EZÝLENLERÝN SESÝ ARABESK

“Arabesk müzik temelde çeþitli kültürlerin müziðinin birleþmesi sonucunda oluþmuþ özgün bir türdür. Klasik Türk müziði, Arap müziði, Türk hal müziði ve batýnýn en ileri elektronik müzik teknoloji Arabeskin içinde yer bulur.”

Ýnsanlar bir sabah uyandýklarýnda radyolarda alýþýk olduklarý müzikleri bulamadýlar. Frekanslar arasýnda gezindiler, tuþlarý çevirdiler ancak iþe yaramadý. Ajans baþlayýnca sebep anlaþýldý. Türk müziði artýk yasaktý. Ancak Türk insaný kendi müziðinden vazgeçmedi.

Ve bir gün bir kahraman,
bu karanlýðý aydýnlatmak için ‘bir teselli ver’di…Müzik, içinde doðup geliþtiði toplumdan ayrý düþünülemez. Toplumsal deðiþimler, olaylar ve politikalar pek çok alaný olduðu gibi müziði de doðrudan etkiler. Arabeskin doðuþu da Türkiye’nin baþýna gelenleri yansýtan bir hikâyeye sahip.

Alaturka mý alafranga mý? Bu müzik tartýþmasý uzun yýllar devam eden bir kültürel  kutuplaþmanýn da zemini oldu. Ancak Toplumu Batýlýlaþtýrma çabasý bununla sýnýrda kalmadý ve resmi zorlamalar kültür dünyasýna yön verme çabasýna giriþti…

Türk müziðinin eðitimi engellenmekle kalmamýþ yasak dinleyenlerine kadar uzanmýþtý. 1934 yýlýnda radyolarda Türk müziðinin çalmasý resmen yasaklandý.

Radyonun kurulmasý ile sevdikleri müzikleri radyodan dinleyen dinleyiciler, yasakla birlikte beðendikleri ve kendi kültürel deðerlerini taþýyan Türk müziðini dinleyemez oldu. Artýk radyodan tanýdýk sesler gelmez olmuþtu. Üstüne üstlük Türk müziðine “Zurnanýn en çatlaðýndan darbukanýn en patlaðýna kadar”  gibi aðýr ve haksýz eleþtiriler yapýlýyordu.  Gel gelelim Türk halký bu dönemde Türk müziði ile ilgili yapýlan bu yorumlara ve koyulan yasaklara itibar etmeyecek, bildiðini ve sevdiðini aramaya devam edecekti…

Radyoda kendine ve keyfine göre müzikler bulamayan Türk insaný bu kez radyonun frekanslarýný farklý yönlere doðru çevirdi.  Çevirdikleri yer o günlerde Türk radyolarýnda çalan müziklerden çok daha tanýdýk ezgilere sahipti. Neresi mi?  Tabii ki Arap radyolarý. Baþta Mýsýr radyosu olmak üzere artýk Türk insanýnýn müzik ihtiyacýný Arap ezgileri karþýlýyordu. Halk müzik reformlarýna karþý ilgisiz oluþunu Batý müziðine deðil Arap müziðine yönelerek gösterdi. O günleri Peyami Safa þu sözleriyle anlatýr

 “Türk halký Mýsýr radyosundan gelen Arap sesi kendi sesi zannetmeye devam ediyor.”

 Radyolarda yayýnlarýn çoðunluðunu müzik oluþturur ancak Türk müziðinin yasaklanmasý ile birlikte Türk radyolarýnda müzik dinlenmez olmuþtu. “Chopin, Bach, Mozart çok hoþtur ama bana ne!” dedi Artýk Ümmü Gülsüm baþta olmak üzere Muhammed Abdulvahab, Leyla Murat, Asmahan gibi ünlü þarkýcýlar Türk halkýnýn gözdesiydi.

Özellikle Mýsýr sinemasýnýn Türkiye’de bu denli popüler olmasýnda iþlenen konularýn halka yakýn gelmesinin büyük rolü vardý. Hatta Arap sinemasý Türk sinemasýný da etkilemiþ ve baþta Muhsin Ertuðrul olmak üzere birçok sinemacý bu tarz filmler çekmiþti. Kahveci Güzeli, Allah’ýn Cenneti, Halýcý Kýz gibi filmler Türkiye’de Arap etkisiyle çekilen filmler arasýnda yer aldý. Ancak Türk müziðine Arap tesellisi de sekteye uðrayacaktý…

Türk halkýnýn müzikal anlamda adeta sýðýnaðý olan Arap müziði de dönemin siyasi etkilerine maruz kaldý. Aþkýn Gözyaþlarý adlý Arap filminin halk tarafýndan büyük ilgi görmesi yeni Cumhuriyet’in kültür politikalarýna ters düþmüþ olmalýydý. Bunun üzerine 1938 yýlýnda Basýn Yayýn Genel Müdürlüðü þarkýlarýn Arapça söylenmesini de yasakladý. Arapça müzik de elden gitmiþti. Mýsýr filmleri ile geçen oyalanmalarýn ardýndan bu kez 1948’de Mýsýr filmlerinin ithali de yasaklandý. Türk müziði eðitimi yasak, radyoda dinlemek yasak, Arap müziði yasak, Arap filmi? Yasak kardeþim o da yasak…
Ýnsanlar kendilerine ait olmayan bir kültüre zorlanmaya devam ediyor ama her seferinde bir çýkýþ yolu buluyordu. Onca yasaða raðmen yeni çýkýþ yollarý aranmaya devam edecekti…

Sadettin Kaynak bu yolda yeni bir dönüm noktasý oldu ve Arapça þarký söyleme yasaðý üzerine yeni bir yol buldu. Yeni çözüm, Arap müzikleri üzerine Türkçe söz yazmaktý. Bu sürecin sonunda Arap müziðinden esinlenilerek yapýlan þarkýlar yani tam olarak arabesk denmese de erken dönem Arabesk müzik baþlamýþtý. 1930’larda baþlayan müzikte Arap etkisi 30 yýl kadar sürdü.  

