Eklenme Tarihi : 27.07.2009
Okunma Say�s� : 2417
Yorum Say�s� : 5

T�rk�emiz Nereye Gidiyor?

Dilin geli�tirilme mant��na ayk�r�, uyduruk ve bazan da “Eski T�rk�eyi Diriltme” giri�imine dayal� haf�za k�tl��, e�er bir safl�k de�il ise “as�rlar�n, bazan �a�lar�n eme�i ile, b�ylesine g�zel ses ve m�n� kazanm�� kelimelerin sebessiz, �u veya bu hoyratl�klar i�inde, ziyan edilmekte” oldu�u g�r�lmektedir.

Dilimiz son g�nlerde bas�n, yay�n ve �zellikle televizyonlarda yay�nlanan yabanc� dizi, yabanc� kanallar, bilgisayar dilinin etkisinde, kendi �zeliklerine ters kullan�mlar artarak devam etmektedir. Bunlara okullar, ��retmenler, televizyonlardaki sunucular�n yanl�� kullan�mlar�, ��retim g�revlilerinin bizzat kendilerinin uydurdu�u kelime ve kullan�malar da ilave edilince dilimizi ne hale getirdikleri, nas�l bir ��kmaza soktuklar� g�r�lmektedir.

Dilin geli�tirilme mant��na ayk�r�, uyduruk ve bazan da “Eski T�rk�eyi Diriltme” giri�imine dayal� haf�za k�tl��, e�er bir safl�k de�il ise “as�rlar�n, bazan �a�lar�n eme�i ile, b�ylesine g�zel ses ve m�n� kazanm�� kelimelerin neden, �u veya bu hoyratl�klar i�inde, ziyan edilmekte” oldu�unun en b�y�k delili a�a��daki s�zlerdir:

Bir ilim adam�n�n s�zlerinden �rnek: (Bu (t�mceler?!.). ne diyor? …S�recin dayatt�� a�sal �devleri kocaman bir �ng�r�yle yats�d�. …Haz ilkesine ba�l� yeti ve davran��lar ise kayg�sal bir gereksinmedir. … Erek bireylerin ekinli olmas� ko�ulu ise ulus olarak �zveride bulunup, k�ksel esintilerden yararlanarak, belirli veri ve do�urganl�klar elde edilebilir.)
Bu �l��s�zl�k, her s�ze yeni bir kelime bulma ve eskiyi diriltme giri�imi, e�er bir ahmakl�k de�ilse, milletimizin mill� savunmas�na, mill� g�venli�ine y�nelmi� sinsi bir sald�r�, milletin haf�zas�na indirilmi� ac�mas�z bir balyoz; millete ve vatana ihanetin ta kendisidir.

Millet olman�n ilk �art�, fertlerin ortak bir mill� dile sahip olmalar�d�r. Mill� k�lt�r, mill� felsefe, mill� tarih, mill� co�rafya, mill� edebiyat o dilin kelimelerinde �bidele�erek ebed�le�ir. Onun i�in bir millet, dili varsa vard�r. Mill� de�erlere mill� k�lt�re has unsurlar dilde yer bulur. Mill� k�lt�r�n gelecek nesillere aktar�lmas�, dil ile m�mk�nd�r. Tarihin, dilini dolay�s� ile mill� k�lt�r�n� kaybetmi� milletlerin mezarl�� oldu�unu hat�rlayarak, �ocuklar�m�za mill� dilimizi, mill� tarihimizi, mill� co�rafyam�z� ��retmek boynumuzun borcudur.

Ayn� dili konu�mak, ayn� iml� noktalamay� kullanmak, imlad� birlik bir mill� �uur, bir var olu�, yok olu�, hatta mill� g�venlik meselesidir. Her �eyini kaybetmi�; ama dilini kaybetmemi� milletlerin kaybettiklerini tekrar elde ettiklerinin mis�lleri �oktur. Dilini kaybetmi� bir milletin varl��ndan ise bug�n ancak tarihler s�z ediyor…

Dilimizde bug�n kullan�lan bir kelime i�in birden �ok s�z, belki bu dilin zenginli�ini g�stermek a��c�ndan da �nemlidir; fakat bu kadar� zihinleri bulundurmak ve anla�may� zorla�t�rmak ve haf�zay� bulundurmakt�r. Bunun i�in a��r� sadele�mede oldu�u gibi, a��r� eskide de �srar etmeyelim. Halk bizim i�in en �nemli bir kaynak ve en g�zel bir �l��d�r.

