M. NÝHAT MALKOÇ

            Tevfik Fikret, Servet-i Fünûn Topluluðu’nun baþta gelen þairlerinden birisidir. Hatta bu edebî kitlenin yayýn organý olan Servet-i Fünûn dergisinin Yazý Ýþleri Müdürlüðü’nü de yapmýþtýr. Þiirlerini “Rübab-ý Þikeste”  adlý önemli eserde bir araya getirmiþtir. Bu kitapta yer alan þiirlerden birisi de üzerinde çok konuþulan “Bir Lâhza-i Teahhur” dur. Günümüz Türkçesine “Bir Anlýk Gecikme” þeklinde çevirebiliriz bunu. Peki, bu þiirin ne ehemmiyeti vardýr? Söz konusu þiir, Ýkinci Abdülhamit’e düzenlenen suikast nedeniyle yazýlmýþtýr.

            Ýkinci Abdülhamit, Osmanlý Devleti’nin çöküþ dönemlerinde tahta oturmuþ talihsiz bir padiþahtýr. Onun için de pek çok düþmanlarý olmuþtur. Ýþlerin iyi gittiði zamanda herkes methiyeler düzer. Hele bir de iþler kötü gidedursun herkes düþman kesilir bir anda. Abdülhamit de bu kaderi yaþamýþ iyi niyetli, aþýrý müsamahakâr bir insandý. Ermenilerin en büyük ideali Doðu Anadolu topraklarý üzerinde müstakil bir Ermenistan kurmaktý. Ýkinci Abdülhamit buna þiddetle karþý çýkmýþtýr. Onun için Ermeniler, Abdülhamit’i en büyük düþman olarak ilân etmiþlerdi. Hatta onu öldürmek için büyük bir suikast düzenlemiþlerdir.

            21 Temmuz 1905 senesinde icra edilen suikast planý gerçekten tüyler ürperticiydi. Bilindiði gibi Abdülhamit, mütedeyyin bir insandý. Osmanlý padiþahlarýnýn tamamý böyledir zaten. Abdülhamit Han,  Cuma namazýný daha çok Yýldýz Camii’nde kýlardý. Ermeniler onun bu özelliðini bildikleri için kendisine Yýldýz Camii’nin önünde þirret bir tuzak kurmuþlardýr. Hatta bu iþin eksiksiz gerçekleþmesi için dünya çapýnda ün yapmýþ Belçikalý terörist Jorris’i de aralarýna dâhil etmiþlerdir. Hazýrlanan plan gereðince Abdülhamit’i, Cuma Selâmlýðý’ndan çýkarken bomba marifetiyle havaya uçuracaklardý. Hatta pek çok kritik nokta da bombalanacaktý. Her þey saniyesi saniyesine ayarlanmýþtý. Yüz kiloluk bir bomba hazýrlanmýþtý bunun için… Saatli bomba hassas hesaplarla Abdülhamit’in çýkýþ anýna ayarlanmýþtý. Ama öldürmeyen Allah öldürmüyor iþte. O gün her ne hikmetse Abdülhamit Han, Þeyhülislâm Cemaleddin Efendi’yle ayaküstü bir süre konuþmuþ. Bomba þiddetli bir gürültüyle patladýðý esnada o, yukarýdaki merdivenlerden yeni iniyordu. Kendisinin burnu bile kanamamýþtýr. Fakat bu hadisede 26 kiþi hayatýný kaybetmiþ; 58 kiþi de yaralanmýþtý.

            Osmanlý’nýn en dirayetli padiþahlarýndan biri olan Sultan Ýkinci Abdülhamit’i, pek çok kiþi gibi, zamanýn büyük þairlerinden biri olan Tevfik Fikret de hiç sevmezdi. Yukarýda bahsedilen baþarýsýz suikast giriþimi üzerine “Bir Lâhza-i Teahhur” adlý, kin ve nefret dolu þiirini yazmýþtýr. O, bu þiirinde Abdülhamit’i yerden yere vurarak suikastçý Ermenileri övmüþtür. Ermenilerin “Bir Anlýk Gecikme” sine hayýflanmýþtýr. Bakýn ne diyor Fikret:

          “Ey þanlý avcý, dâmýný bî-hûde kurmadýn!

Attýn… Fakat yazýk ki, yazýklar ki vurmadýn!

Dursaydý bir dakikacaðýz devr-i bî-sükûn

Yahut o durmasaydý, o iklîl-i ser-nigûn

Kanlarla bir cinâyete pek benzeyen bu iþ

Bir hayr olurdu, misli asýrlarca geçmemiþ

Lâkin tesadüf… Ah o kavîler münâdimi,

Âcizlerin, zavallýlarýn hasm-ý dâimi,

Birden yetiþti mahva bu tedbîr-i hâriki;

Söndürdü bir nefeste bu ümmîd-i bâriki.

Nakþetti bir tehekküm için baht-ý bî-þuûr

Târih-i zulme bir yeni dibâce-i gurûr

Kurtuldu; hakkýdýr, alacak, þimdi intikam;

Lâkin unutmasýn þunu târih-i sifle-kâm:

Bir kavmi çiðnemekle bugün eðlenen denî

Bir lâhza-i teahhura medyûn bu keyfini!”