Önce yalnýzca Mýsýr müzikleri dinle ardýndan ona da yasak gelince bu kez Bu müzikleri taklit eden Türk müzik  Dünyasý Büyük bir boþluðun içerisine girmiþtir.  Radyolardaki Türk müziði yasaðý 2 yýl sürdü Türk müziði eðitimine  yönelik yasak ise tam 50 yýl… 1960’ta müziðin içine girdiði bu çýkmaz kurtaracak bir teselli buldu.  Bu teselli arabeskin ta kendisiydi.  Orhan Gencebay “bir teselli ver þarkýsý le arabeskin kurucu ismi olarak müzikte yeni bir çýðýr açacaktýr.

Arabesk müzik temelde çeþitli kültürlerin müziðinin birleþmesi sonucunda oluþmuþ özgün bir türdür. Klasik Türk müziði, Arap müziði, Türk hal müziði ve batýnýn en ileri elektronik müzik teknoloji Arabeskin içinde yer bulur.

Türkiye’ye arabeski kazandýransa hepimizin çok yakýndan tanýdýðý Orhan Gencebay oldu. Gencebay’ýn geniþ kitlelerce tanýnmasýný saðlayan “Bir Teselli Ver” bu dönemin en önemli eseri oldu. Arabesk, müzikte oluþan boþluðu doldurmak istercesine bir tür alternatif olarak ortaya çýkmýþ ve hýzla büyük bir dinleyici kitlesine ulaþmaya baþlamýþtý.  Ancak kültür politikalarý arabeskin de yakasýný uzun bir süre býrakmayacaktý.  Nitekim arabesk uzun yýllar; geri kalmýþ, varoþ bir tür olarak görülecek hatta minibüs müziði olarak tanýmlanacaktý. Üstelik televizyonda ve radyoda çalýnmasýna asla müsaade edilmeyecekti.

Birkaç yýl içerisinde Gencebay’ýn yarattýðý bu tarz yoðun ilgi gördü Gencebay yaptýðý müzikle kendisinden sonra gelecek olanlara örnek oldu kýsa süre sonra bu tarzý benimseyen diðer kahramanlar Ferdi Tayfur, Müslüm Gürses ve Ýbrahim Tatlýses peþi sýra geldi… Arabesk fakirin sýðýnaðý umudu olmuþtu Bu yüzden arabeskçilere de hep “Baba” dendi.

Kýsa süre sonra Arabesk müzik piyasasýna tümüyle ele geçirdiði yapan sanatçýlar arabeske  yöneldi Yýldýz sürülen 200 milyon kaseti 150 milyona yani de 70 arabesk türündeydi kaset piyasasýnda elde edilen 700 milyar liranýn 500 milyarý arabeskten elde ediliyordu

Arabesk hâkim ideoloji tarafýndan beðenilmiyor, televizyonda ve radyoda çalýnmasýna izin verilmiyordu.  Ancak özellikle kýrsaldan þehirlere göç eden insanlar bu müziðin dinleyici kitlesini oluþturdular. Göç eden insan kýrsal kültür ile þehir kültürü arasýnda kalmýþtý. Ne kendi kültürünü tam manasýyla sürdürebiliyor ne de þehir kültürünü benimseyebiliyordu. Artýk bu sentezin içinde yeni bir kültür doðacaktý. Bu durum üç þeyin geliþmesini saðladý: Gecekondular, minibüsler ve arabesk müzik…

Ýnsanlar bu önemde Yeni kültür ortamý kendi içinde taþýdýðý bunalýmý ve þehir kültüründe yaþadýðý dýþlanma  sonucu oluþan acý ve öfke arabesk ile ortaya koydu. Arabesk müzik Karamsarlýk umutsuzluk mutsuzluk ve acý gibi öðeleri yansýttýðý için büyük raðbet gördü. Bu durum aydýnlarý endiþelendiriyordu. Arabesk halktan büyük sevgi görse de otoriteler arabeski uzun yýllar kabullenmeyecekti.

Arabeskin çilesi bitmedi. Uzun yýllar yalnýzca konserler, sinema ve kasetlerle halkla buluþan ve baþta TRT’de yasaklý olan Arabeskin önlenemez yükseliþi karþýsýnda siyasi kanat arabesk ile barýþma yollarý aramaya baþladý. Dönemin Kültür ve Turizm Bakanlýðý arabeskin içinde yer alan ve aslýnda dönemin toplum hayatýný  yansýtan “acýdan” rahatsýz olmuþ olacak ki bir proje baþlattý: Acýsýz Arabesk…

Böylece sözleriyle kaderci ve kederli bir anlayýþý içinde barýndýrmayan bir arabesk müziðin desteklenebileceðine karar verildi. Çok geçmeden þarkýcý Hakký Bulut’a örnek teþkil etmesi amacýyla bir þarký sipariþi verildi. Bunun üzerine sözü ve müziði Hakký Bulut’a ait olan “Seven Kýskanýr” þarkýsý ortaya çýktý. Ancak bu ýsmarlama acýsýz arabesk þarkýlar halktan beklenen ilgiyi görmedi. Ne varsa Babalar’da vardý.

redfer