Hz. Ayþe validemiz,

Peygamber Efendimiz ile evlendiðinde kaç yaþýndaydý?

Her fýrsatý aleyhte deðerlendiren, olmadýk yerden fitne ve iftira üreten nifakýn adresi kiþilerin bu evliliði son zamanlarda dillerine dolamýþlar . Ha bire hem Ýslam dinine, hem o iki cihan güneþi Sevgili Peygamberimize ,hem de Müslümanlara insafsýzca saldýrýyor , daðarcýklarýnda ki tüm iðrenç cümlelerle hücum ediyorlar .

Ortada itiraz edilecek herhangi bir durum da yok. Söz konusu haberlerin doðruluðu veya alternatif bilgilerin varlýðý hususunda Ýslâm alimlerinin farklý bir mütalaada bulunmalarý da mümkün olmamýþtýr.

Peygamberliðin geliþinden on yýl sonra, elli yaþýndayken eþi Hz. Hatice’yi kaybeden Peygamberimiz (asm.) kendisine hem ev iþleri ve çocuklarýnýn bakýmýnda yardýmcý olacak, hem de Ýslam’a davet faaliyetlerinde destek olacak eþe ihtiyacý vardý.

Bunun için bir yandan yaþlý ve dul bir kadýn olan Sevde’yi, öte yandan da en yakýn arkadaþý olan Hz. Ebubekir’ in kýzý Hz.Ayþe’yi istetti.

Hz. Peygamberin bu isteði, vahyin baþlangýcýndan on yýl sonradýr. Hz. Ayþe vahiy baþlangýcýndan beþ altý yýl önce doðmuþtur. Dolayýsýyla Hz. Ayþe’nin Peygamberimizle evlendiði yaþýn on yedi-on sekiz olduðu ortaya çýkar.
Bu konu, daha detaylý bir þekilde Mevlana Þibli’ nin “Asr-ý Saadet” kitabýnda geçer. (Ýst. 1928. 2/ 997)

Hz. Ayþe’nin evlendiði zaman yaþýnýn büyük olduðunu, ablasý Esma’nýn biyografisinden kesin olarak anlýyoruz. Eski biyografi kitaplarý Esma’dan bahsederken diyorlar ki:

“Esma yüz yaþýndayken, Hicretin 73. Yýlýnda vefat etmiþtir.
Hicret vaktinde yirmi yedi yaþýndaydý. Hz. Ayþe ablasýndan on yaþ küçük olduðuna göre, onun da hicrette tam on yedi yaþýnda olmasý icap eder.

Ayrýca Hz. Ayþe, Hz. Peygamber’den önce Cübeyr’le niþanlanmýþtý. Demek evlenecek çaðda bir kýzdý.” (Hatemü’l-Enbiya Hz. Muhammed ve Hayatý, Ali Himmet Berki, Osman Keskioðlu, s. 210)

Konuyla ilgili detaylý bilgi için aþaðýdaki açýklamalarý da okumanýzý tavsiye ederiz.
Peki, gerçekte durum nedir? Yaþ tespiti konusunda yukarýdaki bilgiler tek alternatif midir?
Bu sorularýn cevabýný alabilmek için elbette o günlerin kapýsýný aralamak ve aralanan bu kapýlardan girerek meseleyi, deliller üzerinden tetkik etmek gerekmektedir.
Dilerseniz, ulaþýlan delillerin bize ne ifade ettiðine birlikte bakalým

*Ablasý Esmâ Vâlidemiz’in konumu da bu kanaati güçlendirmektedir; zira onun, on beþ yaþýnda iken Müslüman olduðu bilinmektedir.
Bilinen bir gerçek de onun, 595 yýlýnda dünyaya gelmiþ olduðudur. Bütün bunlar, risâletin ilk yýlý olan 610 tarihini göstermektedir.

Demek ki Âiþe Vâlidemiz, yaþý küçük olmasýna raðmen 610 yýlýnda Müslüman olmuþtur. Bunun için o gün onun, en azýndan beþ, altý veya yedi yaþlarýnda olmasý gerekir.

On üç yýllýk Mekke hayatýyla en az yedi aylýk Medine günleri de bu tarihe ilave edildiðinde onun, Allah Resûlü ile evlendiði gün risaletten beþ yýl önce dünyaya gelmiþ olma ihtimalini esas alacak olursak
en azýndan on sekiz yaþýnda olduðu sonucu ortaya çýkmaktadýr

*Mekke günleriyle ilgili olarak Âiþe Vâlidemiz,
"Ben Mekke’de oyun oynayan bir kýz iken Hazreti Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’e, ’Doðrusu, onlarýn asýl buluþma zamanlarý, kýyamet saatidir; kýyamet saatinin dehþeti ise, tarif edilemeyecek kadar müthiþ ve ne acýdýr!’ (Kamer, 54/46) ayeti nâzil oldu." bilgisini vermektedir.

