Þahinsýrtý, Conkbayýrý ve Bombatepe’den,
Gidip de dönülmeyen o mahþeri cepheden;
Çanakkale geçilmez’i kanla yazan nesilden, 
Tek bir nefer kalmýþtý; Hüseyin Çavuþ denen,
Zonguldak Ereðlisi, Kestaneci Köyü’nden.

110 yýllýk bir çýnardý. Balkan, Conkbayýrý, Dumlupýnar, görgü tanýðý olarak, o deðerli neferini bize göndermiþti de biz anlayamamýþtýk. Canlý birer tarih olan bu kahraman abidelerimizin kýymetini bilmeden, yýldýzlar gibi kayýp gitmiþlerdi aramýzdan teker teker. Çanakkale ruhunu anlatacak son bir gazi kalmýþtý. Hüseyin Kaçmaz Dede. 
Dünyalýk iþler bizi öyle sarmalamýþtý ki, kafamýzý gömdüðümüz meþgaleler arasýnda mazimizi layýkýyla idrak edebilme þuuruna eremiyorduk. Gerçi mayamýz saðlamdý ama bir zamanlar þu anki rahatýmýzý saðlayabilmek için, ecdadýmýzýn ne fedakârlýklar yaptýðýný an gelip unutuyorduk. Belki bir milli maçtan sonraki coþkuyla, belki sel ve deprem felaketiyle örselenirken yüreðimiz yahut terörün namert kurþunuyla dökülürken kanýmýz; uyanýyorduk. Yekvücut oluyor, bu milletin ne kadar asil ve civanmert olduðunu tüm dünyaya haykýrýyorduk. O ruh bizde vardý aslýnda, farkýnda olmasak da...
Avrupa Birliðine girsek de, girmesek de; Amerika’yla dost olsak da olmasak da, hiç bir kültür emperyalizmi bizi biz yapan deðerlerimizden koparamayacaktýr. Hiçbir güç, hücrelerimizde var olan, Yüce Allah’ýmýzýn bize bahþettiði Çanakkale Ruhu’nu söküp atamayacaktýr. Bizi özümüzden soyutlayarak, bu ruhu unutturmaya çalýþanlarýn rüyalarý bölünecektir.
18 Mart 1994, 1.Dünya Savaþý’nýn baþlamasýnýn üzerinden 80 yýl geçmiþti. Çanakkale’de Haçlý Donanmasý’na ilk Osmanlý þamarýný vurup, ‘Yenilmez Armada’ dedikleri zýrhlý donanmalarýný boðaza gömdüðümüz günün 79. yýlýydý. Zaferin haklý gururunu öðrencilerimize bir kez daha yaþatma, milli þuur adýna manevi dinamiklerimizi hatýrlatma aný gelmiþti. Atalarýmýzýn göðüslerini siper ederek ‘Çanakkale geçilmez!’ notunu tarihe kanlarýyla kazýdýklarý kahramanlýk destanýný, canlý bir tanýktan dinleyerek; yeniden yaþatma fikri hasýl oldu bende. Diðer öðretmen arkadaþlar da fikrime katýlýyordu. Bunun için Çanakkale Harbi’ne katýlan bir gazi aramýþtýk günlerce. 
Çanakkale’den geriye hayatta kalan kimse kalmamýþtýr derken, burnumuzun dibinde, Zonguldak Ereðlisi’nin Kestaneci Köyünde, Hüseyin Kaçmaz adýnda bir gazinin yaþamakta olduðu haberine çocuk gibi sevinmiþtim. Çanakkale’nin son, dünyanýn da en yaþlý gazisi, görev yaptýðým Kozlu beldesine komþu ilçedeydi. Sanki Allah O’nu bir numune olarak aramýzda bekletiyor, çoðu insana bahþetmediði uzun ömürle mükâfatlandýrýyordu.

“Otu çek, köküne bak!”

Kestaneci Köyü vefalýydý, gururluydu. 1829 yýlýnda taþ kömürünü bulan Uzun Mehmet de bu köyde doðmuþtu. Hüseyin Dede, O’nun torunuydu. ‘Osmanlý çileði’ adý verilen çilek cinsinin ilk yetiþtirildiði bu köy, yeþillikler arasýna gömülmüþ cennetten bir parçaydý. 
Bu köy gibi Anadolu’nun baðrýndan nice Mehmetler, Hüseyinler, Mustafalar fýþkýrmýþtý. Kimi þehit olmuþtu kimi gazi. Kimi hiç dönmemiþti köyüne. Kiminin bir mezarý bile yoktu. Çanakkale’de yükselen tümseklerden, hangisindeydi naþý belli deðil. “Meçhul Asker” denmiþti adýna. Hak katýnda bilinen en ulu mertebedeydiler kuþkusuz. Kanlý elbiseleri, Firdevs cennetlerinde uçuþan kuþlarýn kanatlarýna, oluk oluk akan kanlarý, misk kokulu güllerin al rengine dönüþtü. 
“Allah yolunda öldürülenlere ‘ölüler’ demeyin. Aksine onlar diridirler ancak siz fark edemiyorsunuz.” (Bakara, 2/154) Ayetinde olduðu gibi Onlar, bizden daha diridirler. Belki her gün aramýzdalar; fakat biz göremiyoruz. Nitekim Çanakkale Savaþýnda öyle olaðanüstü hadiseler oluyordu ki; buna kat kat asker ve cephane sayýsý olarak üstün olmalarýna raðmen, bir türlü Türklere üstünlük kuramayan düþman komutanlarý þaþýrýp kalýyordu.
“Biz Çanakkale’de Türk askeri ile deðil, Tanrý ile savaþtýk ve haliyle de yenildik.” sözünü o yýllarýn Ýngiliz Deniz Bakaný Çhurcil’e söyleten sýrlý olaylar olmuþtu. Nasýl oluyor da et ve kemik, çelik ve ateþe üstün geliyordu? Düþmanda her imkân vardý; ama güçlü bir iman yoktu. Vatan, millet, namus uðruna seve seve ölüme koþacak asil ruh yoktu.
Oysa ‘Hasta Adam’ dedikleri ve sadece Anadolu topraklarýyla sýnýrlý kalmýþ Osmanlý’nýn en fýrtýnalý günlerinde bile; þahadet þerbeti içmeye gönüllü evlatlarý vardý. Çocuðundan yaþlýsýna kadar hepsi korkusuz birer askerdi. Sýrasý geldiðinde, ister okuyan talebe olsun, ister daðda çoban olsun, gönüllü olarak cepheye koþuyorlardý. Yemen, Kafkasya, Galiçya… Her cephe birer dramdý.
Uzun savaþlar Osmanlý’yý yýpratmýþtý. 1911’de Trablusgarp’ta Ýtalyanlar ile savaþýlmýþ, sonrasýnda 1912’de Balkan Harbi patlak vermiþti.
Kestaneci Köyü’ne de askerlik için çaðrý pusulasý geldi. Yusuf Bey, evin biricik oðlu olan Hüseyin’in askere gidecek olmasýna sevinse mi, üzülse mi bilemiyordu? Gurur ve üzüntüyle karýþýk baba yüreðinin bir köþesi sýzlamýþtý. Konuyu annesine açtý. Elinde bel, bahçeden gelen Zeynep Haným’ýn gözleri doldu. Neden sonra gururu üzüntüsüne galip geldi ve göðsünü gererek; “ Vatan için bir deðil, bin oðlum olsa feda ederim. Beni bile çaðýrsalar, elimdeki þu bel ile gâvurun kafasýný yarmak için koþarým.” dedi. 
Hüseyin yaþýtlarý arasýnda cýva gibi delikanlýydý. Kömür ocaklarýnda çalýþýyor, evin geçimine katkýda bulunuyordu. Henüz yeni niþanlanmýþtý. Askerden sonra sað dönerse düðün yapacaktý. Hayallerini bir baþka bahara erteliyordu. Mühim olan Vatanýn selametiydi.
Hüseyin haberi alýr almaz hazýrlýklara baþladý. Niþanlýsýndan vedalaþtý. Sevinçten gözlerine uyku girmiyordu. Ertesi gün erkenden kalkýp çantasýný hazýrladý. Anne ve babasýnýn ellerini öperek helalleþti. Annesi hüzün ve sevinç içinde oðlunu son bir kez kucakladý ve aðzýndan þu inciler döküldü: “Canýmdan can oðul; ezanlar susacaksa, bu topraklar düþman askerlerinin ayaklarý altýnda çiðnenecekse git! Durma git! Beni ya þehit, ya da gazi anasý yap oðul!” 
Hüseyin birkaç aylýk acemi eðitiminden sonra Balkan Harbine katýldý. Savaþ’ta Sýrplara esir düþtü. Ýþkence gördü. Bütün týrnaklarý söküldü. Yaralý olarak düþtüðü esaretten kurtulmuþtu ama içi kan aðlýyordu.
Sonunda Balkan topraklarýný da kaybetmiþtik. Edirne Bulgarlarýn, Ýþkodra Karadaðlýlarýn, Yanya Yunanlýlarýn eline geçti. Daha sonra aldýklarý yerleri paylaþamayýnca, birbirine üþüþtüler. Bu kargaþadan yararlanan Enver Paþa Edirne’ye girerek þehrimizi geri aldý. Ne yazýk ki Balkan faciasýndan sonra Meriç’in batýsýndaki topraklarýmýz da elimizden kayýp gitti. Dört asýrdan bu yana bizim olan topraklarýn kaybý, ‘Hasta Adam’ý üzdü. Ýyice yataða düþürdü. Bu durum Anadolu insanýmýzý derinden yaraladý ve üzüntüye boðdu. Ordumuz daðýtýlýyordu. Kapitülasyon denen ekonomik ve mali boyunduruk altýnda eziliyorduk.
Hüseyin yüreði buruk, memleketine döndü. Ýki yýl savaþmýþtý. Ancak sonunda zafer kazanýlamamýþtý. Annesine müjdeli bir haberle dönememenin ezikliðini yaþýyordu.
Düðünü yapýldý. Ama ülkenin itibarý ayaklar altýndayken O, mutluluðu hayat defterinden silmiþti. Osmanlý; Sarýkamýþ, Filistin ve Suriye cephelerinde de kan kaybetmeye baþlamýþtý. Yaralar yeni yeni sarýlmaya baþlanmýþtý. Yeni bir savaþa hazýr deðildik. Ýþte tam bu sýrada 1.Dünya Savaþý patlak verdi. Ülkemiz bir oldu- bittiye getirilerek, savaþýn içine sokuldu. Almanya’nýn safýnda yer almýþtýk.
Hüseyin için yeniden savaþma ve þahadete ulaþma fýrsatý doðuyordu. Seferberlik ilan edilince, askerlik hazýrlýklarýný yaptý. Çantasýna iç çamaþýrý, yedek kýyafetler, çarýk koydu. Duvarda asýlý duran el yazmasý Kuran’ý-Kerim’i kýlýfýyla birlikte indirerek, askýlýðýný boynuna taktý. Ev halkýyla helalleþti. Askerlik þubesine teslim oldu.
Derme –çatma bir gemiye bindirilen askerler Ýstanbul’a getirildiler. Yirmi gün kadar kýsa bir talimden sonra alaylarý, taburlarý bölükleri belli olmuþtu. Boþa geçirecek vakit yoktu. Askerlerin çoðu tecrübeli gazilerden oluþuyordu. Kimi Yemen, kimi Kafkas, kimi Balkan savaþlarýna katýlmýþtý.
Galata Rýhtýmý’ndan hýnca hýnç dolu Anadolu Yiðitleri, Gelibolu’ya doðru yola çýkýyordu. Vatanýn yüz otuz iki ayrý yerinden gelen aslan yürekli evlatlarýmýz, düðüne gidiyor gibi neþeliydiler. Hep bir aðýzdan marþlar söylüyorlardý. Tek yürek, tek bilek, tek vücut olmuþlardý. Onlar altý yüz yýllýk bir imparatorluðun filizleriydiler. Þanlý sancaðýmýzý, þerefli bayraðýmýzý yere düþürmemek, namusumuzu çiðnetmemek için ant içiyorlardý. Gözlerini biran olsun kýrpmadan, ölüme koþan kelebekler gibi kanatlanmýþlardý…
1915 Þubat ayýnýn ortalarýydý. Kýþ iyiden iyiye bastýrmýþ, boðazdan esen rüzgâr suratlarý býçak gibi týrmalamaya baþlamýþtý. Boðaz Harbi’ne hazýrlýksýz yakalanmýþtýk. Donanmamýz demode bir haldeydi. Çanakkale’deki garnizonumuz periþandý. Silahlarý eskiydi. Subaylar aylardýr maaþýný alamýyordu. Ne sýðýnak yapacak kadar yeterli kereste, ne de engel yapacak kadar dikenli telimiz vardý. Askerimize yeteri kadar haki üniforma dikilememiþti. Çoðunun kaputu bile yoktu. Askerde verilir ümidiyle gelmiþlerdi. Ancak burada da kendilerine verilmemiþti. Bir kýsmý köylerinden getirdiði kýyafetiyle savaþa katýlmak zorunda kalacaktý. Potin yerine çarýkla cephede çarpýþacaktý.
Ýki günlük yolculuktan sonra Þirket-i Hayriye Vapurlarý teker teker Gelibolu Yarýmadasý’nýn Akbaþ Ýskelesi’ne yanaþtýlar. Ellerinde silahlarý, sýrtlarýnda çantalarý iskele meydanýnda dizildiler. 5. Ordu, 3. Kolordu’ya baðlanacak askerler, önce tümenlere, sonra sýrasýyla alaylara, taburlara, bölüklere ve takýmlara ayrýlýp komutanlarýna teslim edildiler.
Hüseyin, 9. Tümen, 27. Alay, 3. Tabur, 2. Bölük askeri olarak Maydos’ta bekletilen ihtiyat birliðine katýlmak üzere, birliði ile yola çýktý. Bu alay ileriki zamanda 19. Tümen Komutaný Yarbay Mustafa Kemal’e baðlanacaktý. Mustafa Kemal de Tekirdað’da bulunan tümenini 25 Þubat 1915’te Çanakkale’de Maydos’a (Eceabat) nakletmiþti. 
Düþman çýkarmasýna karþý Esat Paþa kumandasýndaki 3. Kolordu sahilde gerekli tertipleri almýþtý. Düþman donanmasý ilk ciddi hücumu 19 Þubat’ta, daha sonra 25 Þubat ve 4 Mart tarihlerinde gerçekleþtirdi. Düþmana göre; zaten direnme gücü zayýf Türk barajýnýn bu saldýrýlarla sarsýldýðý anlaþýldýðýndan, artýk genel bir saldýrý yapabilirlerdi. Osmanlý’yý kalbinden hançerlemenin zamaný gelmiþti. Hayal ettikleri Ýstanbul’u ele geçirmekle, Fatih’in 29 Mayýs 1453 tarihinde Bizans Ýmparatorluðu’na indirmiþ olduðu darbenin öcü alýnacaktý.
Hüseyin, takým çavuþu seçilmiþti. Takýmýndaki erlerin çoðu kara savaþý yapmak için can atýyordu. Dadaþ Muzaffer Sarýkamýþ’ta, Ruslara karþý savaþmýþtý. Donmaktan son anda kurtulmuþ, ancak kangren olan sað ayak parmaklarý kesilmiþti. Aksayarak yürüyordu. Yarým ayaðýyla yarým kalan bir hesabý kapatmak için buradaydý. Soðuktan titreyen Adanalý Selim’e dönerek, “Bu sefer zafer bizim olacak Allah’ýn izniyle. Omuz omuza çarpýþýp topunu denize dökeceðiz. Ruslara yardým gitmeyince Çar’ýn þebeðe dönecek suratýný görmek isterim.” 
Adanalý Selim, “Ben bu sömürgeci Ýngilizleri Filistin Cephesinden bilirim. Savaþta her türlü oyuna baþvururlar. Onlarýn zýrhlýlarý, otuz sekiz santimlik uzun menzilli toplarý varsa, bizim de imanýmýz var, Allah’ýmýz var. Baksanýza Ýstanbul’dan gelen mektuplarda; Ýstiklâl Caddesi’nin hemen bütün vitrinlerinin, azýnlýklar tarafýndan kiralandýðý söyleniyor. Haçlý birliklerinin geçit törenini rahatça izlemek içinmiþ. Evlerde boy boy Yunan ve Ýngiliz bayraklarý asýlýyor, eðlence için içkiler depolanýyormuþ…” 
Ýngiltere gazetelerinde yazar ve þairler içlerindeki zehri boþaltýyor, en büyük ideallerinin; Ýstanbul’a girerek lokum ve halýlarý yaðmalamak, Ayasofya’nýn çinilerini sökmek, boðazýn en güzel lokantalarýnda balýk yemek olduðunu yazýyorlardý.
Ýstanbul’da her türlü ihtimal deðerlendiriliyor, payitahtýn Eskiþehir’e nakledilmesi planlanýyordu. Esir durumundaki padiþah 2. Abdülhamit’in de Bursa’ya nakledilmesi düþünülüyordu. Fakat kendisi buna þiddetle karþý çýkmýþtý. Olayýn yankýlarý cepheye ulaþmýþ, askerimize moral olmuþtu. 
Hüseyin Çavuþ arkadaþlarýna hitap ederek, “ Abdülhamit Han Hazretleri’nin canýndan daha mý kýymetlidir canýmýz. Kendisi, Ýstanbul’u düþman alsa bile terk etmeyeceðini söylüyormuþ. Bakýn kendisine gelen heyete ne demiþ; ‘Ben Fatih’in ahfadý olarak Bizans Ýmparatoru Konstantin’den daha az haysiyetli deðilim! O küffar olduðu halde kaçmayýp, çarpýþarak yýkýlan kalelerin altýnda can verme celadetini göstermiþti. Biz de canýmýzý kurtarmak için kaçacaðýz öyle mi? Sanki bu can bize bir daha gerecekmiþ gibi!’ Evet arkadaþlar! Bu soysuzlarýn heveslerini kursaklarýnda býrakacaðýz Ýnþallah! Ne günlere kaldýk. Ordumuzun en tepesinde bir yabancý var, Alman. Mareþal Liman Von Sanders. Vatanýn selameti için hangimiz kadar kaygýlanacak, uykusuz kalacak Allah aþkýna.” diyordu. 
“Haklýsýn Çavuþ’um. Mýsýr bölgesinde ve Kanal cephesinde Ýngilizlerin bize kazandýðý zaferden sonra, Berlin’deki kilise çanlarý çalýp müjde vermekteymiþ.” diyen Adanalý, bunu bizzat orada bulunun bir yakýnýnýn aðzýndan iþittiðini söylüyordu.