Tevfik Fikret, ömrü boyunca buhran içinde yaþamýþtýr. Gün gelmiþ Ýstanbul’a, gün gelmiþ manevî deðerlere, gün gelmiþ Sultan Ýkinci Abdülhamit gibi mütedeyyin eþhasa saldýrmýþtýr. Ýçindeki maneviyat boþluðu, bu yaptýklarýný ona þirin göstermiþtir. Mensup olduðu devletin padiþahýna düzenlenen suikaste methiyeler yazan bir insanýn ruh dünyasýný varýn siz düþünün! Ölüm, öyle veya böyle hepimizi gelip bulacaktýr. Baþkalarýnýn ölümüne sevinilmez. Fakat Fikret, þahsýna münhasýr bir kiþi olduðu için, Abdülhamit’e düzenlenen suikaste çok seviniyor. Hatta bunun baþarýsýzlýkla neticelenmesine karþý da asabý bozuluyor.

Bu pek meþhur Servet-i Fünûn þairine göre Allah hep güçlüleri koruyormuþ! (Hâþâ) Allah, zavallýlarýn her zaman düþmanýymýþ!... Ermenilerin Abdülhamit’e düzenledikleri suikastte de böyle olmuþ! Güya Allah, Ermenilerin ümit ýþýðýný söndürmüþ. Fikret bu þiirde Abdülhamid’e olan kinini kusmakla yetinmiyor, manevî deðerlere de saldýrýyor. Fikret, hedef deðiþtiriyor. ‘Tarih-i Kadim’ adlý eserinde aþaðýladýðý Allah’la þu ifadelerle boy ölçüþüyor:

           “Lâkin tesadüf… Âh, o kavîler münâdimi,

Acizlerin, zavallýlarýn hasm-ý dâimi,

Birden yetiþti mahva bu tedbir-i hâriki

Söndürdü bir nefeste bu ümmîd-i bâriký

Servet-i Fünûn þairi Fikret’in bu mýsralarýnda günümüz Türkçesiyle þöyle deniyor:

            “Fakat o rastlantý… Ah, o güçlülerin yardýmcýsý,

            Güçsüzlerin, zavallýlarýn sürekli düþmaný

            Birden yetiþti bu eþsiz önlemi yok etmeye,

            Söndürdü bu parýldayan umudu bir solukta.”

            Bu suikastte onlarca masum insan hayatýndan olmuþtu. Ýnsanda azýcýk merhamet olsa, ölen onca zavallý insana acýrdý. Vicdan sahibi bir þair, sebepsiz yere insanlarý canlarýndan eden suikaste methiyeler yazmazdý. Büyük Þair(!) bununla yetinmeyerek olaya muhatap olanlarý: “Aþaðýlýk bir seyirci topluluðu, kudurmuþ, kaba” gibi sýfatlarla tavsif ediyor. Gök boþluðuna bacak, kelle, kan ve kemiðin yükseldiðini söylüyor. Dilerseniz bu mýsralara da bir göz atalým:

“Bir darbe… Bir duman… Ve bütün bir gürûh-ý sûr,

Bir ma’þer-i vazî-i temaþa, haþîn, akuur

Týrnaklarýyla bir yed-i kahrýn, didik didik,

Yükseldi gavr-i cevve bacak, kelle, kan, kemik…”

            Bu ifadeler bana merhum Mehmet Akif’in Çanakkale Þehitleri için yazdýðý þiiri hatýrlattý. Nasýl oluyor da bir Türk þairi, Ermenilerle aðýz birliði ediyor ve onlarý övmekten çekinmiyor. Oysa Sultan Abdülhamit, vatanperver bir insandý. Hiç kimseye bir kötülüðü dokunmamýþtýr. Herkese karþý hoþgörülü olduðu için çok eleþtiriliyordu. Bunu pasiflik olarak addediyorlardý. Bir sultana mütevazý olmayý yakýþtýramýyorlardý. Fikret de bu kervana katýlanlardandý. Gerçi o devirde basýna zaman zaman sansür de uygulanýyordu. Lâkin hadiseleri deðerlendirirken cereyan ettikleri zamaný da göz önünde bulundurmak lâzýmdýr. O dönemde böyle yapmak gerekiyordu. Zira devlet, bölünme ve parçalanma tehlikesiyle karþý karþýyaydý. Abdülhamid ne yapmýþsa devletin bekasý için yapmýþtý. Fikret bunlara raðmen Ermeni suikastýný hoþ görüyor ve suikastçýlarý kutluyordu. Onlarý kurtarýcý bir el olarak görüyordu. Bu hadiseyle toplumun uyanacaðýný iddia ediyordu. Ona göre Abdülhamit’in ölümü, zorbalýðýn da sona ermesi mânâsýna geliyordu. Bu saldýrýnýn o görkemli taçlarý sarsmasýný istiyordu. O gizli eli çok merak ediyordu. Belli ki bilfiil kutlayacaktý onlarý:

          “Ey darbe-i mübeccele, ey dûd-ý müntakim,

Kimsin? Nesin?.. Bu savlete sâik, sebep ne? Kim?..

Arkanda bin nigâh-ý tecessüs ve sen nihân,

Bir dest-i gaybý andýrýyorsun, rehâ-feþân.”

Bu fâni dünyada sonunda Abdülhamit de öldü, Tevfik Fikret de… Çünkü Rabbimizin buyurduðu gibi: “Her nefis, ölümü tadacaktýr.”(Enbiya S. 35.Ayet) Baþkalarýnýn ölümünü istemek caiz deðildir. Hepimiz bu kervanýn yolcusuyuz. Bak iþte hepsi öldü, biz de öleceðiz.