeri sözcükler de ad olmuþ. Her millet kendi damak tadýna uydurmak için bir hayli çaba harcamýþ bu nadide çekirdeklerin kavrulmasýyla elde edilen meþrubatý.

                  Bizse dudakla kahve arasýndaki ilintiyi gönle dahi dahil etmeyi baþarmýþýz  millet olarak. Yerine göre, vefasýz sevgiliye sitem etmiþiz “Bir fincan kahve olsam kýrk yýl hatýrým vardý. Ömrümü sana verdim beni sevsen ne vardý…” demiþ bir gönlü kýrýk. Türk halk þiirinin her pýnar baþýnda gördüðü Türkmen güzeline dil döken Karacaoðlan’ý da kahveye deðinmeden geçememiþ, þöyle seslenmiþ sevgiliye “Bana kara diyen dilber/Kaþlarýn kara deðil mi? /Aðalar beyler içerler kahve de kara deðil mi?” Bir baþka bestekâr, “Senin en güzel yerin kahve rengi gözlerin/ Sanki bir nur bir pýnar, Ruhuma neþe sunar kahve rengi gözlerin.” sözleriyle dil dökmüþ.

                  Yazýnýn girizgâhýnda rivayet de olsa, tarihçe-i kahveden bir nebze bahsettik. Kahve mükeyyifattan sayýlýr mý sayýlmaz mý bu yazýmýzýn konusu o deðil. Bu mevzuyu kýsmetse baþka bir yazýmýzda ele alacaðýz naçizane. Bu itiraftan sonra kahveyle ilgili baþka hususlarý dile getirmeye devam edelim.

                   Ýnsanlar, kahveye öylesine bel baðlamýþlar ki mýrranýn acýsýnda acýlarýný hafifletmeyi, kahvenin telvesinde yarýnlarýna dair izler bulmayý denemiþler yýllarca ve literatüre kahve falý diye bir fal bakma þekli girmiþ. “Fala inanma ; ama falsýz da kalma.” sözünü diline pelesenk eden insanlar, faðfuri bir fincanýn dibindeki telveye ümidini teslim etmeyi yeðlemiþ. Telvenin ikliminde ümidini demlemiþ.

                   Anavataný Habeþistan’dan  yola çýkan hoþ rayihalý nazenin  kýtalar dolaþarak bütün dünyaya yayýldýktan sonra, her coðrafyanýn damak zevkine göre iþlenmiþ deðiþik lezzetler elde edilmiþ. Artýk klasik anlayýþýn dýþýna çýkýlmýþ. Eski kahve kültürü yaþatýlsa da. Yeni ve modernize edilmiþ mekanlarda daha farklý kahve sunum ve içim þekilleri keþfedilmiþ. Sýcaðýna alýþkýn olduðumuz kahvenin sýcak ve  soðuk olarak  filtre edilmiþ hâllerde da ikram edildiði yeni yeni kahve mekanlarý da kahve severleri aðýrlýyor artýk. Gün geçtikçe kahveye olan ilgi ve sevgi çeþitlenerek devam ediyor. Kahve günlük hayatýmýzda bir nefes alma, dostlarla birkaç kelam etme imkânýný sunamaya devam ediyor günümüzde de.    

                 Bu satýrlarý karýnca kararýnca karalayan bendeniz  bir çay tiryakisi olsam da kahveye olan aþinalýðýmýn yabana atýlamayacaðý kanaatindeyim. Yazmak ve okumak mevzubahis ise veyahut bir nebze keyif babýnda cezveye ve fincana dem dem merhaba demiþliðimiz vardýr. Kitap ve kalemin olduðu mekanda kahvenin yeri yadsýnamaz. Kahve içmek incelik ve zarafet ister. Her ne kadar bizim hatýrýmýzýn gölgesi kahvenin hatýrýna yetiþemese de kahve ile olan aþinalýðýmýzý þiire ve yazýya dökmenin hazzýný yaþamayý kimse elimizden alamaz. Nefes alýp verdiðimiz sürece kahveyle þiiri buluþturmayý vazife addettik. “Bir fincan kahve olsam, Sevgili yudumlasa, dudaðýnda hüznümün izi kalsa kýrk sene.”

Ankara,18.05.2015 Ýbrahim KÝLÝK