“O gün deniz kýrmýzý, o gün gökler siyahtý,
O gün ölürken doðdu, Türk milletinin bahtý.
O gün ya var olacak, ya da yok olacaktýk,
Ya ebedi yaþayacak, ya da mahvolacaktýk.”

18 Mart 1915, büyük gün gelip çatmýþtý. Haçlý Donanmasý 18 savaþ gemisiyle saat 10.00’da boðazdan girmeye baþladý. Kimse günün sonunda neyle karþýlaþacaðýný kestiremiyordu. Bir gün evvel keþif uçaklarý, mayýn tarama gemileri, Boðaz’ý incelemiþ, temiz olduðunu bildirmiþlerdi. O yüzden rahatça ilerliyorlardý. Ýlk ateþi Trýumph zýrhlýsý, Çanakkale’ye 12 km. mesafedeyken saat 11.15’te açtý. Ardýndan amirallik forsunun çekildiði Ýngilizlerin Queen Elisabeth gemisi; on dört bin metre menzilli, otuz sekiz santimlik toplarý ateþ püskürtmeye baþladý. Boðazýn her iki yakasýndaki tabyalarýmýzý ateþe boðuyorlardý. Yarým saat süren atýþlar esnasýnda, Türklerin bulunduðu tepeler altüst oluyor, mermilerin düþtüðü çukurlardan taþ, toprak ve bedenler havaya uçuyor, etrafý toz duman kaplýyordu. Her þey düþmanýn planlarýna uygun olarak yürüyordu. 
Tek aksilik; rüzgârdý. Ýlahi kudret devreye giriyordu. Kýyýya doðru esen rüzgâr, düþman gemilerinin dumanlarýný önlerine getiriyor, kýyýdaki bataryalarýmýzý, saðlýklý görmelerini engelliyordu. Savunma planýmýza göre gemiler, topçularýmýzýn ateþ menziline girinceye kadar pusuda beklenecek ve karþýlýk verilmeyecekti. Çünkü toplarýmýzýn menzili kýsaydý. Nitekim böyle yapýldý. Düþman yaklaþtýkça, topçularýmýz giderek yoðunlaþan isabetli atýþlarla karþýlýk verdiler. Saat 12.00’ye geldiðinde orta kesimdeki üç tabyamýz aðýr hasar almýþ, ama ayakta kalan diðer topçularýmýzýn hedefini þaþýrmayan mermileri, Agamennon zýrhlýsýnýn çelik yeleðini parçalamýþtý. Inflexýble zýrhlýsýnýn da komuta köprüsü uçurulmuþtu. 
Düþman donanmasý Çanakkale’ye yedi kilometre kadar sokulmayý baþarmýþtý. Savaþýn en þiddetli anlarý yaþanýyordu. Türk topçularý kahramanca karþýlýk veriyordu. Boðaz adeta cehenneme dönmüþtü. Dev zýrhlýlar, kýyý þeridindeki mevzilerimizi hallaç pamuðu gibi atýyordu. Atýþlarýn çoðu düþmaný yanýltmak için döþenen soba borusu ve benzeri þeylerden oluþan þaþýrmaca hedeflere yapýlýyordu. Bomba sesleri karþý tepelerde yankýlanýnca gürültüleri katlanýyor, insanýn kulaðýný saðýrlaþtýrýyordu. Þimþek çakar gibi yaðan demirlerin etkisiyle sular gökyüzüne fýþkýrýyor, kýran kýrana bir savaþ oluyordu. 
Bu sýrada Fransýz Gauloýs zýrhlýsý aldýðý aðýr yaralarla saf dýþý kaldý. Bouvet zýrhlýsýnda aldýðý isabetten dolayý yangýn çýkmýþtý. Saat 14:00’ e doðru savaþ dýþý edilen Suffren büyük bir hýzla boðazý terk ediyordu. Bouvet de onu takip ediyordu. Anadolu Hamidiye Tabyasý’nca bombardýmana maruz kalan Fransýz gemisi Bouvet, bir gece önce Deniz Yüzbaþý Hakký’nýn Nusret Mayýn Gemisi’yle boðaza döþediði mayýnlara çarptý. Üç dakikada, 639 personeli ile birlikte karanlýk limanýn sularýna gömülerek kayboluyordu. Bouvet’in imdadýna koþan Suffren ve Gauloýs’ý da ayný akýbet bekliyordu. Saat 15.00’te Irresýstýble ve onu takiben 15.30 sularýnda mayýna çarpan Inflexýble’nin durumu kötüleþti. Inflexýble güçlükle kurtarýlarak römorkör yedeðinde Bozcaada’ya yetiþtirilebildi. On dakika sonra Ocean tam ileri atýlacakken, Rumeli Mecidiye Tabyasý’nda sað kalan üç kiþiden biri olan Havranlý Koca Seyit, dur diyecekti. 257 okkalýk top mermisini sýrtladýðý gibi, demir basamaklarý aðýr aðýr týrmandý. Vinci bozulan topun namlusuna sürdü. Mermi gidip Ocean zýrhlýsýnýn arkasýnda patladý. Dümeni bozulan gemi kendi etrafýnda dönerken, Yzb. Hakký Bey’in döþediði mayýnlardan birine çarptý. Karanlýk limanda gözden kayboldu. 
Böylece altý saatte üç büyük zýrhlýsýný kaybeden, bir bu kadarý da aðýr hasara uðrayan gemilerini acýyla seyreden Amiral De Robeck, 17.30’da filoya çekilme emri verdi. Bir gün önce devraldýðý görevinde baþarýsýz olmasý O’nu kahrediyordu. Ýki günde Ýstanbul’u alacaðýz derken, çocuk oyuncaðý gibi kolay geçeriz dedikleri boðazda boðuluyorlardý. 
18 Mart akþamý, zafer haberi Ýstanbul’a ulaþtý. Zafer özlemiyle tutuþan Ýstanbul halký sokaklarý bayram yerine çevirdi. Bu sevinç dalga dalga tüm yurda yayýlýyordu.
Cephede moraller hat safhadaydý. Hüseyin Çavuþ arkadaþlarýyla kucaklaþýyor ve; “Þükürler olsun. 200 yýldýr yenilmeyen Ýngiliz donanmasýný periþan etmiþ bizimkiler. Þimdi görev sýrasý bizde. Boðazdan geçemeyince, muhakkak karadan saldýracaklardýr.” diyordu. 
“Gelecekleri varsa, görecekleri de var. Mustafa Kemal emir vermiþ. 19. Tümen Bigalý Köyü’ne taþýnacakmýþ. 26. Alay Seddülbahir’in, bizim 27.Alay da Arýburnu ve Kabatepe’nin güvenliðini saðlayacakmýþ.” dedi Dadaþ Muzaffer. 
Adanalý Selim ; “Düþmanýn Arýburnu mu, Seddülbahir mi, Saroz Körfezi’nden mi çýkartma yapacaðý komutanlarýmýz arasýnda þiddetli tartýþmalara yol açmýþ. Liman Paþa Saroz Körfezi ya da Anadolu yakasýný iþaret ederken, sadece Mustafa Kemal, düþmanýn Kabatepe ve Seddülbahir’den saldýrabileceðini ileri sürüyormuþ.” 
Hüseyin Çavuþ söze karýþarak; “Mustafa Kemal’in askeri dehasýna hayraným. Trablusgarp’ta Ýtalyanlara karþý yaptýðý müdafaalarý kimse inkâr edemez. Daha sonra bizzat katýldýðým Balkan Harbinde, Dimetoka ve Edirne’yi geri aldýðýmýzda; Gelibolu ve Bolayýr’da ki birliklerin baþýndaydý. Bu yarýmadayý avucunun içi gibi bildiðine eminim. Yaný baþýmýzda böyle bir komutan olduðu için çok þanslýyýz.” diyordu.
Mustafa Kemal, kýrk sekiz günden beri ikamet ettiði 19. Tümen karargâhýný taktik gereði Maydos’tan (Eceabat) Bigalý Köyü’ne nakletti (14 Nisan 1915). Tümeni ihtiyat birliði olarak geride bekleyecekti. Liman Von Sanders’in emri böyleydi.
Bigalý Köyü’ndeki ikametgâhý dokuz gün sürmüþtü sadece. 25 Nisan 1915 Pazar sabahý henüz güneþ doðmadan, tam 8 ay 16 gün sürecek savaþa bu köyden katýlýyordu. Gelibolu tepelerinden bir güneþ gibi doðacak, milletinin makûs talihini deðiþtirmede rol alacaktý. 
Çanakkale’nin deniz harekâtý ile geçilemeyeceðini anlayan Ýtilaf kuvvetleri, kara destekli bir donanma ile boðazý geçme planlarý yapýyordu. Ýngilizler bir ay boyunca boðaz üzerinde uçakla dolaþarak, çýkartma yapacaklarý koylarý tespit ettiler. Çýkartmayý yapacak komutanlara ezberlettiler. Düþman kuvvetlerinin en çok güvendiði birlikleri, Avustralya ve Yeni Zelanda civarýndan getirdikleri Anzak’lardý. Bunlar, özenle seçilmiþ, yapýlarý arazi þartlarýna uygun, iri yapýlý askerlerdi. 
General Sýr Ian Hamilton’un savaþ planýnda, iki tümenli Anzak Kolordusu’nun çýkartma sahasý Kabatepe ile Küçük Arýburnu arasýndaki kumsal bölgeydi. Plana göre bu çýkartma bölgesindeki kuvvetin taktik hedefi, Conkbayýrý-Kocaçimentepe hattýnda Maltepe yönünde ilerlemek, Eceabat’da Çanakkale Boðazý’na ulaþmak ve Seddülbahir Cephesi’ndeki Türk kuvvetlerini arkadan çevirmek ve takviye hattýný kesmekti. Böylece Çanakkale’den düþman gemileri rahatlýkla geçebilecekti. Ayrýca güneyde Seddülbahir ve civarýna beþ ayrý noktadan (Zýðýndere, Ýkizler, Tekke, Ertuðrul, Morto Koylarý) çýkarma planlanmýþtý. Türk Kuvvetlerini yanýltmak için de Saros Körfezi ve Kumkale’ye gösteriþ maksatlý tali çýkarmalar yapýlacaktý.

