Kýzgýnlýklar, kýrgýnlýklar, hayal kýrýklýklarý, terk ediliþler, kaybediþler ve tüm bunlarýn toplamý olan ömür. Çok mu karamsar bir ömür tarifi yaptým? Hiç mi mutlu olmadýk, hiç mi sevinmedik, hiç mi sevilmedik, hiç mi kazanmadýk ya da hiç mi gülümsemedik? Ýnsan hafýzasý her nedense olumsuz anýlara daha çok itibar ediyor. Olumlu anýlarý ise ya görmezden geliyor ya da hatýrlatmýyor. Belki de bu bir tür bencillik çeþididir. Þöyle ki insan yaþadýðý olumlu tüm hadiselerin hakký olduðuna inandýðýndan anýmsamaya deðer vermiyordur. Ayný þekilde yaþadýðý tüm olumsuz hadiseleri ise kendine yapýlmýþ bir haksýzlýk olarak görüp “bu bana nasýl yapýlýr ya?” diyerek her daim diri tutuyordur hafýzasýnda. Gerçek þu ki biz insanlar bencil ve cahil varlýklarýz. Bu bencil ve cahil durumumuz ile mücadelemize ise medenileþme mücadelesi adýný vermekteyiz. Bu denklemden yola çýkarak þöyle bir sonuca varabiliriz; insan kendi bencilliðini ve kendi cahilliðini ne kadar alt edebilmiþse o kadar medenidir. Basit ve belki de eksikleri olan bir denklem olsa da kurduðum bu denklem, temelde doðru bir denklem olduðuna inanýyorum. Yani yaþadýðýmýz dönemde insanlarýn inandýðý gibi maddi varlýklar ve olanaklar sizi medeni yapmaz. Medeni olabilmek için kendinin ilkel halini yenmeniz gerekmektedir. Bunun ise çeþitli yollarý vardýr ve en genel geçer yolu; eðitim ve öðretimdir. Gelgelelim günümüz ekonomik dünyasýnda para kazanma hususunda mahir kiþiler maalesef kendilerini medeni sanmaktalar. Bu yanýlsamanýn tezahürleri ise oldukça can sýkýcý neticeler doðuruyor. 

Aðustos ayýnýn bu sýcak günlerinde memleketimizin turizm sezonu içerisinde yer almakta ve yalnýzca yabancý turistler deðil yerli turistler de ülkemizi ziyaret etmekteler. Bunlarýn yaný sýra yurt dýþýnda çalýþan, yurt dýþýnda yaþayan “Gurbetçi” olarak isimlendirilen vatandaþlarýmýz da memleketlerine yýllýk izinlerinde gelip ziyaret ediyorlar. Elbette bu durumda hiçbir sýkýntý yok. Ancak þöyle bir tespitte bulundum geçenlerde; bir þekilde yurt dýþýna çýkmýþ, orada çalýþýþ ve yaþamýþ kimi gurbetçi vatandaþlarýmýz sýrf yurtdýþýna çýkmýþ ve orada yaþamýþ diye kendilerinin medeni olduklarýný düþünüyorlar. Yalnýzca medeni olduklarýný deðil ayný zamanda daha bilgili, daha geliþmiþ ve daha aydýn olduklarýný da düþünüyorlar. Elbette bireysel olarak kim daha medeni, kim daha geliþmiþ ya da kim daha aydýn diye bir ölçü metremiz yok. Ancak þöyle bir gerçek var ki; bir insan bu konuda kendi çalýþma ve çabasý bulunmuyorsa coðrafya deðiþtirdi diye medeni ya da geliþmiþ olmaz, olamaz. Memlekette yalnýzca ilkokulu bitirmiþ ve yurtdýþýnda beden iþçiliði yani amelelik yapmýþ kiþiler bile ülkenin okumuþ, üniversite bitirmiþ, yüksek lisans yapmýþ insanýný beðenmiyor ve küçümsüyor. Böyle bir saçmalýk olabilir mi Allah aþkýna? Önceleri bu durumu yaþamadýðým için belki de görememiþ ya da