Âiþe Vâlidemiz’in, "Oyun oynayan bir kýz çocuðu idim." þeklindeki beyanýdýr.
Kamer sûresinin indiði tarih olarak 614 yýlýný esas alacak olursak, Âiþe Vâlidemiz’in peygamberlikten en az sekiz yýl önce doðmuþ olduðu ortaya çýkar ki bu tarih 606 yýlýna tekabül etmektedir.

Bu bilgilerle ifade edilenleri yan yana getirdiðimizde, Âiþe Vâlidemiz’in 606 yýlýnda dünyaya geldiði ve on yedi veya on yedi buçuk yaþýnda iken de evlendiði sonucuna ulaþmamýz mümkün olmaktadýr.

* Âiþe Vâlidemiz’in Mekke yýllarýyla ilgili olarak anlattýðý bazý hatýralar da bunu destekler mahiyettedir. Mesela:

a) Peygamberlikten kýrk yýl önce gerçekleþen ve tarih belirlemede bir kýstas olarak kabul gören Fil hadisesinden geriye kalan iki kiþiyi Mekke’de dilenirken gördüðünü söylemesi

b) Mekke’nin en sýkýntýlý günlerinde Allah Resûlü’nün sabah-akþam kendi evlerine geldiðini ve bu sýkýntýlara dayanamayan babasý Hz. Ebû Bekir’in de Habeþistan’a hicret teþebbüsünde bulunduðunu detaylarýyla birlikte anlatmasý

c) Ýlk defa namazýn ikiþer rekat farz kýlýndýðýný, mukim olanlar için daha sonralarý onun dört rekata çýkarýldýðýný, ancak sefer durumlarýnda yine iki rekat olarak býrakýldýðýný ifade etmesi

d) "Biz Ýsâf ve Nâile’yi, Kâbe’de cürüm iþlemiþ ve bu sebeple Allah’ýn kendilerini taþ hâline getirdiði Cürhümlü bir adamla kadýn olarak duyup dururduk."gibi ifadelerle ilk günlerle ilgili nakillerde bulunmasý gibi daha pek çok hâtýrat, daha ilk günlerden itibaren onun, geliþmeleri takip edebilecek bir çaðda olduðunu ifade etmektedir.

*Efendimiz’le izdivacý söz konusu olduðu günlerde Âiþe Vâlidemiz’in, Mut’im ibn Adiyy’in oðlu Cübeyr ile sözlü oluþu da bu kanaati güçlendirmektedir.

Burada ayrýca dikkat çeken husus, söz konusu teklifin, Havle binti Hakîm gibi aile dýþýndan birisi tarafýndan gündeme getirilmiþ olmasýdýr. Açýkça bu onun, o gün evlilik çaðýna gelmiþ ve evlendirilebilecek genç bir kýz olduðunu ifade etmektedir.

Söz konusu ‘sözlülük hali’nin, Ýbn Adiyy ailesi tarafýndan ve oðullarýnýn anlayýþý deðiþir gerekçesiyle feshedildiði de bilinen bir gerçektir.

Burada akla, Ýbn Adiyy ailesinin, oðullarýnýn anlayýþýný deðiþtireceklerinden endiþe ettikleri Ebû Bekir ailesiyle böyle bir akdi niye ve ne zaman yaptýklarý sorusu gelmektedir. Bunun en makul cevabý söz konusu akdin, ya peygamberlikten önce veya Ýslâm’ýn açýktan tebliðinin baþlamadýðý dönemde gerçekleþmiþ olduðu þeklindedir.

Her iki durumda da onun, peygamberliðin dördüncü yýlýnda dünyaya gelmiþ olma ihtimali söz konusu olamaz; hatta bu, sanýldýðýndan da erken yýllarda dünyaya gelmiþ olabileceðini düþündürmektedir.

Öyleyse bu sözün bozulduðu tarihlerde onun, en azýndan yedi veya sekiz yaþýnda olduðunu kabullenmemiz gerekir ki bu da onun, takriben 605 tarihinde dünyaya gelmiþ olduðunu göstermektedir.