“Acemi katýr, kapý önünde yük indirir.”

24 Nisan gecesinde son hazýrlýklarýný yapan düþman kuvvetleri, çýkartmalarýn yapýlacaðý yerlere doðru sessizce ilerliyorlardý. Tüm gemilerin ýþýklarý söndürülmüþtü. 
Kabatepe’ye yapýlan ilk çýkarma dalgasý akýntý nedeniyle hedeften saptý, planlanan yerin 1.500 m. kuzeyine, yani Arýburnu sahiline (Anzak Koyu) yanaþtý. Hata, sahile yaklaþýlýrken fark edilmiþ, daha kuzeye düþmemek için yapýlan manevra da düzensizliðe yol açmýþtý. Bölükler birbirine karýþmýþ olarak sahile çýkmýþlardý.
Kýyýya çýkmýþ, daha 50 metre ilerlemiþlerdi ki, karþýlarýna duvar gibi bir engel çýkmýþtý. Neye uðradýðýný þaþýrdýlar. Bu aþýlmasý zor taþ ve toprak kütlesi de nereden çýkmýþtý? Ancak gün ýþýdýðýnda anlamýþlardý, karþýlarýna duran þeyin sivri bir tepe olduðunu. Daha ilk günden, zorlu bir deplâsmana çýktýklarýnýn farkýna vardýlar. Belki de ilahi kudret, tabiat kanunlarýný daha ilk anda lehimize döndürüyordu. Bu düzensizliðin üstüne, sahile 50 metre yaklaþtýklarýnda, Türk gözcü müfrezesinin ateþiyle karþýlaþmýþlardý.
25 Nisan’da düþmanýn ilk çýkarmasýna karþý koyan birliklerimiz; Küçük ve Büyük Arýburnu yarlarýný gözetleyen Aðýldere müfrezesinden (27. Alay 2. Tabur 4. Bölük’ten Asteðmen Ýbrahim Efendi takýmý) sadece iki takým askerdi. 1500 kiþilik çýkarma grubunun tam ortasýna düþmüþ 2. Taburun bu iki takým mangasý, Haintepe’deki mevzilerinde sonuna dek kahramanca savunma görevlerini yaptýlar. Her iki taraftan sarkýp kendilerini kuþatan çok üstün düþman birliklerine raðmen, yerlerini terk etmediler. Bu kanlý cephenin Haintepe’deki ilk þehitlerini bu takýmlarýmýz veriyordu. 2. Takýmdan sað kalan, yaralanan takým komutaný ile birkaç erdi. Balýkçý Damlalarýnda da durum aynýydý. Anzak Taburu imha edilmiþti, ama Türk askerlerinden o bölgede birkaç asker kalmýþtý. Bu baþarýlarýna raðmen kendilerine destek verecek kuvvetler çok geride kalmýþ, henüz yardýmlarýna koþamamýþlardý.
Þefik Bey, alayýnýn Maydos’taki 1. ve 3. Taburu ve makineli tüfek bölüðü ile 24-25 Nisan gecesi Kabatepe’ye giderek bir gece tatbikatý yapmýþtý. Gece yarýsýndan sonra saat 02.00’de çadýrla¬ra dönülmüþtü. Yorgun argýn uykuya dalmýþlardý ki kýsa bir zaman sonra top sesleri uykularýný sarstý.
Hemen tabur ve makineli bölük komutanlarýna; "Ýçtima yerlerinde askerleri silah baþý yaptýrsýnlar. Yalnýz muharebe aðýrlýklarýný yükletsinler ve hemen bir taraftan da askerlere ekmek daðýtsýnlar, hayvanlara da yem torbalarýný astýrsýnlar. Tamam haberini kendileri bana getirsinler!" emrini verdi. Onlar da yaver ve emir çavuþlarýný seferber ettiler.
Hüseyin Çavuþ da takýmýnýn baþýna geçti. Yorgun ve uykusuz arkadaþlarýna moral veriyordu. “Yiðitlerim! Ýþte top seslerini duyuyorsunuz. Beklediðimiz an geldi. Arýburnu’nda bir avuçtan ibaret olan yardýmdan uzak alay arkadaþlarýmýz, kim bilir ne kadar fazla düþman karþýsýnda, sýkýntý içinde vazifelerini yapmaya çalýþýyorlar? Bu saatten sonra uyku bize haramdýr. Alay komutanýmýz Tümen Komutanlýðýndan emir bekliyor. Emir gelir gelmez harekete geçeceðiz.”
Kýyýda örtme görevi yapan 2. Tabur Komutaný Binbaþý Ýsmet Bey, doðrudan tümen komutanýna baðlý olduðu için, 9. Tümen Komutaný Albay Sami Bey’i 04.20’de arayarak, çýkarmanýn ciddi olduðunu bildirdi.
Ama bu uyarý dikkate alýnmamýþtý. Sonunda 05.20’de çýkarmanýn ciddi ve yardýmýn þart olduðunu bildirilince, Tümen Komutaný 05.45’te, 27. Alay Komutaný Þefik Bey’e hareket emrini verdi.
Nihayet telefonla tümen komutanlýðýndan beklenen hareket emri alýnmýþtý. Þefik Bey, taburlara yürüyüþ emrini verdi. Emri alan tabur komutanlarý hemen harekete geçtiler. Yürüyüþ hedefleri, Anburnu sýrtlarýna ve her yere hâkim olan Topçular sýrtýný düþmandan evvel tutmaktý. Güneþ doðmuþ, yükselmeye baþlamýþtý. Yürüyüþ durumlarý tehlike arz ediyordu. Yürüdükleri ovada düþman donanmasýnýn ateþine, tayyarelerin bomba taarruzlarýna maruz kalabilirlerdi. Düþman kuvvetleri, Kabatepe-Anburnu açýklarýndaki zýrhlýlarýn birisinden bir de gözcü balonu havalandýrmýþlardý. Nerede ise onlarý göreceklerdi. Çünkü kuvvetli dürbünlerin objektifleri alanýna girmiþ bulunuyorlardý.
Sonunda hem donanmanýn, hem balonun, hem de tayyarelerin gözleri önünde ovayý tahminen bir saate yakýn bir zaman içinde geçtikleri halde, düþman ateþine maruz kalmamýþlardý. Bir ilahi lütuf olarak, tayyareler onlarý ovada bir türlü göremiyordu sanki. 
Nihayet bu zorlu yürüyüþ hengâmesinden sonra Kavaktepe’ye vardýlar. Buradan da Kemalyeri’ne çýktýlar. Þevki Bey, burada askere 15 dakika dinlenme verdi. Düþmana saldýrý emrini verdikten hemen sonra 07.55’de, raporunu yazýp tümene gönderdi. Bunun üzerine 9. Tümen Komutaný Albay Halil Sami Bey, ordu ihtiyatý 19. Tümen Komutaný Yarbay Mustafa Kemal Bey’e telefonla baþvurarak, tümenden bir taburla 27. Alay’a takviye istedi. 
Arýburnu’nda çýkartmanýn baþladýðý raporunu ve Albay Halil Sami Bey’in mesajýný alan Yarbay Mustafa Kemal Bey, 5. Ordu Komutaný Mareþal Sanders’le temas kuramýyordu. Mareþal Sanders, Gelibolu’daki karargâhtan ayrýlmýþ, asýl çýkartmayý beklediði Saroz Körfezi bölgesine gitmiþti. Ýki tümenlik askerimizi boþ yere orada tutuyordu. Yarbay Mustafa Kemal Bey’e göre asýl tehlike Kabatepe’de deðil, Albay Halil Sami Bey’in sorumluluk alaný dýþýnda kalan Kocaçimentepe bölgesindeydi. Gelibolu Yarýmadasý’nýn Saroz kýyýlarýndan sonraki en dar bölümündeki bu en yüksek arazi, Arýburnu’ndaki çýkartma sahasýna da oldukça yakýndý. Anzak birlikleri bu tepeyi ele geçirdikleri taktirde, zorlanmadan Çanakkale Boðazý kýyýlarýna inebilir; hem kendi tümeninin, hem de Seddülbahir ve Arýburnu cephelerinde çarpýþmakta olan 9. Tümen’in geri baðlantýsýný kesebilirlerdi. Bu da cephenin bütünüyle çökmesi anlamýna geliyordu.
Yarbay Mustafa Kemal, Conkbayýrý yönünde ilerleyen Anzak birliðine karþý bir tabur sürerek, 27. Alay’ýn sað kanadýný örtmenin yeterli olmayacaðýný, tehdidin çok daha ciddi olduðunu görmekteydi. Ýlerleyen zamana karþýn üst komutanýyla temas kuramayan Mustafa Kemal, tüm sorumluluðu üstlenerek tümenin süvari bölüðünün Kocaçimen Tepe’ye intikalini emretti. Bu bölük, tümen bölgeye ulaþana kadar tepeyi korumakla görevli olacaktý. Kendisi de saat 08:00 dolaylarýnda tümenine baðlý 57. Alay ve bir topçu bataryasý ile birlikte Kocaçimen Tepe’ye hareket ediyordu. 
Alayýna Kocaçimen Tepe’de dinlenme molasý veren Yarbay, sahili görebilmek için Conkbayýrý yönünde ilerledi. Bu bölgede, Düztepe yönünden çekilmekte olan bir grup askerle karþýlaþtý. Gördüðü manzara, aþaðýdaki 261 Rakýmlý Tepe’deki gözcü erlerin Conkbayýrý’na doðru kaçmakta olduklarýydý. Derhal onlarý durdurarak; “Nereye gidiyorsunuz?” Askerler; “ Düþman geldi...” Mustafa Kemal; “Nerede?” diyince, askerler 261 Rakýmlý Tepe’yi gösteriyordu. 
Gerçekten de düþman çok yakýndaydý ve tepeye doðru yaklaþmaktaydý. Eðer düþmanýn geliþi önlenmezse, kendi kuvvetleri de mahvolabilirdi. “Düþmandan kaçýlmaz!” cevabýna askerler: “Cephanemiz yok…” yanýtýný verince; Mustafa Kemal’in mavi gözleri þimþek gibi parladý ve þu cevabý verdi: “Süngünüz var ya...” 
Bu askerler kendi birliklerinden olmadýðý halde, kumandayý eline alarak askerlere süngülerini taktýrdý. Etraftan topladýðý erleri bu askerlere kattý. Hepsini yere yatýrdý. Bunu gören düþmanlar da yere yatarak mevzi aldýlar. 57. Alay’a derhal Conkbayýrý’na gelmeleri emrini gönderdi. Askerin siper almasý, onlarý Conkbayýrý yönünde izlemekte olan Anzak birliklerinin de siper almasýna neden olmuþ, bu durum Türk tarafýnýn Conkbayýrý’nda mevzi tutmasý için kritik zaman kazandýrmýþtý. 
57. Alay arkadan bölgeye yetiþti. Ýngilizler 8 taburdan fazlaydý. Mustafa Kemal’de ise bu kadar asker yoktu. Fakat buna raðmen derhal süngü taktýrdý ve askerlerine o tarihi emri verdi: “Ben size taarruzu emretmiyorum; ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde, yerimizi baþka kuvvetler ve baþka kumandanlar alabilir…”
57. Alay gelmeden bir saat önce, 27. Alay Kumandaný Yarbay Þefik Bey, tabur komutanlarýna taar¬ruz emrini vermiþti. Tabur komutanlarý da erlere yiðitliði, vatan sevgisini, din aþkýný telkin eden konuþmalar yapýyorlardý. Bu sýrada geride kalan cebel topçu bataryasýndan bir kafile de geldi. Taburlar muharebe için açýlmaya ve yayýlmaya baþladýlar. Bu meydanda 3. Taburun 4. Bölük Komutaný Yüzbaþý Gaip Efendi kolundan yaralandý. Tam bu sýrada alayýn tek topu 1500 metreden ilk mermisini düþmana savurdu. Her iki tarafýn makineli tüfekleri çalýþmaya baþladý. Kuvvetlerimizin bulunduðu mevkii 265 metre denizden yüksekti. Mevziimiz müdafaadan ziyade taarruz için elveriþliydi. 
Hüseyin Çavuþ ve arkadaþlarýnýn da yer aldýðý 3. Taburun 2. Bölük ile 4. Bölükleri sabah 08.00 üzeri Ýncebayýr Sýrtýnda Avustralyalýlarla savaþa baþladý. Bu birlikler Türk tarafýnýn sað yan kuvvetlerini teþkil ediyordu. Alay Komutaný onlara yardým edemeyecekti. Çünkü sol yan çatýþmalarý çok daha çetin geçiyordu. Kayýplar gittikçe aðýrlaþýyordu. Bunun farkýnda olan tabur, kendi alayýndan ziyade, 57. Alayýn gelmesini bekliyordu. Her an yetiþir beklentisiyle herkesin gözü tepelerde ve derelerde idi. Böyle kritik bir anda iken tabur, Ýncebayýr yanýnda Edirne Sýrtý’ndaki düþman kuvvetlerine de saldýrmak mecburiyetinde kaldý. Saldýrarak onlarý da geri attý. Bu defa Kýlýçdere içinde baþka bir düþman grubu ile karþýlaþtý ve onlarla da çarpýþmaya giriþti ve haklarýndan geldi. O esnada, Tabur Komutaný Binbaþý Halis Bey yaralandý. Hiç aldýrmadý, Sargýyeri’ne gitmeyi reddetti. Kan kaybý fazlalaþmaya baþlamýþtý. Üniformasý kýrmýzýya dönmüþtü. Alnýnda ter boncuk boncuk birikmiþti.
Hüseyin Çavuþ, Adanalý Selim’e; “Ateþinle beni kolla!” deyip sürünerek komutanýna doðru ilerledi. Kurþunlar baþýnýn ve gövdesinin üzerinden sinek gibi výzýldýyor, topraktan seken taþ ve topraklar önünü görmesini engelliyordu. Yaralý komutanýna yaklaþarak, “Durumunuz iyi görünmüyor komutaným! Müsaade edin Sargýyeri’ne götürelim.” dedi. Diðer arkadaþlarý da ýsrar edince, bir þartla giderim dedi; "57. Alay kahramanlarý buralara gelinceye kadar, haberci askerlerden baþka hiç kimse geriye bir adým atmayacak ve gerekirse hepsi orada ölecek. Fakat mevkilerini terk etmeyeceklerdir.” Ýþte bu vasiyetinden sonra Sargýyeri’ne götürülebildi.
Saat 09.00’a yaklaþtýðýnda Anzaklar 10.000 kiþilik bir kuvvetle Kanlýsýrt’ý iþgal etmiþlerdi. Karþýlarýnda ise Alayýn 2. Tabur yaralýlarý ile 1. Tabur kahramanlarý vardý. 10.000 kiþi ile 1.000 küsur insan dövüþüyordu. Denizden de 280 namlu aðzý, Kanlýsýrt ve çevresini kana boðuyordu. Alay Komutaný Þefik Bey, sað yana yardým edemiyordu. Sýrt kan gölü haline gelmiþti. Anzaklar 25 Nisan gününün akþamý; "burasý Kanlýsýrt olsun" diyecekler ve o günden sonra Kanlýsýrt olarak anýlmaya baþlanacaktý. Zira 25 Nisan günü orada 2.000 þehit ve 2.000 ölü ile binlerce litre kan oluk oluk akmýþtý.