önemsememiþtim. Benim “gurbetçi” olarak tanýmlayabileceðim iki tanýdýðým var ve birisi birinci dereceden akrabam. Birinci dereceden akrabam olan kiþi ilkokul mezunu ve bir þekilde Avrupa’ya gitmiþ. Avrupa’da zamanýnda hiçbir zihinsel beceri gerektirmeyen iþlerle beden iþçisi olarak çalýþmýþ. Birçok sektörde hamallýk yapmýþ, taþýyýcý olarak çalýþmýþ. Yaptýðý iþlerle ya da konumuyla ilgili kesinlikle hiçbir problemim yok ve harcadýðý emeðe, çektiði çileye sonuna kadar saygý duyuyorum. Emek kutsaldýr ve ben buna her zaman yürekten inanýrým. Bu yakýn akrabamýn yaný sýra ben ya da benim gibi herhangi bir yurt dýþýna çýkmamýþ kiþi ilkokulu, ortaokulu, liseyi ve üniversiteyi okumuþ. O da yetmemiþ yüksek lisansýný tamamlamýþ ya da ikinci bir üniversite okumuþ. Mühendis olmuþ, avukat olmuþ, mimar olmuþ ve bununla da yetinmemiþ kitaplar okuyarak kendini geliþtirmiþ, hatta kendisi de yazmaya üretmeye baþlamýþ. Ancak tüm bunlara raðmen bu bahsettiðim gurbetçi yakýn akrabam kendisini her yönden bu okumuþ kimselere karþý üstün görüyor, geliþmiþ sanýyor. Bu nasýl bir akýl tutulmasýdýr anlamak mümkün deðil gerçekten. Yurt dýþýnda beden iþçisi olarak yirmi yýl çalýþýp bu ülkede ekonomik olarak orta sýnýf olabiliyorsun ve hatta ev, arsa ve tarla alabiliyorsun ama bu yalnýzca kur farkýndan kaynaklanýyor. Yani kiþinin kendisiyle hiçbir alakasý olmayan bir durum. Tamamen ülkeler arasý ekonomik denklemlerle ilgili. Belki abes bir örnek olacak ama bu yakýn akrabamýn durumu ile ülkemizdeki Suriyeli ve Afganlý göçmenler arasýnda pek de bir fark yok esasýnda. Yani Türkiye’de beþ sene kalan bir Suriyeli ülkesine geri döndüðünde diðer Suriyelilerden daha geliþmiþ ya da daha medeni mi oluyor? Elbette bu konuda “beyin göçü”, “yurt dýþý eðitimi” gibi olaylarý ayrý tutuyorum.  

Ýlki kadar yakýn olmayan bir diðer akrabam da yaklaþýk yirmi senedir yurt dýþýnda.  O da diðer akrabam gibi beden iþçisi olarak yurt dýþýna gitti ve kendisi de hala orada beden iþçisi olarak çalýþmakta ve yaþamakta. Kendisi kitap okumayý sevmez, müzik dinlemeyi sevmez, liseyi bitiremeyip terk etmiþtir. Ancak ülkede döndüðünde yaptýðýmýz sohbetlerde öyle konuþur ki sanýrsýnýz yurt dýþýnda profesörlük yapmaktadýr. Ülkedeki hiçbir okumuþu beðenmez, fikirlerine deðer vermez. En iyi politikayý o bilir, en iyi felsefeyi o yapar, teknoloji ondan sorulur vs. vs.  Ömür törpüsü bir durum yani.  Zaten bireysel ve zihinsel geliþimini tamamlamýþ hiçbir medeni insanýn eðitim seviyesini bir övünç kaynaðý yapacaðýný sanmýyorum. Bizzat sahip olduðu medenilik ve geliþmiþlik bu þekil bir kibre kapýlmasýný engelleyecek deðerlerdir. Meþhur özdeyiþlerde de bahsedildiði gibi; “Boþ buðday baþaklarýnýn baþý dik olur.” Ya da “Boþ teneke çok týngýrdar.” Þahsi olarak benimde eðitim seviyemi bir övünç kaynaðý yapmak gibi bir alýþkanlýðým yoktur. Çünkü aldýðým eðitimin bir parçasý