“�nl� �ns�z, sesli sessiz; tonlu tonsuz; vokal konsonant, �t�ml� �t�ms�z, g�d�ml� g�d�ms�z, ��krakl� ��kraks�z, … gibi” ayn� anlama gelen kelimeler gibi, “Duyu�sal, bili�sel, davran��sal, kavramsal …vb” uyduruk kelimelerden, ayn� anlama gelen herkes�e malum, bilinen kelimeyi kullanmay� tercih edelim.

Do�u dillerinden al�nan kelimelerde oldu�u gibi dilimize yerle�ti�ini kabul etti�imiz ve art�k T�rk�e olarak d��nd��m�z bu kelimeleri yazarken de T�rk�enin kurallar�na uygun olarak yazmak T�rk�emizi Koruman�n bir ba�ka yoludur:

Do�u Dillerinden Al�nan Bat� Dillerinden Al�nan
Nana Nane Plan Pilan
G�l G�l Spor Sipor
Man�ra Min�re Pro�ram Puro�ram
�eher-�enbih �ar�anba Tren Tiren
Lahme baci Lahmacun Psikoloji Pisikoloji
Azm-i terkova K�pr�c�k kemi�i Treleyb�s Tireleyb�s
Azm-i harkafa Kal�a kemi�i Prensip Pirensip
Sahlap S�lep Stad S�tat
Sah�h S�h� Gramofon G�ramofon

Do�u ve Bat� dillerinden dilimize giren bu kelimeleri, halk�m�z, nas�l ki asl�nda oldu�u gibi de�il; kendi diline T�rk�eye uydurarak, benimseyip kullanm��sa, ilim adamlar� da ayn� �ekilde kullanmal� ve yazmal�d�r. B�ylesinin en do�ru oldu�u kanaatini ta��d��m�z i�in b�yle yazd�k.
Akl�n yolu birdir. Do�rusu da budur. B�t�n herkese de tavsiyemiz bu ve benzeri kelimeleri b�yle, halk�m�z�n s�yledi�i gibi kolay ve k�lfetsiz, iki �ns�z harf aras�na bir �nl� harf getirilerek okudu�umuz ve konu�tu�umuz lisan ile yazmalar�d�r.

Eski, �l�, unutulmu� kelimeler:

Al�isema (G�kku�a��) Ma�rapa (Bardak)
S�byan ( �lkokul) �dadi (Ortaokul)
Binaenaleyh (Bunun �zerine, R��tiye (Lise)
bundan dolay�) S�byan “S�byan”(�ocuklar)
��rakma(Fitilli, i�i gazla Suret(Foto�raf)
doldurulmu� ayd�nlatma arac�) Gazoca��(Gazl�, pompalayarak
U�ak(�ocuk) �al��t�r�lan ev ve yemek Manara (min�re)
i�lerinde kullan�lan ki�i) Us (Ak�l)
Mektep(Okul) Refika(Han�m, e� ,kad�n)
Muallim(��retmen, hoca) Hem�ire(K�z karde�)
Karasaban(Tarlay�, topra�� s�rmek, S�dk (Do�ruluk Ger�eklik)
Seyyahun (Turistler, seyyahlar) Azm-i harkova (Kal�a kemi�i)
kar��t�rmak i�in kullan�lan �let) �eher-�enbih (�ar�amba)
Nana(N�ne) Azm-iterkova(K�pr�c�k kemi�i)

Orhun Abideleri’nde �ok�a kullan�lan: “O�ullar, boy, budun, millet, T�rk, asker, asker sevketmek, sava�, ok, karg�, d��man ka�an” s�zleri T�rkler’in birlikteli�e verdi�i de�eri ve sava�larla dolu m�cadeleci hayatlar�n�; O�uz Ka�an Destan�ndaki: “kar, buz, k�rt�k, da�, deniz, ova, �t�ken Ormanlar�,” s�zleri so�uk ve �etin tabiatla ha��r ne�ir ya�ay�� tarzlar�n�; “bak�r, demir, g�m��, alt�n, m�cevher...vb.” maden adlar� T�rkler’in bu madenleri i�leyip g�nl�k hayatlar�nda kullanabildiklerini, dilimize giren: “Allah, Peygamber, Kur’an, Ayet, Abdest, Hac, Oru�…vb.” bu milletin M�sl�m�n oldu�unu; Tanzimat’tan sonra dilimizde yer alan: “Me�rutiyet, Hak, Huk�k, Adalet, H�rriyet, Demokrasi, … vb.” Bat� devletleriyle geli�en m�nasebetlerimiz hakk�nda bilgi verir.

