SADÝ IRMAK KÝMDÝR

                      Ahmet AYAZ

             Gaziantep Günneþ Gazetesi 10 Marrt 2020

Saygýdeðer okurlarým, bugün sohbet köþemde  önemli devlet adamlarýmýzdan  birisi  olan Prof. Sadi Irmaktan söz etmek istedim.

Devlet adamý, baþbakan, bilim adamý, týp profesörü, yazar (D. 15 Mayýs1904, Seydiþehir / Konya – Ö. 11 Kasým 1990, Ýstanbul). Tam adý Mahmut Sadi Irmak olup, Prof. Dr. Yakut Irmak Özden ile eski milletvekillerinden Sabri Irmak’ýn babalarýdýr. Rüþtiye (ortaokul)’yi ve Konya Sultanisi (Lisesi)’ni birincilikle bitirdikten sonra biyoloji öðretmeni oldu. Öðretmenlik yaptýðý yýllarda bir süre Ýstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde okudu. 1930’da Berlin Üniversitesi Týp Fakültesini bitirdi. Hagen ve Düsseldorf hastanelerinde asistan olarak çalýþtý. 1931 yýlýnda Türkiye’ye döndüðünde Ankara Hükümet Ta­bipliði ve Gazi Terbiye Enstitüsü biyoloji öðretmenliði görevle­rinde bulundu. 1933’te Ýstanbul Üniversitesi Týp Fakültesinde fizyoloji doçenti, 1940’ta profesör oldu.

1943’te CHP listesinden Konya Milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. Ayný yýl Hal­kevleri Yüksek Danýþma Kurulu Baþkanlýðýna, ardýndan CHP Diyar­bakýr Bölge Müfettiþliðine getirildi. 1943’te Konya’dan milletvekili seçildi. 1945’te ilk çalýþma bakaný olarak görev yaptý. 1950’de siyasi hayattan ayrýlarak bir süre Münih Üniversitesinde çalýþtý.

1953’te Ýstanbul Týp Fakültesinde fizyoloji kürsüsü baþkaný, 1956’da ordinaryüs profesör oldu. Politikadan uzun yýllar uzak kaldýktan sonra, 8 Haziran 1974’te Cumhur­baþkaný Fahri Korutürk tarafýndan Kontenjan Senatörü seçilerek yeniden parlamentoya girdi. Ayrýca 1981-83 yýllarý arasýnda Danýþma Meclisi Konya üyeliði yaptý.

CHP Lideri Bülent Ecevit’in baþbakanlýðýnda 1974 yýlýnda, Necmettin Erbakan’ýn liderliðindeki Milli Selamet Partisi (MSP) ile kurduðu koalisyon hükümetinin sona ermesiyle, Sadi Irmak baþkanlýðýnda bir hükümetin kurulmasý formülü ortaya çýktý. Cumhurbaþkaný Korutürk’ün bu doðrultudaki çalýþmalarý sonucu, Necmettin Erbakan dýþýndaki liderlerin oluru alýnarak, 17 Ka­sým 1974 tarihinde Prof. Sadi Irmak baþbakanlýðýnda, bir “teknok­ratlar” hükümeti kuruldu ise de Sadi Irmak Hükümeti, Meclisteki ilk oylamada gü­vensizlik oyu alýnca hükümet krizi devam etti. Kurduðu hükümet güvenoyu alamamasýna raðmen dört buçuk ay bu görevde kaldý.

Milletvekillerinin büyük çoðunluðu destek vermediðinden uzun ömürlü olamayan Sadi Irmak hükümeti, kýsa bir süre sonra yerini Süleyman Demirel baþbakanlýðýnda 31 Mart 1975’te kurulan ilk “Milliyetçi Cephe Hükümeti”ne býraktý.

Sadi Irmak, 12 Eylül (1980) askeri darbesinden sonra, 15 Ekim 1981’de kurulan Danýþma Meclisi’ne Konya temsilcisi olarak atandý ve 27 Ekim’de bu meclisin baþkanlýðýna seçildi. Irmak’ýn bu görevi 4 Aralýk 1983’e kadar devam etti.

Prof. Dr. Sadi Irmak, 11 Kasým 1990 tarihinde Ýstanbul’da öldü ve Aþiyan Mezarlýðý’nda topraða verildi.  Almanca, Fransýzca ve Arapça bilen Irmak ulusal ve uluslararasý önemli týp derneklerine üyeydi. Çeþitli konularda özgün eserleri ve çevirileri vardýr. Mevlâna ve Yunus Emre hakkýnda da çalýþmalar yapmýþtýr. 1945 Goethe Madalyasý sahibidir. Türkiye Gazeteciler Odasý üyesiydi.

ESERLERÝ:   

Leonardo da Vinci (1943), Kendimize Doðru Memleketimizin Bazý Meseleleri (1943), Ýslâm Tarihi (2 cilt, 1965), Devrim Tarihi (1967), Atatürk Devrimleri Tarihi (Cumhuriyetin 50. Yýlýna Armaðan, 1973), Cumhuriyet’in 50. Yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi (1973), Atatürk ve Çevresi (Türkiye Cumhuriyetinin 50. Yýlý Dolayýsýyla, 1974), Atatürk Devrimlerinin Karakteri (Türkiye Cumhuriyetinin 50. Yýlý Dolayýsýyla, 1974), Dünya Nereye Gidiyor: Liderlerle Görüþmeler (1976), Atatürk Devrimleri Tarihi (Atatürk’ün Doðumunun 100. Yýlý Anýsý, 1981), Atatürk Etki ve Yankýlarý (1981), Atatürk ve Türkiye’de Çaðdaþlaþma Atýlýmlarý (1981), Atatürk Yaþamý ve Eseri (1981), Atatürk’ten Anýlar (Atatürk’e 100. Yýlda Ajans - Türk’ten Armaðan, 1982), Alfabetik Saðlýk Kýlavuzu (1984), Ýlk Mücahitler- Millî Mücadele’de Atatürk’ün Çevresi (1986), Toplumumuzun Bunalýmlarýndan Korunmasý ve Mutluluðu Ýçin Atatürk Yolu (1986), Kemal Atatürk Leben und W erk des Gründers Der Neuen Türkei und des Fahnentraegers des Antiimperialismus (1989), Zerdüþt Böyle Dedi (F. Nietsche’den çev, tsz).