“Cehennem olsa gelen,
Göðsümüzde söndürürüz.
Bu yol ki Hakk yoludur,
Dönme bilmeyiz, yürürüz!”

Saat 10.00 sularýnda Düztepe üzerinden 57. Alay kahramanlarý þimþekten atlara binmiþ, yýldýrým gibi geliyorlardý. Tarihin en büyük siper savaþý baþlamýþtý. Siperler arasý uzaklýk sekiz on metre kadardý. Türk siperlerinden hiçbir asker ayrýlmýyordu. Þehit düþenlerin yeri hemen dolduruluyordu. Her adým baþýna bir mermi düþüyor; toprak adeta tüterek kaynýyordu. Düþman dalgalar halinde Conkbayýr’a doðru ilerliyordu. Düztepe’nin denize bakan yamaçlarýndaki Anzak birlikleri, bu ilerleyiþ karþýsýnda geri çekildi. Kýlýçbayýr’ý takviye için ilerleyen bir Anzak taburu da ateþ yiyerek daðýlmýþtý. Sadece bir bölük Kýlýçbayýr’a ulaþmýþtý. 57. Alay’ýn tüm bu taarruzu müttefik donanmasýnýn ateþi altýnda gerçekleþiyordu. Yarbay Mustafa Kemal’in bölgeye intikal ettirdiði bir topçu bataryasý, 57. Alay’ýn ileri harekâtýný ve çýkartma sahilini sürekli olarak ateþ altýnda tutarak, taarruzu destekliyordu. 
Conkbayýrý’ndan Düztepe yönünde taarruzlarýný sürdüren 57. Alay, Kýlýçbayýr’ý tutmayý baþarmýþtý. Bu sýrt, Arýburnu Cephesi savaþlarý boyunca stratejik önemini korumayý sürdüren bir nokta olmaya devam edecekti. 
3. Kolordu Komutaný Esat Paþa, savaþýn ilerleyen saatlerinde Albay Halil Sami Bey’in 27. Alay’ýný da Mustafa Kemal’in komutasý altýna verdi. Bu tarihten itibaren 16 Mayýs 1915 tarihine kadar Yarbay Mustafa Kemal Bey, “Arýburnu Kuvvetleri Komutaný” olarak görev yaptý.
27. Alay’ýnýn Kanlýsýrt taarruzu, Anzak ilerlemesini durdurmuþtu; ama cephenin en kritik kesimi Conkbayýrý idi. Yarbay Mustafa Kemal Bey’in emriyle 57. Türk Alayý’nýn Conkbayýrý üzerinden giriþtiði taarruz, Arýburnu Cephesi’nin, nihayetinde Çanakkale Savaþlarý’nýn kaderini belirleyecekti. 
Buðulu bir nisan sabahý 57. Alay komutaný Yarbay Hüseyin Avni Bey, araziye yayýlmýþ beyazlýklar gördü ve takým komutanýna bu beyazlarýn ne olduðunu sordu. Takým komutaný, “Sabahleyin düþmana hücum emrini almýþ 57. Alay, Rablerinin huzuruna temiz çýkmak için çamaþýrlarýný yýkadýlar. Bu beyazlýklar, onlarýn ak niyetleridir.” diyordu. Ýç çamaþýrlarýný yýkamanýn diðer bir sebebi de, çatýþma anýnda yaralanýrlarsa, yaralarýnýn enfeksiyon riskini aza indirebilmek içindi. Zira günlerdir yýkanma olanaðý olmamýþtý. 
57. Alay’ýn önce Komutan’ý Yarbay Hüseyin Avni Bey þehit oldu. Ardýndan Komutayý devralan Kurmay Binbaþý Yusuf Ziya da þehit olunca; Komutayý Alay müftüsü Hasan Fehmi aldý. Fakat O da þehit oldu... Bu savaþtan sonra Ýngiliz birlikleri, 57. Alay’ýn Sancaðýný aradýlar fakat bulamadýlar... Daha sonra sancak, son erinin de þehit yattýðý bir aðacýn dalýnda asýlý bulunmuþtu. 
Savaþtan sonra Avustralya Gelibolu müzesinde sergilenecek bu sancaðýmýzýn önünde þu bilgiler yer alacaktýr: ’Ey ziyaretçi, önünden geçmekte olduðun sancak, dünya müzelerinin en nadir eseridir. Gelibolu’dan getirilmiþtir. Son askerin altýnda cansýz yattýðý bir aðaç dalýnda asýlý bulunmuþtur. Selam vermeden geçmeyiniz!’
Esasen Albay Sinclair Mac Lagan, çýkartma sahilinin kuzey kesimi (sol) olan bu bölgeyi güvenli buluyor, asýl tehlikeyi Kanlýsýrt dolaylarýnda görüyordu. Ne var ki saat 10.30 dolaylarýnda bu bölgedeki birliklerin Türk taarruzlarýyla geri atýldýðý, haberine þaþýrmýþtý. 
19. Tümen’e baðlý dört alayýn bölgeye intikali ardýndan, Türk Arýburnu Kuvvetleri; Yarbay Mustafa Kemal Bey emriyle saat 15.30 dolaylarýnda yeniden, bu kez toplu olarak taarruza geçmiþlerdi. 16.00’dan hemen sonra Türklerin Kýlýçbayýr’ýn her iki yanýndan giriþtikleri taarruz, saatlerdir ateþ altýndaki ve subaylarýnýn çoðunu kaybetmiþ Anzak birliklerini daðýtýyordu.
Bu taarruzun sonucunda Kýlýçbayýr’ýn iki yanýndan geliþen Türk taarruzlarý karþýsýnda Kýlýçbayýr ve hemen güneybatýsýndaki Cesarettepe kesin olarak Türklerin eline geçti.
Harekâtýn ilk gününde karaya çýkartýlan asker sayýsý 15.000’di. Yaklaþýk 2.000’i ölü olmak üzere kayýplar 3.500’dü. Türkler de sayýca hemen hemen ayný (2.000 dolayýnda) kayba uðramýþlardý. Ancak oransal olarak Türk kayýplarý çok daha aðýrdý. Ordu ihtiyatýndaki 19. Türk Tümen’in dalga dalga cepheye intikal eden birlikleri, Anzak birliklerinin sürekli sahile asker çýkarmayý sürdürmekte olmalarýyla, kuvvet dengesini korumakta yeterli olmamýþ, gün sonunda güç dengesi 1/10 oranýnda Türkler aleyhine geliþmiþti. 
19. Türk Tümeni’nin 72. ve 77. Alay’larý, Arap kökenli askerlerdi ve ilk günün sonunda tümüyle daðýlmýþlardý. Her iki Alay da, Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Bey’in cepheye sürebileceði son ihtiyat birlikleri idi. Bununla birlikte ilk günün muharebeleri Türkler açýsýndan parlak bir baþarý olmuþtu. Anzak Kolordusu’nun cephe hattý, üç ay boyunca yaklaþýk olarak ayný konumu korudu. Türkler, gün boyu giriþtikleri taarruzlarla, gün sonunda stratejik tüm hatlarý elde tutarak cepheyi kilitlemiþlerdi.
Mustafa Kemal’in ertesi sabah için de verdiði emir yine taarruz emriydi. Müttefik komutanlar, Türklerin bölgede önemli bir kuvveti bulunmadýðýný, baþka bölgelerden parça parça kýta kaydýrabildiklerini gözlemlemiþlerdi. Asýl takviyelerin, izleyen ikinci 24 saatte cepheye akacaðýný düþünmekteydiler. Oysa gün boyu çatýþmalara katýlan Türk kuvvetleri, ordu ihtiyatýndaki Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Bey’in 19. Tümen’i idi. Yarbay, izleyen ikinci 24 saatte de takviye alamýyordu.
Liman Paþa, Saroz Körfezi’nde olduðu gibi, Anadolu yakasýndaki Kumkale çýkarmasýnda da tuzaða düþmüþtü. Fransýzlarýn yanýltma amaçlý çýkarmasýnda, düþmanýn bir alaylýk kuvvetine karþý, iki tümenimizi burada tutarak, takviyeye muhtaç Seddülbahir’e gönderememiþti.
29 Nisan’a kadar çarpýþmalar devam etti. 30 Nisan’da bir kumandanlar toplantýsý yapýldý. Muharebe baþladýðýndan beri düþmanýn iki tümeni imha edilmiþti. Mustafa Kemal’in önerisi yine aynýydý. “Ölmek ve öldürmek.” Ancak kumandanlarýn anlayamadýðý bir þey vardý. Bugün burada savaþan erler, subaylar daha iki yýl önce Balkan Harbi’nde daha silah patlamadan daðýlanlardý. Nasýl olur da Balkanlar’da vilayetleri býrakýp kaçanlar, þimdi düþman karþýsýnda yiðitçe dövüþebiliyorlardý? Mustafa Kemal’den ölüm emrini alan koca bir alay, aslanlar gibi saldýrarak, tamamen yok olabiliyordu.
Mustafa Kemal, kumandanlara çok net bir cevap veriyordu: “Bire kadar hepimiz ölerek, düþmaný mutlaka denize dökmek lazýmdýr. Ýçimizde ve askerlerimizde, Balkan Harbi’nin utancýný bir daha görmektense ölmeyecek yoktur. Böyleleri varsa onlarý kendi ellerimizle kurþuna dizelim...” 
Mustafa Kemal’in kumandanlar toplantýsýndaki bu sözleri herkesi derinden etkiledi. Toplantýnýn ertesi günü 1 Mayýs 1915’te taarruza geçilecekti. Yarbay Mustafa Kemal Bey’in komutasýnda kendi 19. Tümeninden baþka Saroz bölgesinden intikal eden 5. Tümen ile birlikte toplam 18 bin kiþilik bir kuvvet oluþmuþtu.
Arýburnu Cephesi’nde ilk Türk taarruzu 1 Mayýs 1915 günü sabahý saat 05.15 de 15 dakikalýk bir hazýrlýk ateþi ile baþladý. Yoðun makineli tüfek ateþi altýnda taarruzun hýzý öðleye doðru düþtü. Yedekte tutulan kuvvetlerin de savaþa sürülmesi ile Türk tarafý saat 16.00’da taarruzu yeniledi. Gece yarýsýndan sonra, Mustafa Kemal, bir hücum emri daha verdi. Artýk yalnýz süngüler konuþuyordu. Ortada hat mat kalmamýþtý. Ýki taraf kucak kucaða, boðaz boðazýydýlar. Gerçekten de askerler kahramanca dövüþmekte, ölümüne savaþýyorlardý. Ertesi sabah 24 saat süren saldýrý durdurularak, birliklerimiz savunmaya geçirildi. 
Akþamki taarruz sýrasýnda; Hüseyin Çavuþ sýrtýna aldýðý süngü darbesi ile yaralanmýþtý. Çarpýþma anýnda, çizmesine kadar akýp gelen sývýnýn kan olduðunun farkýna varamamýþtý. Sargýyeri’ne gittiðinde yaralýlarla karþýlaþtý. Eli, kolu, bacaðý kopmuþ yaralýlarý görünce; kendi acýsýný unutuverdi. Doktorlar ümitsiz olanlarla ilgilenemiyor, ameliyatlarý yetiþtirmekte yetersiz kalýyorlardý. Açýlan yaralar çok çabuk enfeksiyon kaptýðýndan, zorunlu olmadýkça ameliyat yapýlmýyordu. Yaralýlarýn çoðu iç kanama ve þoktan ölüyorlardý.
Hüseyin Çavuþ’un yarasýna tampon yapýlarak, dikiþ için sýraya alýndý. Çadýrýn alaca karanlýðýnda gözü, takým arkadaþlarýndan Adanalý Selim’e takýldý. Titrek kandil ýþýðýnýn vurduðu esmer suratý beyaza kesilmiþ, nur gibi parlýyordu. Gözlerini boþluða dikmiþ, cennetin müjdesini verecek meleði bekliyordu. Düþmanýn sahra topundan çýkan bir mermi sol kolunu alýp götürmüþtü. Tedavi çadýrýna getirilene kadar çok kan kaybetmiþti. O zamanki þartlarda kan verme henüz yapýlamadýðýndan diðer aðýr yaralýlar gibi vuslat saatini bekliyordu. Kan kaybýndan þoka giren yaralýlara, damardan tuzlu su veriliyordu. Acýlarýný dindirmek için dillerinin altýna bir morfin tableti konuyordu. Sýhhiyeler yeterli morfini temin edemiyorlardý.
Hüseyin Çavuþ yaklaþtý. Arkadaþýnýn yanýna çöktü. Saðlam olan sað elini tuttu. Yüreðinde kopan fýrtýna ve yangýnýn etkisiyle bir sis perdesi gibi buðulanan gözlerini, arkadaþýnýn ölgün bakýþlarýna çevirdi. Aðlamamak için kendini zor tutuyordu. Daha birkaç saat önce birlikte aslanlar gibi düþmana saldýrmýþlardý. Aðlayamazdý; çünkü bu can bu bedende emanetti. Zamaný geldiðinde emanet sahibine teslim edilecekti. Hem de en þerefli vazife olan vatan, namus, din uðrunda ölerek verilecekti. Onlar ölmezse; geride kalan yetimlerin, gözü yaþlý analarýn, cephelerde yitirilen babalarýn acýlarýný kim dindirecekti? “Sizinle savaþanlara karþý Allah yolunda siz de savaþýn” (Bakara, 2/190) emrine uyup Hak’ýn rýzasýna kim erecekti?
Hüseyin Çavuþ; “Bir isteðin var mý kardeþim?” sorusuna bir müddet sonra, “Su!” cevabýný verdi Selim. Çavuþu, matarasýnda kalan birkaç damla suyu dudaklarýna damlatmak için, baþýný hafif kaldýrdý. Ýçirdikten sonra, Adanalý; “Sað ol Çavuþum. Hakkýný helal et. Ayaklarýmdaki çarýklarý sen vermiþtin. Aç kaldýðýmda, çantandaki peksimetini benimle paylaþmýþtýn. Birazdan öleceðim. Cebimde akþam birlikte yazdýðýmýz mektup duruyor. Memleketime gönderirsen sevinirim. Anam beni bu günler için doðurmadý mý? Caným feda olsun vatana…” Sesi derinden ve titrek gelmeye baþladý. Hüseyin Çavuþ, Kur’an-ý Kerim’i çýkardý; okumaya baþladý. Kelime-i þahadet getiren arkadaþýnýn baþý yana düþerken, ruhu kutlu diyarlara kanatlanmýþtý…