Ba�ka dillerde kar��l�klar� olmayan: “bald�z, bacanak, elti, g�r�mce, gay�n” gibi akrabal�k adlar�n�n akrabal�k m�essesesine verdi�imiz �nemi; “ku�a�z�, cam g�be�i, vi�ne ��r��, petrol rengi…vb.” gibi tabiata dayal� n�anslar� ifade eden renk adlar�ndaki bollu�un, tabiatla i�i�eli�imizin, tabiatla olan kuvvetli ba��m�z�n i�aretidir. “Pe�tamal ba�lamak,” deyimi ahilikte usta olmay�, “kazan kald�rmak” deyimi Yeni�eriler’in isyan�n� hat�rlatan, sosyal ve siyas� y�n� olan s�zler ve deyimlerdir.

Mill� k�lt�r, millete has d�nya g�r��, ya�ay�� tarz� �ahsiyet hususiyetleridir. �rneklerden de anla��laca�� zere mill� k�lt�re ait hususiyetler dilde yer bulurlar ve dil mill� k�lt�r�n olu�mas�nda, geli�mesinde ve gelecek nesillere aktar�lmas�nda birinci derecede rol oynar. Tarihin, dilini, dolay�s�yla mill� k�lt�r�n� kaybetmi� milletlerin mezarl�� oldu�unu hat�rlayarak T�rk�eyi do�ru ve g�zel kullanma yollar�n� ��renelim, ��retelim. Bilelim ki sa�lam bir dil k�lt�r� ve mill� �uur, sevgisini kazand�r�lmadan sal�verilen gen�lik, denizde r�zg�ra kap�lm�� gemi gibi, nereye s�r�klenece�i belli olmaz.
Dilde yeni kavramlar� kar��lamak i�in de yollar vard�r. Bunlar: Yabanc� kelime al�nabilir. Kelime grubu yap�labilir. Kelimeler diriltilebilir veya derleme yap�labilir.
Yabanc� kelime al�n�rken; yeni nesnenin geldi�i yerden ismini de beraber almak gerekir. Al�nan yabanc� kelime, dilimizde kar��l�� hi� olmayan kelime olmal� veya dilde kar��l�� var olan; fazladan bir kelime olabilir.

Yabanc� kelime al�narak nesne kar��lan�r. Dilde onun kelimesi yoktur. ilk yol, onun ismini de beraber almakt�r: “Mersedes, wosvagen, renault, toyota, ibiza, telgraf, motorola, neta�, erikson, simens, bo�h, telefunken, ar�elik, nek, blujean, eros, macdonalt, kafeteria, kaseria, hipermarket, s�permarket, star, salona, anabella, suzanna, pemola, ceyar, melisa, soyuz, hektor, paramete, afrodit, Kur’an, �yet, cami, minare, namaz, ezan, ramazan, gazel, kaside, otomobil, tren, telefon, posta, banka, istavrit, l�fer, televizyon, motor, jet…vb” gibi.

Bu kelimelerin dile s�ratle girme g�c� vard�r. E�er ad�n� �nceden haz�rlamam�� iseniz e�yan�n ad�n� beraber getirmesine de engel olamazs�n�z. Haz�rl�kl� olmak da m�mk�n de�ildir. Yenilikler ve onlar�n isimleri dili ans�z�n bast�r�r. Dile �o�u kelimeler bu yolla girer. Dile kar��l�� mevcut olsa da, yine fazladan, yabanc� kelime girebilir: G�rb�z AZAK’�n “EZ�KL��N BU KADARI” adl� yaz�s� �lkemizdeki yozla�man�n boyutlar�n� g�stermesi a��s�ndan olduk�a �nemlidir:

“Abant Place, Admira Hotel, Adora Golf Resort, Aegean Holiday Golf, Ananas, Apex Otel, Aphrodite, Aguapark, Armonia, Art Corintia, Asteria, Atrium Hotel, Bel Conti Resort, Beach Club, Caria Holiday Resort, Club Arpia, Club Bellemare, Club Blue Waters, Green Platon, Club Kapheros…
-Eveett…T�rkiye’ye ho�geldiniz!