da “tevazu sahibi olmak” olmuþtur. Ýki üniversite bitirsem de, kendi mesleðimde senelerce mesai harcamýþ olsam da, kitaplar okumuþ, þiirler ve yazýlar yazmýþ olsam da kendimi yeterli görmem asla, göremem. Zaten görmem de doðru olmaz bunun bilincindeyim. Ancak bu tür bir durumla karþýlaþtýðýmda da öfkelenmeden edemiyorum. Yani yýllar önce bir þekilde yurtdýþýna tabir-i caizse kapaðý atmýþ; hamallýk, pompacýlýk, tezgahtarlýk, çöpçülük yapmýþ birinin sonra ülkesine dönüp ülkesindeki mühendisi, mimarý, avukatý, doktoru aþaðýlamasýna katlanamýyorum. Ekonomik parametrelerin farklý olmasý, belli bir maddiyata sahip olmasý insaný geliþmiþ yapmaz, yapamaz. Yani sen bu ülkede yirmi sene pompacýlýk, hamallýk, tezgahtarlýk yapsaydýn yine fakirdin. Ama kur farkýndan dolayý, ekonomik geliþmiþliklerin farklýlýklarýndan dolayý sen yurt dýþýnda yirmi sene pompacýlýk, hamallýk, tezgahtarlýk yaptýðýn için bu ülkede ekonomik olarak orta sýnýf ve hatta orta sýnýfýn bir üstü olabiliyorsun. Oluþan bu durumun senin kendi benliðin, zihinsel varlýðýn ile hiçbir alakasý yok üstelik. Böyle bir durumda bu tip insanlarla sohbeti kesince ve irtibatý koparýnca da hazýmsýz etiketiyle etiketleniyorsunuz hemen. Böyle bir saçmalýk olabilir mi? Ortada cehalet varsa her türlü saçmalýk gerçekleþebilir elbette.

Ýnsan cahil ise insaný yönlendiren temel içgüdüleridir. Peki, nedir bu temel içgüdüler? En temellerini yazacak olursam; yeme-içme ve cinselliktir. Hatta tüm canlýlarýn temel içgüdüleri bunlardýr. Tek hücreli canlýlardan tutunda milyarlarca hücrelerden oluþan organizmalara kadar tüm canlýlar canlýlýðýn devam edebilmesi için beslenme ve üreme ile kodlanmýþlardýr. Cahil insanlarýn hayatýný bu iki temel içgüdü yönetir. Dikkat edin sizde çok net göreceksiniz ki cahil kimseler; boðazlarýna çok düþkün olurlar ve hovardalýðý bir marifet sayarlar. Bu bahsettiðim denklem yalnýzca bilimsel bir denklem de deðildir üstelik. Dinde de mesela bu içgüdüler “nefis” olarak isimlendirilir ve insandan nefsini terbiye etmesi istenir. Anadolu tasavvuf anlayýþýnda da tasavvuf basamaklarýný çýkmak için nefis terbiyesi çok önemli bir yere sahiptir. Anadolu alevi-bektaþi inanýþýnda da “Eline-beline-diline” sahip olmasý öðütlenir insana. Ýþte tüm bunlar insanýn temel içgüdülerine dur diyebilmesi ile ilgilidir. Elbette birçok inanç siteminde de benzer öðretiler ve öðütler bulunmaktadýr. Ayrýca medenileþmeye giden yollar da bu içgüdüleri dizginleyebilmekten geçmektedir.

Velhasýl-ý kelam bencil ve cahilliðimizle mücadelemizin sonucu bizi geliþmiþ ya da ilkel olup olmadýðýmýzý belirleyecektir. Çaðýmýzda ve coðrafyamýzda düþünülenin aksine sahip olduðumuz para, mal, mülk bizi medeni ya da geliþmiþ yapmaz, yapamaz. Kýzgýnlýklar, kýrgýnlýklar, hayal kýrýklýklarý, terk ediliþler ve kaybediþler ise düþünen insan için daha acý verici olmaktadýr çoðu zaman.