“ Senin yavrun beþik ile belede,
Yadigârýn galdý yavrum geride,
Bir gelin eðlenmez ýssýz bir evde,
Yoksa yavrum seni vurdular m’ola,
Kefensiz gabire goydular m’ola…”

Mahþeri andýran cepheden bir mektup ulaþýyordu Adana’nýn Hacýlar Köyü’ne. Bomba bir kez daha düþüyordu bir ananýn yüreðine. Üç aylýk bebeðe mi yansýn, yoksa eli böðürende kalan geline mi?...
Fatma Ana, kocasýný Yemen’de, Selim’ini Çanakkale’de yitirmiþti. Sýra son yongasýna gelmiþti. Týbbiye’de okuyan oðlu Halim’in cepheye gitmesine rýza gösterecekti. Divit yerine mavzer, süngü; mürekkep yerine barut ve kan… Düþerse bir can, dirilecekti bin can. Yeter ki iliþmesin Canana(Vatana) bu habis çýban... 
Mustafa Kemal 19 Mayýs 1915’e kadar saldýrý ve savunma savaþlarý ile düþmanýn her gün artan kuvvetlerini yerinde durdurmayý baþardý. 
Padiþaha vekâleten Osmanlý Ýmparatorluðu Ordularý Baþkomutanlýðý’ný üstlenmiþ olan Enver Paþa, 11 Mayýs 1915 günü Mareþal Liman Von Sanders’i karargâhýnda ziyaret etti. Enver Paþa, Ýstanbul’dan yola çýkmýþ olan, Kurmay Yarbay Hasan (Askeri) Bey komutasýndaki 2. Tümen’i de Kuzey Grubu Komutaný Esat Paþa’nýn emrine verdi. Arýburnu Cephesi’nde derhal taarruz edilerek, düþmanýn denize dökülmesini emretti.
Birleþik Donanma’nýn ateþinden kaçýnabilmek için ve daha da önemlisi baskýn tarzý olabilmesi için taarruz, 19 Mayýs 1915 sabahý deðil; sabaha karþý 03.30’da baþlatýlacaktý. Anzak Kolordusu cephesine, dört koldan saldýrý öngörülmüþtü. Kuzeyden itibaren Mustafa Kemal Bey’in 19. Tümeni, Albay Hasan Basri (Somel) Bey’in 5. Tümeni, Kurmay Yarbay Hasan (Askeri) Bey’in komutasýndaki 2. Tümen ve Albay Rüþtü (Sakarya) Bey komutasýndaki 16. Tümen taarruza katýlacaktý.
Yeni Zelandalý ve Avustralyalý askerler, ilk günkü çýkarmadan sonra, mevzilerini tahkim etme zamaný bulmuþlardý. Yeterince derin kazýlan siperler ve baðlantý hatlarý, binlerce kum torbasýyla desteklenmiþ, sýk aralýklarla makineli tüfek yuvalarý oluþturulmuþtu. 

“ Vurulmuþ tertemiz alnýndan, uzanmýþ yatýyor,
Bir hilâl uðruna, ya Rab, ne güneþler batýyor!”

19 Mayýs 1915 Çarþamba sabahý 03.30’da baþlayan Türk taarruzu, Anzak makineli tüfekleri ve sahili projektörlerle aydýnlatan Birleþik Donanma’nýn topçu ateþiyle etkisiz oluyordu. Sessiz sedasýz ani bir süngü hücumu olarak tasarlanan harekât, bando eþliðinde yapýldý. Adeta düþmana biz geliyoruz dendi. Ýlk kademeler daha ilk adýmlarýnda vuruldular. Taarruz sonunda, kendisinden çok þey beklenen 2. Tümen, mevcudunun yarýya yakýn kýsmýný kaybetmiþ, bulunduðu mevzileri bile savunmakta zorlanmýþtý. Arýburnu cephesindeki taarruz saat 10.00’dan itibaren durdurulduðunda, Türk tarafýnýn zayiatýnýn 10.000’e yaklaþtýðý anlaþýlmýþtý. Avustralya siperlerinin önünde sayýlan þehitlerin sayýsý 3.000’in üzerindeydi. Anzak Kolordusu’nun kaybý ise sadece 600 kiþiydi. General Birdwood komutasýndaki 17.000 asker, olasý bir Türk taarruzundan haberdardý. 18 Mayýs gece yarýsýndan sonra bütün Anzak Kolordusu silah baþý etmiþ ve bu saldýrýyý karþýlamaya hazýrlanmýþtý.
Daha birkaç gün önce Ýstanbul’dan apar topar getirilen, çoðu tahsilli gençler, týpký Sarýkamýþ’taki gibi zamansýz bir taarruz takýntýsýyla kýrdýrýlmýþtý. Bu genç ve askeri eðitimi çok az olan insanlarýn hemen ileri hatlara sürülmesi yersiz bir karardý. Gece savaþlarýndaki bunca zayiata raðmen 2. Tümen birlikleri 19 Mayýs günü gündüz savaþlarýna da sokulmuþ, kaybýn daha da artmasýndan öteye gidilememiþti. Bölüklerin çoðu subaysýz kalmýþtý. 
Galatasaray(Mekteb-i Sultani), Ýstanbul ve Vefa Liselerinden yaþlarý 16-17 yaþ arasý gençler, sýnýflarýný býrakýp, cepheye koþmuþlardý. Hatta Dâr ul Fünun’dan, Hukuk ve Týbbiye’den talebeler de vardý. 
1915 yýlýnda Ýstanbul Týp Fakültesi, bir yýl boyunca kapalý kalacak ve yýlsonunda hiç mezun veremeyecekti. Ýstanbul Erkek Lisesi öðrencilerinden yaralanarak Ýstanbul’a getirilenler, Karaköy’deki okul binasýnda tedaviye alýnýyordu. Buranýn hastane olarak kullanýldýðýný simgelemek ve savaþta hedef olmamak için okul binasý sarýya boyanmýþtý. Savaþýn en kanlý günlerinden olan 19 Mayýs 1915 günü Ýstanbul Erkek Lisesi’nin elliden fazla öðrencisi þehit olunca, okuldaki arkadaþlarý okul binasýnýn kapý ve pencerelerini, yasý simgelemek üzere siyaha boyadýlar. (Þu anki Ýstanbul Spor’un sarý-siyah renkleri bundan doðmuþtur.) Diploma yerine þehitlik belgesi almýþlardý.
Cephenin dramatik manzarasýný gören Mustafa Kemal, “Biz mi bunlardan toprak istiyoruz, yoksa onlar mý bizden?... Öyleyse neden biz hücum edip de kýrdýrýyoruz askeri?... Onlar bize hücum etsinler, biz onlarý kýralým… Biz kýrýlmayalým…” diyordu. Liman Von Sanders, geçte olsa hatasýný kabul ediyordu.
Ýki cephenin arasý þehit ve yaralýlarla dolmuþtu. Türk tarafý þehit ve yaralýlarýný toplamak için izin istediyse de karþý taraf bunu kabul etmedi. Ne zamanki sýcaðýn etkisiyle etrafý dayanýlmaz kokular aldý, gemide kendisine rapor gönderilen Hamilton, bir günlüðüne ateþkes imzaladý. Çünkü her tarafý sinek kaplamýþ, salgýn hastalýklar kapýya dayanmýþtý. Rüzgâr kokuyu düþmana taraf götürüyordu. 24 Mayýs’ta buðday baþaklarýnýn topraða düþmesi gibi, papatya, gelincik açmýþ yamaçlarda açýlan çukurlara gömülüyordu binlerce körpe beden. Öldükleri halde sýmsýký sarýldýklarý silahlarýný býrakmamýþlardý.
Mayýs ayý sonlarýnda Anzak mevzileri saðlamlaþtýrýldý. Türkler de Anzak çýkartma bölgesini derinlikli olarak siperler aðýyla kuþattý. Bu aþamadan itibaren cephe kilitleniyordu. Siper savaþlarýyla 4 Haziran’a kadar durgun bir dönem yaþandý. 
Bu tarihten sonra Güney Cephesi’nde daha kanlý mücadeleler oluyordu. Düþmanýn 25 Nisan günü Ertuðrul Koyu’na yaptýðý çýkarmada, eþine az rastlanýr bir kahramanlýk mücadelesi daha verilmiþti. 26. Alaydan Ezineli Yahya Çavuþ ve arkadaþlarý, iki gün boyunca 3 alaylýk düþman kuvvetine 68 kiþiyle karþý koymuþ, sonunda hepsi þehit olmuþtu. Düþmanýn güneydeki hedefi Alçýtepe’ydi. 4 Haziran’da üçüncü kez Kirte Köyü’ne saldýrdýlar. Ýki gün iki gece süren çatýþmalarda düþmanýn 9.000, bizim ise 7.000 askerimiz yitirildi. Bunu 21 Haziran Kerevizdere ve 28 Haziran Zýðýndere saldýrýlarý izledi. Her iki saldýrýda da düþmana büyük kayýplar verdirildi. 
Türkler açýsýndan makineli tüfek yuvalarý ve donanmanýn örtü ateþi nedeniyle taarruz etmek neredeyse olanaksýzdý. Müttefiklerin bol topçu cephanesine karþýn Türk Ordusu’nun, Çanakkale Savaþlarý’nýn bütününde yeterli topçu cephanesi olmamýþtý. Bu yüzden etkili bir hazýrlýk topçu ateþi de yapýlamýyordu. Anzak tarafýnýn ise, Türk askerinin hâkim sýrtlara yerleþmiþ olmasý sebebiyle baþarýlý bir taarruz olanaðý yoktu.
Sömürgeci Ýngilizlerin inanýlmaz toplarý, yüksekten keþif yapan balonlarý, bomba atan ve yine keþif yapan yüzlerce tayyarelerine karþýlýk, elimizde Almanlarýn verdiði bozuk dört tane tayyare vardý. Bulgar cephanesinden kaptýðýmýz birkaç top ile Fatih zamanýndan kalma eski toplarla savaþýyorduk. Ýstanbul’da “Yüzbaþý Piepen Topçu Cephanesi Fabrikasý” kurulmuþtu. Ürettiði yirmi toptan ancak biri patlýyordu. Yine de komutanlar, boþ mermileri manevra topu gibi atýyor, askerlere psikolojik de olsa destek oluyorlardý. Piyadeler de topçularýn kendilerini desteklediklerini zannediyorlardý. 
Þu an Avustralya’da, Gelibolu müzesinde sergilenen bir topumuza ait bilgiler verilirken þöyle deniliyor: ’Ey ziyaretçi, önünden geçmekte olduðun top, Türklerin 1. Dünya Savaþý’nda ne kadar zaruret içinde olduðunu gösterir. Çünkü bu topu Türkler, Kafkasya Cephesi’nden Süveyþ’e sürmüþ, Süveyþ’ten Çanakkale’ye. Biz de bu topu Çanakkale’den Avustralya’ya getirdik!’...
Her alayýmýzda sadece bir makineli tüfek takýmý vardý ve bu makineli tüfeklerin geri çevirme mekanizmalarý yoktu. Ýlk günlerde düþman öndeyken iþe yararken, sonraki günlerde bu makineli tüfeklerden de verim alýnamadý.
6 Aðustos gecesi yine çýkarma yapmaya baþladýlar. Tüm yetki ve karar Mustafa Kemal’deydi artýk. 6 Aðustos’tan itibaren Arýburnu ve Anafartalar Cepheleri ateþ içindeydi. Savaþ zirve noktasýndaydý. Düþman denizden sürekli çýkarma yapýyordu. 8 Aðustos’ta kumanda karýþýklýðý son haddine varmýþtý. Her þeyden önce Ordu kumandaný bir Alman’dý: Liman Von Sanders. 
Bu durum Mustafa Kemal’i çok rahatsýz etmekteydi. Durumun düzeltilmesi için ordu karargâhýna baþvurarak, sevk ve idarenin bir elde olmasý gerektiðini bildirdi. Bütün sorumluluðu alarak tüm kuvvetlerin emrine verilmesini istiyordu. Bunun üzerine 8 Aðustos gecesi Anafartalar Grubu Komutanlýðý’na tayin edildi.
Anafartalar Grup Komutaný Kurmay Albay Mustafa Kemal, 9 Aðustos sabahý, 12. Tümen’le 9. Ýngiliz Kolordusuna, 7. Tümen’le de Anzak Kolordusu’na karþý, iþbirliði yapmalarýna engel olmak amacýyla, Damakçýlýk Bayýrý yönünde saldýrýya geçti. Her iki tümenin saldýrýlarý da baþarýlý oldu. Ýngiliz birlikleri, beklemedikleri bu Türk taarruzu ile þaþkýna dönmüþ, aðýr kayýplar vermiþlerdi.
1. Anafartalar Muharebeleri olarak adlandýrýlan bu harekâttan sonra, 9 Aðustos gecesi tüm cephelerde taarruza geçildi. Düþman aðýr yaralar almýþ yenik duruma düþmüþtü. Fakat düþman Conkbayýrý’nda kaldýkça her þey tehlikede demekti.
Kuzey cephesinde büyük bir taarruza kalkacak kuvvetlerimiz, Güney Cephesi’nden takviye güç istemiþlerdi. Güney Cephesi komutaný Vehip Paþa(Esat Paþa’nýn kardeþi), Güney Cephesi’nin sol yanýnda ihtiyatta olan 28 ve 41. Alaylardan ibaret 4.Tümen’i yola çýkardý. 9 Aðustos gecesi saat 23:00’de taarruz yapacaklarý alana sadece 28. Alay varabilmiþti. 41. Alay henüz ortada yoktu. Saldýrý yapacak üç alay hazýrdý.(23, 24, 28. Alaylar)
Hüseyin Çavuþ’un þehit arkadaþý, Adanalý Selim’in kardeþi Halim; 28. Alay’la birlikte savaþmaya gelmiþti. Haydarpaþa’ki Darül fünûn-u Osmani Týp Fakültesi 1. Sýnýftaki birkaç arkadaþýyla birlikte gönüllü olarak cepheye koþmuþtu. Abisinden bayraðý devralýyordu. Çavuþ rütbesinde, subay adayý olarak askere alýnmýþtý. Yol yorgunu olmasýna raðmen, abisinin mektuplarýný yazan Hüseyin Çavuþ’u arayýp buldu. Zaten cephede birkaç geceden beridir kimse uyumuyordu. Hüseyin Çavuþ, 27. Alay sayýca tükendiðinden 24. Alay’ýn emrine verilmiþti. 
Karþýlaþýnca duygulu anlar yaþadýlar. Hüseyin Çavuþ, Selim’in kendisine uður getirir inancýyla verdiði muskayý boynundan çýkararak Halim’e verdi. Birbirine sarýlarak vedalaþtýlar. Sabahki saldýrý için alaylarýnýn bulunduðu mevkilere gittiler. Taarruz planýna göre 23. Alay Conkbayýrý’na, Halim’in bulunduðu 28. Alay ise buranýn sol yanýndaki Þahinsýrt’a karþý cephe almýþtý. Hüseyin Çavuþ’un yer aldýðý 24. Alay da bu iki alayýn önünde Avcý Hattý olarak savaþ düzeni alýyordu. Bu hattýn düþman siperlerine uzaklýðý 20-30 adým kadardý. Tüm bu tertibatlar sessiz ve gizlilik içinde yapýlýyordu. Kesinlikle düþmana tüfek ve topla atýþ yapýlmayacak, erler süngü takýp bekleyeceklerdi. 
Mustafa Kemal’in taarruz emri bekleniyordu. 10 Aðustos Salý sabahý gecenin karanlýk perdesi tamamen kalkmýþtý. Artýk hücum aný idi. Saat 04.30’a geliyordu. Birkaç dakika sonra, ortalýk tamamen aðaracak ve düþman, askerlerimizi görebilecekti. Düþmanýn piyade ve mitralyöz ateþi baþlarsa kara ve deniz toplarýnýn mermileri bu sýký nizamda duran askerlerimiz üzerinde bir defa patlarsa hücum imkânsýz olacaktý.
Mustafa Kemal hücum safýnýn önünde bir yere kadar giderek, oradan kýrbacýný havaya kaldýrdý. Bu, hücum iþareti anlamýna geliyordu.
Bütün askerler, subaylar, artýk her þeyi unutmuþ, nefeslerini tutarak, verilecek iþarete odaklanmýþlardý. Süngüleri ve bir ayaklarý ileri uzatýlmýþ olan askerlerimiz; onlarýn önünde tabancalarý, kýlýçlarý ellerinde subaylarýmýz; kýrbacýn aþaðý inmesiyle ok gibi ileri atýldýlar. Birkaç saniye sonra düþman siperleri içinde Allah! Allah! Sesleri, süngü seslerine karýþýyordu.
Bir kýrbaç iþaretiyle baþlayan taarruz müthiþ bir gürültü, etrafa daðýlan kan ve barut kokularý, gökten yaðan ceset parçalarý, Ýngilizce haykýrýþlara karýþan naralar, top ve kýlýç sesleri, seken þarapnellerin çýnlamalarý ile tam dört saat sürdü.
23 ve 24 üncü Alaylar Conkbayýrý’ný tamamen düþmandan temizlediler. 28. Alay Þahinsýrt’ýn en yüksek tepesini ele geçirdi. Bu da yetmez, Sarýtarla ve Aðýldere mevkiinde, önüne denk gelen düþman kýtalarýný hezimete uðrattý. Ancak, Þahinsýrt tamamen alýnamamýþtý. Yeni Zelandalýlarýn bu sýrtýn boyun noktasýna yerleþtirdikleri 12 adet makineli tüfeðin etkili atýþlarý, daha ileri gitmemizi engelliyordu. Bu makinelilerin namlularý sapsarý kesilene kadar ateþe devam edilmiþti. 