* Mevzuya ýþýk tutmasý bakýmýndan Âiþe Vâlidemiz’le diðer kardeþlerinin arasýndaki yaþ farký da dikkat çekicidir.

Bilindiði gibi Hz. Ebû Bekir (radýyallahü anh)’ýn altý çocuðu vardýr; bunlardan Hz. Esmâ ve Hz. Abdullah, Kuteyle binti Ümeys’ten; Hz. Âiþe Vâlidemiz’le Hz. Abdurrahman, Ümmü Rûmân (r.anha)’dan; Muhammed, Esmâ binti Ümeys’ten ve Ümmü Gülsüm de Habîbe binti Hârice’den dünyaya gelmiþtir.

Bu durumda Esmâ Vâlidemiz’le Hz. Abdullah; Abdurrahmân ile de Âiþe Vâlidemiz ana bir kardeþlerdir ve bu her iki ana bir kardeþlerin arasýndaki yaþ farklarý konumuza ýþýk tutacak mahiyettedir; þöyle ki:

a) Hz. Ebû Bekir’in ilk kýzý olan Esmâ Vâlidemiz, hicretten yirmi yedi yýl önce 595 tarihinde dünyaya gelmiþtir.
Allah Resûlü’nün hicreti esnasýnda Zübeyr ibn Avvâm ile evli ve o gün altý aylýk hamiledir. Bir diðer ifadeyle o gün yirmi yedi yaþýndadýr.

Üç ay sonra Medine’ye hicret ederken Kuba’da oðlu Abdullah’ý dünyaya getirecektir. Yetmiþ üç yýlýnda ve yüz yaþýndayken, hatta diþleri bile dökülmemiþ halde vefat etmiþtir.

Âiþe Annemiz ile ablasý Esmâ Vâlidemiz’in arasýndaki yaþ farký ondur
Buna göre (595+10=605) Âiþe Vâlidemiz’in doðumunun 605; hicretteki yaþýnýn da (27-10=17) olduðu sonucu ortaya çýkmaktadýr.

Evlilik hicretten yedi ay sonra gerçekleþtiðine göre demek ki, bu sýralarda Âiþe Vâlidemiz’in yaþý, on yedi’yi aþmýþ, on sekiz yaþýna yaklaþmýþ demektir.

Bedir’in hemen akabindeki Þevvâl ayýnda evlendiði bilgisini esas aldýðýmýzda ise onun, evlendiði gün on sekiz yaþýný aþýp on dokuza adým attýðýný kabullenmemiz gerekmektedir.

b) Burada dikkat çeken bir diðer husus da, Âiþe Vâlidemiz’in anabir kardeþi olan Hz. Abdurrahman ile arasýndaki yaþ farkýdýr. Bilindiði gibi Hz. Abdurrahman, Hz. Ebû Bekir’in büyük oðludur ve ancak Hudeybiye’den sonra Müslüman olacaktýr. Bedir’de, babasýyla karþýlaþmamaya özen gösteren de odur ve o gün Abdurrahman, yirmi yaþýndadýr.

Buna göre o, 604 yýlýnda doðmuþ olmalýdýr. Kardeþler arasý yaþ farkýnýn genelde bir veya iki olduðu bir toplumda, aðabeyi 604 yýlýnda dünyaya gelen bir kardeþin 614 yýlýnda doðmasý ve tabii olarak iki kardeþin arasýnda on yaþ gibi bir farkýn meydana gelmiþ olma ihtimali çok zayýftýr ve bunu destekleyen herhangi bir delil de bulunmamaktadýr.

* Özellikle 58. yýlýnda ve 74 yaþýnda iken vefat ettiðini ifade eden rivayette, onun vefat ettiði günün çarþamba olduðu, vefat tarihinin, Ramazan ayýnýn on yedinci gecesine denk geldiði, vasiyeti üzerine Vitir namazýndan sonra Cennetü’l-Bakî’ye geceleyin defnedildiði…

Yine vasiyeti gereði namazýný, Hz. Ebû Hüreyre’nin kýldýrdýðý, mezarýna da ablasý Hz. Esmâ’nýn iki oðlu Abdullah ile Urve, kardeþi Muhammed’in iki oðlu Kâsým ve Abdullah ile diðer kardeþi Abdurrahman’ýn oðlu Abdullah gibi isimlerin indirdiði gibi detaylarýn bulunmasý, diðerlerine nispetle bu bilginin daha güçlü olduðu izlenimi vermektedir.