Club Marverde, Med Palmiye, Minka, Nene, Solara, Club Phaselis, Pomelan, Salina, Sun City Holiday Village,Varuna, Club Zeus, Aquamarine, Excelsior Hotel, Olive Tree, Destina Hotel, Eden Beach, Elbis, Ephesia Vista, Erytrai Hotel, Fantasia, Florium, Gloria, Prestige, Granite Hause, Hotel Asteria…

-Efendiimmm… Bavullar�n�z� alay�m. T�rkiye’ye ho� geldiniz.
Green Wodd, Gr�da Village, Club Phokaria, Hotel Faustina, Grand Azur, Labada Pine Park, Hotel Oreo, Samara, Saphir, Sea Gull, �berostar Paradise Beach, Thermal Hotel, Jasmine Court, La Perla, Le Jardin, L’Ambiance, L’etoile, Letooria Club, Lonicera Hotel, Lykia Word, Ma Biche, Magic Life Club, Majesty Elysee, Mare Vista, Lapezla, Mindos, Naturland, Otel Erythrai…
-Buyrun buyrun.T�rkiye’mize �eref verdiniz. ��yle oturun, madam ve m�sy�. Ayaklar�n�z� s�cak suyla m� y�kayal�m?..
Mirge Park Resort, Montana Pine Resort, Park Metropol, Pedasa Garden, Pineta Hotel, Phaselis Princess, Poseidon Hotel, Regal Resort, Rexsene, Rubi Hotel, Sea Garden, Seaside Resort, Seleck Mar�s, Sentimental, Sillyon, Sol Muna, Sugar Beach Hotel, Sun Zeynep, Sunrise Katya, Sunrise Queen, The Holiday Resort Hotel…

Sizler de ho� geldiniz. T�rkiye sizlerle mutludur. Topkap� Palace, Turtel Side, Vikingen Beach Club, Voyace Charm Hotel, Wow Bodrum Resort, Wybas Resort, Xanadu High Class, Zinos Hotel.

-Buyursunlar efendim. G�zel yurdumuzda sizleri g�rmek, bizim i�in mutluluktur. Saf�lar getirdiniz, say�n misafirlerimiz. Animasyonlar�m�z, kaberelerimiz, rev�lerimiz, diskomuz, fitness’imiz, a la carte restauranlar�m�z var. Dilerseniz aerobic yapabilirsiniz.
-�yi de bay�m, siz ger�ekten T�rk m�s�n�z, buras� T�rkiye mi? Olamaz… Han�m, bir f�cia kar��nday�z. Mutlaka yanl�� yere geldik. Ahh bu hava yollar�!.. Gene yolunu �a��rd�. �abuk d�nelim �ekerim.
-Ama Roger, haz�r gelmi�ken…
-Hay�r hay�r! Ben T�rkiye’ye gitmek istiyorum. T�rkiye’ye, T�rkiye’ye!..
(T�RK�YE, D�rb�n- G�rb�z AZAK, 5 Eyl�l 2001) ”

G�r�lece�i gibi, mesire yeri, k�r gezintisi –Picnic ve benzeri gibi b�yle beldelerin giri�inde bile "welcame", ��k��nda da "goodby" lokantalar ve al��veri� d�kkanlar�n�n baz�lar�nda g�r�len home-good gibi kelimelerin kullan�l��nda �e�itli d��nceler rol oynar. Bunlar�n ba�l�calar� �e�it ve de�i�iklik arzusu, �zenme, taklit, n�ans fark�, k�sal�k, yayg�nl�k, kibarl�k ve tesad�f olarak tesbit s�ylenebilir. Hepsinin m��terek bir sebebi vard�r ki o da k�lt�r m�nasebetleri, dil al�� veri�leridir. D�nya k��kt�r ve bu d�nyada milletler �deta i� i�e ya�arlar. K�lt�r ve medeniyet tesirlerinden tam ka�mak m�mk�n de�ildir.

��phesiz en iyisi bir dilin m�mk�n oldu�u kadar, kendi kayna��ndan beslenmesidir; ancak dile yabanc� kelime girmi� diye yak�nmak i�in de bir sebep yoktur. Yabanc� dilden kelime almak ilim bak�m�ndan bir vak�ad�r. Bu vak�ay�, bu ger�e�i kabul etmek zorunday�z. Bununla birlikte a��r�ya ka�arak dili zorlamak ve yap�s�n� tamamen de�i�tirme�e kalkmak b�rak�n yedibin y�l �ncesini anlamay�, y�zy�l �ncesini bile anlayabilmek i�in mutlaka elimizde s�zl�kle gezmek gerekecektir. Biz bug�n bu yanl��n i�erisindeyiz:

�r�nt�-kar��kl�k
S�re�-S�re
�l��t-�l��
Ya�am-Hayat(�m�r)
Belirtke-Belirtme (G�sterme)
Saptanm��-Belirlenmi�
�rneklem-�rne�i(�rnek)
Salt-Sadece
Gerekler-�htiya�lar
Kapsamak-��ine Almak
��ermek-��ine Almak
Ko�ul-�art
�nc�l-�lk, �lk�nce Gelen
Benze�ik-Benzer
Tahmin-Yordama
Uyar�nca-Gere�ince
�nc�ller-�lkler, �lk�nce Gelenler
�stemi-�ste�i
�zg�l-Kendine Has(Bir T�rle �lgili)
Olas�l�k-�htimal
Olgu-Dayanak (Sonu�,Vak�a)
Olgusal-SebebeBa�l�(Sonuca Ba�l�)
G�reli-Nisb�(Nisbeten, Yeteri kadar)
Neden-Sebep
�t�r�-Dolay�
Ulus-Millet
Us-Ak�l
Say�lt�-Rakam
Se�imlik-Se�meli
Essey-Yaz�l� Yoklama
Kar��n-Ra�men
T�mel-B�t�n
Evren-B�t�n(Tamam�)
Kuba��k-Birlikte
�sterleri-�htiya�lar�(��z�mleri)
Ba�at-Daha Bask�n
Bini�mek-�st�ste
Boyut-Uzunluk
Tasar�-pilan
�yk�nme-�mrenme(taklit,benzeme iste�i)
Delge�-Matkap
��g�r�s�-G�revi
D�zen-Seviye
Bili�sel-�lm�(Bilgiyedayal�)
Kombinezon-D�zenlem
G�reli-G�r�nen
Birey-Ki�i(Fert,�ah�s)
Kuram-Metot (Y�ntem, Teori, Pirensip, �lke)
Feed Beek-�zet(K�sa Sonu�, D�n�t, T�ransfer,
Geri Verim, Geri Bildirim)
G�sterme-G�sterim, (Sunum,Sunu)
S�re�-S�re(Vakit, Zaman)
Ya�am- Hayat(�m�r, Ya�ant�)

a)Yer Adlar� ile �lgili Puroblemler:
�lkemizde kullan�lan yer adlar�: A�r� Da��(Ararat), Akyaka(Ani), Ala�ehir(Philadelfiya),Ayd�n(Miletos), �emberlita�(Apollon Heykeli), Ihlara Vadisi(Kapadokya), �anakkale(Dardanella), Denizli(Heraklia), Kadifekale(Pagos), Konya(�konium),…vb. gibi hatal� ve sak�ncal� kullan�lmaktad�r.
b)Levha Adlar� ile �lgili Puroblemler:
Kaseria, Pamule at Hour, Blucune, Mac Danels, Fiesta, …vb.

.“T�rk�enin Korunup Zenginle�tirilmesi” ile ilgili, ��z�m �nerileri :
T�m kurum kurulu� ve fabrika, b�ro, ma�aza, bas�n yay�n...vb. dernek ve sendikalar ve belediyelerle i�birli�i yap�larak verilecek her t�rdeki isimlerin T�rk�e olmas�na �al��lmal�d�r. Var olan yabanc� isimler de�i�tirilerek yerine T�rk�e isimler verilmelidir.

KAYNAKLAR:
1.T�rk Dili, Abdullah �a�r� ELG�N. Ge�it Yay. 1999, Kayseri
2.T�rk Dili, Abdullah �a�r� ELG�N. La�in Yay. 2001, Kayseri
3.T�RK�YE, D�rb�n- G�rb�z AZAK, “Ezikli�in Bu Kadar�” 5 Eyl�l 2001
5) ERAV�AR Hamza, Avrupa T�rklerinin Mukadderat�, Yumak Yay�nlar�,s.127-140, Ankara 1999
6) ELG�N, Abdullah �a�r� (2000). Edeb� S�z Sanatlar�, L��in Ltd. �ti.: Kayseri.
7) DURB�LMEZ, Bayram (1984). Vatan�m�n Ba�r�nda- �iir Tomurcuklar�, �leri Matbaas�: Yozgat.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( T�rk�emiz Nereye Gidiyor? ba�l�kl� yaz� A.�a�r� Elg�n taraf�ndan 27.07.2009 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.