“Ey þehit oðlu þehit, isteme benden makber,
Sana aguþunu açmýþ duruyor Peygamber.”

Halim, acemi olduðu halde süngüyle birkaç düþmaný haklayabilmiþti. Ýçindeki fýrtýna dinmek bilmiyordu. Hücuma kalkarken makinelilerden yaðan birkaç kurþunla yere devrilmiþti. Yüzünde açan tebessüm dalgalarý, muradýna ermiþ bir insanýn memnuniyet ifadesiydi. Sýmsýký sarýlýp býrakmadýðý Alman mavzeriyle, henüz ateþ bile edememiþti. Tahtadan yapýlmýþ tüfeklerle talimini tamamlamýþtý. Topu topu birkaç kere talimlerde kendisine atýþ yaptýrýlmýþtý. Çoðu el yapýmý mermilerimiz bitmesin diye baþka da mermi harcanmamýþtý. Süngü hücumu sýrasýnda mermiler boþ yere yakýlmasýn diye toplatýlmýþtý. 
Halim ve eli kalem tutan arkadaþlarý, Þahinsýrtý’na kanlarýyla var olma destanýný yazarken, “yaþatmak için ölmek” idealinin en mühim dersini veriyorlardý. Ýki gün sonraki Ramazan Bayramý’na eriþememiþlerdi. Onlar, fedakârlýklarýyla bir milleti yeniden diriltmenin kutlu sancaktarlýðýný üstlenmiþlerdi. Alemlerin Sultaný’na cennet komþusu olmalarý, tüm bayramlara deðerdi.
Conkbayýrý ele geçirildikten sonra bile düþman pes etmiyordu. Karadan sahra toplarý ve denizden donanma topçularýyla askerimizin üzerine seri atýþlar yapýyorlardý. Gökyüzünden þarapnel ve demir parçalarý yaðýyordu. Koca gövdeli donanma toplarýnýn göðü yýrtarak gönderdiði mermiler, topraða hýzla saplanýp metrelerce ilerledikten sonra, müthiþ bir gürültüyle patlýyordu. Bulunduðu yerde kimi ve neyi denk getiriyorsa yukarý fýrlatarak parçalýyor ve yeryüzünde büyük, kanlý delikler býrakýyordu. Her yer þehitler ve yaralýlarla doluydu.
Mustafa Kemal, muharebe meydanýnda cereyan eden durumu seyrederken, bir þarapnel parçasý göðsünün sað tarafýna çarptý. Cebinde bulunan, annesinin hediye etmiþ olduðu saati param parça etti. Vücuduna nüfus edemedi. Yalnýz derince bir kan lekesi býraktý. Askerlerine hiç belli ettirmedi. 
Öðleye kadar aralýksýz süren bu kanlý ve çetin hengâme, Gelibolu topraklarýna dost ve düþman bedenlerini istifledi birer ikiþer... Kimi tüfeðiyle birlikte bedeninden ayrýlan koluna üzüldü, kimi yarým kalan bacaðýna... Ama koþabilen ve ateþ edebilenler durmadýlar hiç. Ýçlerinden Kur’an okuyarak, önüne, arkasýna, saðýna soluna bakmadan koþtular. Vurdular, vuruldular...
Saat 12.45’te Mustafa Kemal, cepheye þu emri veriyordu. “ Taarruzu kesiniz. Conkbayýrý ve Þahinsýrt’ýn batýya en hâkim noktasý daima elde bulundurulacak surette, kýtalarýnýzla iþgal ettiðiniz hattý tahkim ediniz!” 
10 Aðustos akþamý her iki taraf ölülerini gömmek için ateþi kestiler. Son dört gün içinde Ýngilizlerin 25.000, Türklerin 17.000 kaybý olmuþtu. Çanakkale insanlarý bin bin öðütmeye devam ediyor, bir türlü doymak bilmiyordu. 
Hüseyin Çavuþ yaþýyordu. Eski takým arkadaþlarýndan sadece Dadaþ Muzaffer ayaktaydý. Hüseyin Çavuþ’un vücuduna isabet eden þarapnel parçalarýnýn yol açtýðý ufak tefek yaralarý vardý. Daha önce aldýðý süngü yarasý enfeksiyon kaptýðý için tam iyileþmemiþti. Sýtma tutuyordu. Dört günden beri devam eden çarpýþmalar yüzünden herkes gibi O da uyuyamamýþtý. Boðazýndan doðru dürüst yemek girmemiþti. Beti benzi sararmýþ, o cýva gibi delikanlýnýn gözleri çukurlaþmýþtý. Yine de haline þükrediyor, toplu olarak gömülen mezarlarýn baþýnda “Yasin-i Þerif’ okuyordu. Halim’in vurulduðunu iþitmiþ, defnedilen çukurlarýn hangisinde yattýðýný bile bilmiyordu. 
Cokbayýrý Zaferi, dönüm noktasý olmuþtu. O günden sonra hiçbir düþman askeri, Conkbayýrý, Besimtepe ve Kocaçimen üstünden Çanakkale Boðazý sularýný seyredemedi.
Böylece, diðer bölgelerde olduðu gibi Anafartalar Bölgesi’nde de savaþ, boþaltmaya kadar, siper ve mevzi savaþýna dönüþmüþ oluyordu. Aðustos ve Eylül aylarýnda taraflar laðým savaþýna tutuþtu. Düþman laðýmcýlarý, yerin altýndan otomatik kazýcýlarla, motorlarla, bizim mevzilerin gizlice tam altýna kadar gelip dinamitliyorlardý. Mevzilerimiz, birkaç minare yüksekliðinde havaya uçuyordu. Bizimkiler de cevap verince; Kanlýsýrt, Kýrmýzýsýrt, Þahinsýrtý ve Bombatepe’de laðým savaþlarý þiddetlendi.

“ Su uyur, düþman uyumaz.”

Savaþ, kýzýl kýyamet yüzünü yine gösteriyordu. Eylül’ün baþlarýydý. Dolunayýn vurduðu tepelere muharebenin yorgunluðu çökmüþ, cýrcýr böceklerinin seslerinden baþka bir þey duyulmuyordu. Bitkin bedenler ellerinde tüfek ve el bombalarý olduðu halde siperlerinde tavþan uykusuna dalmýþlardý. Nöbetçilerin dýþýndakiler istemeden de olsa kendinden geçiyor, en ufak bir gürültüde çömeldikleri yerlerden fýrlýyorlardý. Siperlerin nem ve küf kokan aðýr kokusuna üþüþen sivrisinekler gece olunca, karasineklerden nöbeti devralýyorlardý. Bunlarla mücadele eden erat, istese de uyuyamýyordu. Sýtma, tifüs, kolera, iskorbütten ölenlerin sayýsý gittikçe artýyordu. Hüseyin Çavuþ, dýþarýdaki harpten daha feci olarak, bedenine hükmeden sýtma illeti ile mücadele ediyordu. Tüm zorluklara raðmen, dilinden zikri, kalbinden þükrü eksik etmiyordu. Allah’ýn sevdiði kullara hastalýk ve musibet vereceðini, kulun elinde sabýr ve duadan baþka yapacak bir þey olmadýðýný biliyordu. Önemli olan kendi deðil, Vatanýn selametiydi. 
Yunus Peygamber’i balýðýn aðzýndan, Eyyüb Peygamber’i kurtlarýn kemirmelerinden, Hazreti Yusuf’u kör kuyudan, Ýbrahim Halil’lûllah’ý Nebrut’un ateþinden, Peygamber Efendimizi bir örümcek aðýyla müþriklerin elinden kurtaran Râbb, bu aziz milleti, küffarýn çizmesi altýnda ezdirmezdi.