Öyleyse bu tarihi esas alarak bir hesaplama yapacak olursak onun, Efendimiz’in irtihalinden sonra kýrk sekiz yýl daha yaþadýðýný (48+10=58+13=71+3=74) görmekteyiz

Bu hesaba göre Hz.Ayþe, peygamberlikten üç yýl önce dünyaya gelmiþ demektir.
Bu durumda evlendiði gün onun, (74–48=26–9=17+7 ay)
on yedi yýlýný yedi ay geçtiði anlaþýlmaktadýr.

Yukarýdaki bilgilere ilave olarak, erkek çocuklarýn bile yoldan geri çevrildiði Uhud günü onun da cephede oluþu,32 ilmî meselelerdeki derinliði, Ýfk Hadisesi karþýsýnda ortaya koymuþ olduðu olgun tavýr ve beyanlarý, Fâtýma Vâlidemiz’le arasýndaki yaþ farký, hicret ve sonrasýnda yaþanan geliþmelere detaylarýyla birlikte vukûfiyeti…

Medine’ye intikal ettikten sonra evlilik iþinin, bizzat babasý Hz. Ebû Bekir’in gündeme getirmesiyle ve mehir takdirinden sonra gerçekleþmiþ olmasý…
Model bir þahsiyet olarak Efendimiz’in toplum önündeki rehberlik konumu, peygamberlik hassasiyeti ve baba þefkati, gelen ayetlerde evlilik yaþýyla ilgili olarak rüþd þartýnýn getirilmiþ olmasý…

*Ayrýca  'Hz. Ebubekir, kýzý Hz. Ayþe'yi, gelenekler nedeniyle akrabasý Mut'im oðlu Cübeyr'e niþanladý Hz. Ayþe kaç yaþýndaydý? Adet görme (hayýz) kýzlar için ergenliðin ölçüsüydü. Sadece Ýslam deðil tüm inançlarda evlilik yaþý hayýz ile baþlardý.

Putperest Cübeyr, Hz. Ebubekir'in Müslüman olmasýna tepki göstererek niþaný bozdu. O halde Hz. Ebubekir, 38 yaþýnda/ 611 yýlýnda Müslüman oldu. Demek 611 yýlýndan önce kýzýný evlendirmiþti.

Resmi olarak belirtilen Hz. Ayþe'nin 614 doðumlu olmasý imkansýz! Hz. Muhammet'in Hz. Ayþe ile evliliði 622 yýlý sonu veya 623 yýlý baþýnda Medine'de oldu. Kimine göre 624 evlilik yýlý… Hz. Muhammet ile evlendiðinde Hz. Ayþe'nin yaþý 6 veya 9 nasýl olur? Ki Kýzý Hz. Fatma ile ayný yaþta olduðu belirtiliyor o halde evlendiðinde Hz. Ayþe'nin yaþý en az 20 olmalý…

Niþanýn bozulmasý o dönem büyük leke idi. Kadýnlarý cahiliye dönemi yobazlýðýndan kurtarmak isteyen Hz. Muhammet yaþamýyla da topluma örnek oldu. Hz. Ayþe ile evlenmesinin sebebi bu idi.

Ki Hz. Muhammet’in, kocasý ölünce ortada kalan ve akrabalarýnýn Müslümanlýktan dönmesi halinde evlerine kabul edecekleri 54 yaþýndaki Sevde bint Zem ile de bu nedenle evlendi...

Savaþ dullarý 60 yaþýndaki Zeynep bint Huzeyme, 45 yaþýndaki Ümmü Seleme ve 44 yaþýndaki Reyhane bint Zeyd ile de bu sebeple evlendi...

Ancak netice deðiþmemekte ve bunlarýn hepsi,
onun peygamberlikten  önce dünyaya geldiði, on dört veya on beþ yaþlarýndayken niþanlandýðý ve on yedi veya on sekiz yaþlarýndayken de Allah Resûlü (s.a.s.) ile evlendiði þeklindeki kanaati kuvvetlendirmektedir.

Hz. Muhammet, toplumu her yönüyle ileriye doðru itekleyen örnek bir þahsiyetti. 14 asýr sonra hâlâ anlaþýlamamasý ne acý! Çoðu kimsenin anlamak gibi arayýþý yok zaten, rant peþindeler!

Hurafe ve cehalet , dinden güçlü bu ülkede... Hz. Muhammed’in 14 asýr sonra hala anlaþýlamamasý ne acý!'

Ýlyas Kaplan-(Araþtýrmacý –Yazar –Þair)