“Yerin altýnda cehennem gibi binlerce laðam,
Atýlan her laðamýn yaktýðý: Yüzlerce adam.”

Bu duygularla tefekküre dalan Hüseyin Çavuþ, Bombatepe’deki siperde ateþler içinde kývrýlarak kendinden geçmiþti ki, yerden bir zelzele koptu. Toprakla birlikte 60-70 kadar Türk askeri havalanmýþ, tekrar olduklarý siperlere düþerek üstleri toprakla örtülmüþtü. Adeta diri diri topraða gömülmüþlerdi. Düþman yine boþ durmamýþ, bileðini bükemediði rakibini sinsice tuzaklarla haklamaya çalýþýyordu. 
Hüseyin Çavuþ ve arkadaþlarý beþ dakika topraðýn altýnda kalmýþlardý. Beþ dakikadan sonra ikinci bir patlama oldu. Bu seferki infilak, toprak altýndaki 60 -70 askerden 30 kadarýný tekrar havaya fýrlatarak yeryüzüne çýkarttý. Yine ilahi kudret tecelli etmiþti. Vadesi dolmayan bu 30 insanýn burunlarý bile kanamadan, topraðýn yüzüne çýkmýþlardý.
Hüseyin Çavuþ, yýllar sonra anýlarýnda o aný þöyle anlatýyordu: “Patlamadan önce ateþler içinde kývranýyor ve Allah’a dua ediyordum. Bir ara dalmýþým. Ne olduðunu anlamadan rengârenk çiçeklerle bezenmiþ, aydýnlýk bir bahçenin içine düþtüm. Rüya mýydý? Gerçek miydi? Hâlâ anlamýþ deðilim. Þýrýl þýrýl akan sudan içmek istedim. Fakat yerimden doðrulamýyordum. Sonra boyu uzun, beyaz tenli, zayýf, yüzü nurlu, sakalý ak ve seyrek bir ihtiyar avuçlarýyla akan sudan alarak bana içirdi. Tebessüm ederek; ‘Korkma evlat, burada misafirimsin. Birazdan ayrýlacaðýz. Adým Tayfur. Beyazid de derler bana. Bistam Köyü’ne yolun düþerse beklerim.’ dedi. Patlamanýn etkisiyle uyandýðýmda kendimi tozun topraðýn arasýnda bulmuþtum. O yerden hiç çýkmak istememiþtim.” 
Dolunay olduðu için o gece topraðý kazarak, altýnda sað kalan er olur düþüncesiyle sabaha kadar çalýþtýlar. Fakat diðer arkadaþlarý þehit olmuþtu. Yaprak dökümü devam ediyordu. Hüseyin Çavuþ’un en vefalý arkadaþlarýndan Dadaþ Muzaffer de benden buraya kadar deyip, Hakk’a yürümüþtü. 
Hüseyin Çavuþ, düþmaný kendi silahlarýyla vurmak için tünel kazma çalýþmalarýna bizzat katýldý. Çünkü O, bir madenciydi. Tünel nasýl kazýlýr, iyi biliyordu. O’nun çabasýyla Zonguldak Maden Ocaklarý’nda çalýþan arkadaþlarý cepheye getirtildi. Avustralyalýlarýn geliþtirdiði laðým makineleri vardý. Yaðýz delikanlýlarýmýz ise bilek gücüyle istihkâmlarýmýza yardým ederek tünel kazýyorlardý. Kazmýþ olduklarý birçok laðým patlatýlarak, Eylül sonunda düþmana kendi kayýplarýmýzdan daha fazla zayiat verdirildi. 
Kýþ yaklaþtýkça durum zorlaþýyordu. Kasým ayýnda baþlayan yaðmur ve kar fýrtýnasý, siperlerde birçok askerin boðulmasýna sebep oldu. Bu felâkette düþmanýn da kaybý çoktu. Limanda birçok küçük gemi battý. Yeteri battaniyemiz yoktu. Olanlar da ýsýtmýyordu. Ayakkabýsý olmayanlar kalýn çaput, muþamba ne buluyorsa ayaðýna doluyordu. Hedef olmamak için ateþ bile yakýlamýyordu. Yemekler soðuk yeniliyordu. Sadece Suvla’da 5.000’den fazla kiþi donmuþ, 2.000 kadarý da boðulmuþtu. Geride kalanlarýn çoðunun el ve ayaklarý donduðundan kangren olmuþ ve kesilmiþti. Bu durum düþmanýn geri çekilmelerini kolaylaþtýracaktý.
Çanakkale’nin karadan da geçilmez olduðunu anlayan General Hamilton’un ikinci planý da baþarýsýz olmuþ, hedefine ulaþmamýþtý. 
Tüm bu çarpýþmalar ve karþýlýklý saldýrýlar sýrasýnda, Türkler mertçe, dürüstçe ve kahramanca çarpýþtý. Ýnsancýl meziyetlerini ve güçlü kiþiliklerini sergilediler. Ýster Seddülbahir’de, ister Suvla’da ya da, Anafartalar’da olsun durum aynýydý. Kýzýlhaç çadýrlarý ve hastane gemileri, yaralý taþýyan botlar, ya da sedyeleri hedef alan atýþlar yapýlmadý.
Oysa karþýmýzdakiler barbarlýklarýný sergiliyor, hasta ve yaralýlarýmýzýn yattýðý yerleri ve gemileri bombalýyorlardý. Qveen Elisabeth’in 15 inçlik toplarýndan atýlan mermiler ve yangýn bombalarý, Zýðýndere Sargýyeri’ndeki 20.000’e yakýn yaralýmýzý þehit etmiþti. Ayrýca 19-20 Mayýs ve 2 Temmuz saldýrýlarýnda Ýngilizler zehirli gaz kullanmýþlardý. Tepeler Türklerin elinde olmasýna, Alman subaylarýn tekliflerine ve olumlu doða koþullarýna karþýn; düþmanýn sürekli olarak çekindiði zehirli gaz kullanýlmadý. Su kaynaklarý zehirlenmedi, bu yöntemler hiçbir zaman mert ve dürüstçe bir tutum sayýlmadý. Savaþ alanýnda ele geçen esirlere ve yaralý düþman askerlerine yapýlan insancýl muameleler, Anzaklarý ilkin gerçekten þaþýrtýyordu. Çünkü daha önce kendilerine anlatýlan, hakkýnda belirli ön yargýlar ve imajlar geliþtirdikleri Türk askeri, Gelibolu Yarýmadasý’nda çok farklý bir tutum sergilemekteydi. Ne kadar temiz savaþçý olduklarýný gösteriyorlardý. 

“ 9 Ocak 1916… 
Gelibolu’da ne it kalmýþtý, ne de bit. 
Tek þey kalmýþtý düþmandan; 
Kanlý çamurlara gömdükleri sahipsiz ümit…”

Neticede çýkarma sahalarý, düþman tarafýndan boþaltýlmaya karar verildi. Tahliye harekâtý gizlice yapýlýyordu. Karar verildiði sýrada, Çanakkale’de 134.000 insan, 14.500 hayvan ve 393 top vardý. Bunlarýn cepheden çekilmesi kolay olmayacaktý. Türkler çekildiklerini anlarlarsa, çok kayýp verebilirlerdi. Ancak düþündükleri gibi olmadý. Aralýk ayýnýn ortalarýndan itibaren her gece karanlýk bastýktan sonra, ufak tekneler Arýburnu’na ve Suvla’ya yanaþýyordu. Önce hasta ve yaralýlarla savaþ esirlerini, sonra da piyade birliklerini kademeli olarak çekiyorlardý.
Bir akþamüzeri sahilde yüzlerce at ve katýrý öldürdüler. 5.000.000 tüfek mermisi, 20.000 kutu konserve ve içki stoklarýný denize döktüler. Yüzlerce ton un çuvalýnýn üstüne, asit dökerek imha ettiler.
Siperlerinden çýkan düþman askerleri, ayakkabýlarýna çuval sarýp sahile iniyorlardý. Kimse sigara içmiyor ve konuþmuyordu. Ayak seslerini boðmak için iskelelerin üzeri battaniye ile döþeniyordu.
Conkbayýrý’ndaki siperlerimizin altýna laðým kazarak tonlarca dinamit yerleþtirmiþlerdi. Her yere mayýn serpiþtirilmiþti. Kendi birliklerinin yanlýþlýkla mayýnlara basmamalarý için, siperlerden sahile kadar þeker, un, tuz gibi gece fark edilen beyaz maddeler döküyorlardý. Hatlarýmýza yakýn siperlere kendi kendine ateþ eden makineli tüfek düzenekleri kurmuþlardý. 
Kuzey cephesi 19-20 Aralýk 1915’te boþaltýlýrken, birliklerimizin dikkatini güney cephesine çevirmek için, 19 Aralýk günü Seddülbahir Bölgesi’ne saldýrdýlar. Burada çarpýþmalar bir süre devam etti. Bu cephede müttefikler, iki yaný denize dayalý donanmalarýnýn kuvvetli desteðini aldýklarýndan, Türk tarafý önemli bir taarruz hareketi yapamýyordu. Daha fazla tutunamayacaðýný anlayan müttefikler, Güney Cephesi’ni de ayný yöntem ve taktiklerle, 8-9 Ocak gecesi terk ediyordu. 
Giderken döþedikleri mayýnlardan patlamayanlarýn, günümüzde hâla yeraltýnda gömülü olduðu iddia edilmektedir. 

“Asýmýn nesli diyordum, nesilmiþ gerçek.
Ýþte çiðnetmedi namusunu, çiðnetmeyecek.” 

Diyen Akif ne kadar da haklýydý. Bizi de diðer sömürgeleri gibi kolaylýkla esir alýp, burnumuza köle halkasý takacaklarýný sananlar, yedikleri Osmanlý tokadýyla arkalarýna bile bakmadan kaçýyorlardý. 
Türk askeri, Çanakkale’yi geçirtmedi. Ýngilizlerin yanýnda Ýskoçyalýlar, Ýrlandalýlar, Avusturyalýlar, Yeni Zelandalýlar, Gurksalar, Çýðlar, Hindular, Fransýzlar, Senegalliler da bizimle savaþmýþtý. Ýngiliz ve Fransýzlar sömürgeleri altýndaki Müslüman askerleri kandýrarak cepheye getirmiþlerdi. Onlara, Almanlara karþý Osmanlý’nýn yanýnda savaþacaklarýný söylemiþlerdi. Savaþ baþladýktan sonra, duyduklarý ezan seslerinden, oyuna geldiklerini anlamýþlardý. Ýsyan ettiklerinde ise, ya kurþuna dizilmiþler; ya da Ýngilizler tarafýndan geri hizmete alýnmýþlardý. Avustralya ve Yeni Zelandalý gençleri ise; “Avrupa’yý Almanlardan
kurtarmak ve Avrupa’nýn özgür kalmasýný saðlamak.” propagandasýyla toplamýþlardý. Bu gençlere Mýsýr’da eðitim verilmiþ, sonra da daha önce ismini bile duymadýklarý Gelibolu’ya getirilmiþlerdi. 
Savaþ Ýngiltere’nin ve müttefiklerinin yenilgisiyle sonuçlandý. Bu itibar kaybý Ýngiliz sömürgesi altýnda bulunan Müslüman ülkelere moral olmuþ, baþ kaldýrmalarýna yol açmýþtý. 
Batýlý müttefiklerini Rusya’ya ulaþtýracak yol açýlamadý. Dadaþ Muzaffer, çaresiz kalan Rus Çarý’nýn pancar suratýný görememiþti; Fakat Çar’ý ihtilâldan kurtaracak son ümit de Türklerin þanlý direniþi sayesinde ortadan kalkmýþtý. 
Metrekareye 6000 merminin düþtüðü savaþta, iki taraf için de büyük kayýplar olmuþtu. Ýtilâf devletleri, Çanakkale’ye önce 70.000 kiþi göndermiþlerdi. Sonradan bu kuvvet 500.000 kiþiye çýkarýldý. Bunun 400.000’i Ýngiliz, 79.000’i Fransýz Ordusu’ndandý. Ýngilizlerin kaybý, 115. 000’i ölü, yaralý, esir ve memleketine gönderilen, 90.000’i hasta olmak üzere 205.000 idi. Fransýzlarýn kaybý 47.000’di. Bizde ise þehit, yaralý ve hasta sayýsý, 252.300’ü bulmuþtu. 
Ýstanbul’daki Hilâl-i Ahmer Hastaneleri, hasta ve yaralýlarla dolmuþtu. Yaralýlara ilk müdahale Akbaþ Ýskelesi’ne demirlenen Reþit Paþa Vapuru’nda yapýlýyordu. Sonra yine vapurlarla Ýstanbul’a getiriliyorlardý. Birçok erkek ve kadýn gönüllü hastabakýcý olmak için hastanelere akýn etmekteydi. 
Hüseyin Çavuþ, tüm vücudu yara- bere, morluk ve çizikler içerisinde hastaneye yatmýþtý. Dýþarýda Haliç rýhtýmýný döven ak köpüklerin sesi, odalarda inleyen yaralýlara hüzzam bir beste sunuyordu. O arslan yüreklere çarpan Çanakkale ateþini, dindirmeye çalýþýyordu. Kimi ateþli hastalar hâlâ cephedeymiþ gibi gece yarýsý aniden yataðýndan doðruluyor, kâbus görüyorlardý. Sekiz ay boyunca gözlerinin önünde ölen, parçalanan binlerce insaný hayal ettikçe, uykularý kaçýyordu. Zaferin diyeti çok aðýr olmuþtu. Memlekette 15-40 yaþ arasý genç nesil tükenme noktasýna gelmiþti. Neredeyse her haneden bir erkek þehit verilmiþti. Savaþýn etkisiyle daha da fakirleþen insanýmýz, yine de basiret ve inancýndan bir þey kaybetmiyordu. Sultanahmet, Eminönü, Süleymaniye ve diðer tüm tepelerden göðe dalga dalga yayýlan Ezan-ý Muhammedi, ruhlarý okþuyordu. 
Yaralýlarýn ailelerine haber gönderildi. Hüseyin Çavuþ’un anne ve babasý memleketlerinden kalkýp Ýstanbul’a geldiler. Çavuþ, kendisini ziyaret eden annesinin yüzüne, “Seni þehit anasý yapamadým.’’ diyerek bakamýyordu. Bir ay tedavi gördükten sonra memleketine döndü. Balkan utancýnýn üzerine parlak bir zafer yaþattýklarý için, yüzü ak bir þekilde dolaþýyordu. Zafer sevinci iki yýl sürmüþtü. 1.Dünya harbi bittiðinde Ýttifak Devletleri safýnda yer aldýðýmýzdan, yenik sayýlmýþtýk. Mondros Mütarekesi imzalandýktan sonra düþman gemileri elini kolunu sallayarak Ýstanbul’a girmiþ, Dolmabahçe Sarayý’nýn önüne demirlemiþlerdi. Bu haber, göðsünü düþmana siper eden gazilerimizi çok üzüyordu. Uðrunda nice ocaklarýn söndüðü, sað gidip yarým dönülen yerler, istilâ edilmiþti.
Çok geçmeyecek, Türk Milleti son bir fedakârlýk daha yaparak topyekûn düþmaný yurttan atacak Kurtuluþ Savaþý’ný baþlatacaktý. Anafartalar Kartalý olarak öne çýkan Mustafa Kemal, bu sefer baþkumandan olarak milletinin baþýna geçecekti.
Hüseyin Çavuþ yine yerinde duramamýþ, cepheye koþmuþtu. O, Dumlupýnar’da çarpýþýrken yine Mustafa Kemal’in neferiydi. Yunan’ý denize dökerken cephelerin gülüydü. 
1919-1923 yýllarý arasý süren baðýmsýzlýk mücadelesi kazanýlmýþ, cumhuriyet ilân edilmiþti. Hüseyin Çavuþ, Ýstiklâl Madalyasý ile köyüne döndüðünde, annesi Hak’ýn rahmetine kavuþmuþtu. Kurtuluþ destanýnýn son perdesini görememiþti. 
Ekonomik, sosyal ve hukuk alanýnda sürekli kalkýnan yeni Türkiye’de günler aylar ve yýllar birbirini kovalýyordu. Hüseyin Çavuþ’un biri kýz, üç çocuðu olmuþtu. 1950 yýlýnda Hac vazifesini yerine getirmek için otobüsle yola çýktý. Kafile giderken yol güzergâhýndaki ziyaret yerlerine uðruyor, oralarýn manevi atmosferini teneffüs ediyorlardý. 
Halep’e gitmeden önce Hatay’ýn Kýrýkhan ilçesinde mola verdiler. Burada da Allah dostu bir zatýn yatýyor olduðu söylendi. Otobüs Alaybeyli Köyü’ne ulaþtýktan sonra, hacý adaylarý inip türbenin olduðu kaleye yürüme çýktýlar. Yol otobüsün geçmesine elveriþli olmayýp dar ve uçurumlu bir yardan geçiyordu. Ziyaretçiler tepeye ulaþtýklarýnda kavurucu yaz sýcaðýnýn etkisiyle, avluda bulunan þadýrvanlý çeþmeye akýn ettiler. Kana kana su içtiklerinde, Hüseyin Çavuþ’un aklýna Çanakkale’de kendisine su veren zat geldi. Daha önce O’nu sorgulamýþ, fakat Tayfur ya da Beyazýt adýnda birini tanýyan çýkmadýðý gibi, Bistam Köyü’nün Ýran’da olduðunu söyleyenler olmuþtu. Hüseyin Çavuþ türbenin merdivenlerinden çýkýp giriþ kapýsýna yaklaþtý. Ýçeri girmeden kapýda asýlý duran hem Arapça, hem de Türkçe yazýlmýþ kitabeyi okuyunca, kalbi duracak gibi oldu. Kitabede burada yatan muhterem kiþinin Beyazid-i Bistami Hazretleri, asýl adýnýn Tayfur, doðduðu köyün Bistam olduðu ve Miladi 800-875 yýllarý arasýnda yaþadýðý yazýyordu. Heyecaný büsbütün arttý. Türbenin kapýsýndan içeri girdi. Yerin altý oyularak yapýlan doðal mescidin dar holünde ilerledi. Saðdaki kapýdan içeri girince mescidin arka köþesindeki sandukayý gördü. Manevi iklimden tüyleri diken diken oldu. Dýþarýda kýrk dereceyi bulan sýcaða raðmen içerisi serindi ve misk kokuyordu. Çanakkale’de topraðýn altýnda yaþadýðý ferahlýk ve hazzýn aynýsýný duyuyor, burada yatan Allah dostunun, rüyasýnda gördüðü kiþi olduðunu hissediyordu. Sandukanýn baþýna gelerek Kur’an-ý Kerim okudu. Daha sonra mescitte iki rekât namaz kýlarak Allah’a þükür duasý yaptý. Çanakkale’de ve diðer cephelerde, en zor anlarýnda kendisi ve arkadaþlarýný, Allah dostlarýnýn yalnýz býrakmadýðýný bir kez daha anlamýþ oluyordu. Zira cephede öyle olaðan üstü olaylar olmuþtu ki, savaþtan yýllar sonra Anzaklar bile gördüklerini itiraf ediyorlardý.
12 Aðustos 1915 Perþembe günü cephedeki eratýn toplu olarak kýldýðý Ramazan Bayramý namazý sýrasýnda, bulutlar yere inerek askerlerimizin üstünü kaplamýþ, namaz bitene kadar düþmanýn onlarý görmesini engellemiþti. Yine 21 Aðustos 1915’te Bombatepe (60.Tepe)’yi eline geçirmek üzere iken, Anzaklarýn 267 kiþilik bir birliði, bulut içine girmiþ ve yükselip giden bulutla birlikte ortadan kaybolmuþtu.
Hüseyin Çavuþ, kafile arkadaþlarý ziyaret yerinden ayrýldýðý halde; Ariflerin Sultaný diye anýlan bu veli insanýn, yaydýðý manevi atmosferden kopmak istemiyordu.
Hac farizasýný yerine getirdikten sonra, her yýl fýrsat buldukça Çanakkale’ye gider, þehit arkadaþlarýna Kur’an-ý Kerim okur ve vefalý bir dost olduðunu gösterirdi. Yiðit harmanýnýn savrulduðu, dere dere yakut kanýn aktýðý, çelik yaðmurunun yaðdýðý yer-gök; þimdi lâl olmuþtu. Bir damla yaþ gibi Ege’ye süzülen Gelibolu’ya baktýkça yüreði sýzlar, yanaklarýndan süzülen yaþlar, anýlarla aðlaþýrdý.

“ Tarihe girersin de, bilinmez nedir ismin,
Tarihi yaparsýn, gene efsanedir ismin.
Yoktur yerin üstünde, omuzlarda cenazen
Yoktur yerin altýnda bakkýyyen bile bazen.
Kabrin, o da yok; varsa, kýrýk bir taþý yoktur
Naþýn gibidir, gövdesi yoktur, baþý yoktur.”

Ýngilizler 1926 yýlýnda, Fransýzlar 1930 yýlýnda atalarýna sahip çýkma sorumluluðunun göstergesi olarak, Gelibolu Yarýmadasý’nda anýt ve mezarlýklar yaptýrmýþlardý. Fakat asýl adýna anýt yapýlmasý gereken asil ruhlu þehitlerimize yaraþýr bir þehitliðin olmamasý, Hacý Hüseyin’i derinden yaralýyordu. Daha sonra 1954 yýlýnda yapýmýna baþlanan abide, bir türlü bitmek bilmiyordu. Bir gazetemizin baþlattýðý kampanya ile halktan para toplandý. Alicenap Anadolu halký gerekli 900 TL yerine, 3.000.000 TL vererek tarihine ve atasýna olan düþkünlüðünü bir kez daha ortaya koyuyordu. Böylece 1960 yýlýnda 39 m, 75 cm uzunluðunda, þehitlerimize yaraþýr bir abide yapýlmýþ oldu. 
Kaçmaz soyadýný alan Hacý Hüseyin, 1991 yýlýna gelindiðinde 107 yaþýna basmýþtý. Baþýnda kalpak, yüzünde nur; sakalý ak, asrýn yükü sýrtýnda hafiften kambur. Mazisi pak mý pak, duyardý gurur. Elinde iþlemeli Devrek bastonu, asýrlýk çýnar gibi ayaktaydý dimdik; yaþýný bilmeyen sanýrdý yetmiþlik…
Hacý Hüseyin, 1991 yýlýnda oðlu Turgut ile birlikte Ýngiltere’deki bir törene, davetli olarak katýldý. Bütün Çanakkale gazilerine tekerlekli sandalye verilmiþti. O’na da vermek istediler, fakat O: “Biz galip devletin askeriyiz, geride yürümeyiz” diyerek kabul etmedi. 107 yaþýnda iken elindeki bastonu bile býraktý. 50 yaþ gençleþmiþ gibi, 50 metre bastonsuz yürüdü. Geçiþ törenini tamamladý. Herkes O’nu alkýþlýyordu. Ýngiltere’de büyük saygý görmüþtü. Ancak o saygýyý ülkesinde görememenin burukluðunu yaþýyordu.
12 Aralýk 1992’de Çanakkale’ye davet edildi. 57. Alay için yapýlan þehitliðin açýlýþýna katýlmak için oðlu Turgut ve torunu Eylül ile birlikte törenin yapýlacaðý alana gitti. Hayattaki en yaþlý Çanakkale Gazisi ile torununu el ele görenler, duygulandýlar. Çanakkale’de savaþan fedakâr bir nesil ile günümüz neslini bir arada gösteren bu manzara, çok anlamlý bulunmuþtu. Bu yüzden ertesi yýl þehitliðe ‘En Yaþlý Gazi Anýtý’ dikildi. 57. Alay Þehitliðine girildiðinde, kapýnýn hemen sað iç kýsmýnda; Hüseyin Kaçmaz Dede’nin kýz torununun elinden tutmuþ vaziyetteki heykeli, ziyaretçilere çok þey anlatmaktadýr. 
18 Mart 1994 günü bizim de davetimizi kýrmayarak okulumuzdaki Çanakkale Zaferi ve Þehitleri Anma Programý’na katýldý. Oturmadan, ayakta yarým saat öðrencilere hitap etti. Ara sýra kesikleþen sesinden, bedeni burada olsa da içinde taþýdýðý ruhun hâlâ cephelerde dolaþtýðýný hissedebiliyorduk. Ömrünün on bir yýlýný çalan kan ve barut kokan cepheler… 
Çanakkale’nin en yaþlý tanýðý, yeni nesle masal gibi gelen birikimlerini aktarýrken, zihinlerimize takýlýp kalan þu sözleri vasiyet niteliði taþýyordu: “ Biz Çanakkale’de, Dumlupýnar’da bayraðý nasýl düþürmediysek, siz de okuyup çok çalýþarak bilim ve teknolojide en yükseðe dikeceksiniz. Zayýf düþtüðünüz an, þu an dost gibi görünen sözde medeniler, diþlerini bileyip husumetle saldýrýrlar. Geçmiþinize ve kültürünüze sahip çýkýn. Dýþtan yýkamayýnca sizi içten birbirinize düþürerek zayýflatmaya çalýþacaklardýr. Bunu yapamazlarsa, kültürünüzü yozlaþtýrarak sizi özünüzden koparacaklar ve kendilerine benzetmek için boþ durmayacaklardýr. Osmanlý böyle yýkýldý. Uyanýk olun yavrularým!...” O seçkin insaný ilk ve son görüþümüz olacaktý. Altý aylýk bir ömrü kaldýðýný nereden bilecektik?
Þu an ne kadar haklý olduðunu görüyor ve yaþýyoruz Hüseyin Dede. O zamanlar omuz omuza verip savaþan insanlarýmýzýn torunlarý, etnik ve mezhep ayrýmcýlýðý ile kutuplaþtýrýlýyor, araya nifak tohumlarý sokularak birbirine kýrdýrýlmaya çalýþýlmýyor mu?
Son Gazi’miz, Çanakkale’de 1994 yýlýnda çýkan orman yangýnlarýna çok üzülmüþtü. “Arkadaþlarýmýn yorganý yanýyor! ” diyerek kahroluyordu. Maaþýnýn yarýsýný buranýn tekrar aðaçlandýrýlmasý için baðýþladý. Bir süre sonra da fenalaþtý. Yorgun kalbi daha fazla dayanamadý. Tedavi gördüðü Gülhane Askeri Hastanesi’nde 10 Eylül 1994 günü aramýzdan göçüp gitti. Bir gün sonra kendi köyü olan Ereðli’nin Kestaneciler Köyü’ne devlet töreniyle defnedildi. O’nu ve tüm þehitleri rahmetle anýyor, Rabbimizden geçmiþte kalan acýlara benzer acýlarla sabrýmýzý imtihan etmemesini diliyoruz. 
Zonguldak Taþkömürü Maden Ocaklarý’ndan emekli oðlu Turgut Kaçmaz, il il dolaþarak Çanakkale ile ilgili eline geçen fotoðraf ve eþyalarla sergi açmakta, gençlere Çanakkale ruhunu ve babasýnýn hatýralarýný nakletmektedir.

Muhittin Alaca

18 Mart 2009