Ýnsan zihni tek bir varlýk olmakla birlikte, birbirini bazen samimiyetle destekleyen, bazen de birbirine inatla direnen iki aþamadan; üstbilinç ve bilinçaltýndan oluþur. Üstbilince çevresel etmen ve etkilere baðlý olarak ortaya çýkan bilginin ilk giriþ kapýsý, bilinçaltýna da daha önceden oluþmuþ inanç kalýplarý doðrultusunda bilginin yorumlandýðý, özgünleþtiði ve kiþiselleþtiði yerdir, diyebiliriz. Dýþ dünyanýn gerçekliðinden gelen her bilgi, önce üstbilince gelir ve anlýk olarak bilinçaltýna aktarýlýr. Burada deðerlendirilerek yorumlanýr ve kiþiselleþtirilir. Yaþanan bir olay sonrasý farklý kiþilerin farklý deðerlendirmelerde bulunmasý ve farklý tepkiler vermesi bu sebeptendir. Bilinçaltý anlýk olarak kendisine iletilen bilgiyi deðerlendirir ve yorumlarken, sadece bu bilgi ile yorum yapmaz. Yorumlarýnda geçmiþ dönem tecrübelerinin, travmalarýnýn ve inanç kalýplarýnýn yadsýnamaz etkisi söz konusudur. Örneklendirmek gerekirse; çocukluðunda ebeveynleri tarafýndan yeterince onaylanmamýþ ve takdir edilmemiþ bir çalýþan, iþyerinde baþarýlý bir performans gösteriyor olsa bile, bir hatasý neticesinde amiri tarafýndan iþini düzgün yapmamakla suçlanmasý halinde, bundan aþýrý etkilenecek ve kendisinden þüpheye düþecektir. Zira hak ettiðini düþündüðü takdir ve onayý alamamýþ olmasý ve bir ithamla karþý karþýya oluþu, çocukluk döneminde anne ve babasý karþýsýnda yaþadýðý hislerin uyanmasýna sebebiyet verecek, gayri ihtiyari yetersizlik ve deðersizlik hisleriyle mücadele etmek durumunda kalacaktýr.

Düþünmek eylemi insana aþýrý enerji ve efor sarfettirir. Hiçbir bedensel aktivite yapýlmamasýna raðmen, stres oraný yüksek, belirsizliðin hakim olduðu, sürekli hesap kitap yapýlmasý gereken iþlerde çalýþanlarýn yaþadýðý fiziksel yorgunluk bu yüzdendir. Beynin aþýrý enerji tüketimi bedenin de yorgun düþmesine neden olmaktadýr. Bilinçaltý düþünme süresini kýsaltarak zamandan kazanmak ve yüksek enerji tüketimini düþürmek için, doðumdan itibaren duyu organlarý aracýlýðý ile gözlem yapmaya, deneyim kazanmaya çalýþýr. Sorgulamanýn olmadýðý, gözlem ve deneyimlerle dýþ dünyadan elde edilen bilgilerin, alýþkanlýk kalýplarý haline dönüþtürülerek enerji tüketimini azaltmak maksadýyla doðrudan bilinçaltýna aktarýldýðý bir dönemdir bu dönem. Elde edilenler doðru-yanlýþ, gerçek-yalan, iyi-kötü, güzel-çirkin, normal-anormal ayrýmýna tabi tutulmaz. Doðru, gerçek, iyi, güzel ve normal muamelesi yapýlýr ve tekrarlar neticesinde inanca ve alýþkanlýða dönüþtürülmek üzere depolanýr. Nihai amaç olan "hareket" kavramýna en kýsa yoldan ulaþmak içindir bu. Hareket ederek var olabilen insan, elde ettiði bilgiyi bir an önce inanca dönüþtürmek ister. Zira bilginin inanca dönüþmeden harekete dönüþmesi mümkün deðildir.

Üstbilinç ve bilinçaltý kavramlarýný daha iyi anlayabilmek için "alýþkanlýk" kavramýnýn iyi anlaþýlmasý gerekir. Alýþkanlýk nedir sorusunu kýsaca, inancýn harekete dönüþmüþ halidir, þeklinde cevaplayabiliriz. Genel hatlarýyla düþünce, duygu, inanç, söylem ve davranýþ alýþkanlýklarý olmak üzere beþ ana gruba ayrýlabilir. Bu beþ alýþkanlýk tipi sürekli birbiri ile iliþki içerisindedir. Birbirlerini bir tür kýsýr döngü halinde besler ve tetiklerler. Biri diðerinin var olma sebebidir de diyebiliriz.

Alýþkanlýklar, iç ve dýþ dünyadan elde edilen bilgiler ýþýðýnda bilinçaltýnda doðar ve yaþarlar. Dýþ dünyanýn uyaranlarýna verdiðimiz tepkiler ve kiþilik yapýmýz alýþkanlýklarýmýzýn ürünüdür. Kim olduðumuzun belirleyicisi alýþkanlýklarýmýzdýr, demek yerinde bir ifade olacaktýr.

Bu noktaya kadar bilinçaltýný irdelemeye çalýþtýk. Peki insan hayatýnda üstbilincin rolü nedir? Þöyle bir taným yapmakta fayda var: Bilinçaltý bizi yöneten merkez, üstbilinç ise bizim yönettiðimiz ve bilinçaltýmýzý yönetmesi gereken merkez. Sorgulama ve kýyaslama gibi eylemleri üstbilincimiz vasýtasýyla gerçekleþtiririz. Dýþ dünyadan gelen bilgilerin giriþ kapýsý olduðundan burdan geçen her bilgi, bilinçaltý tarafýndan yorumlanýp özgünleþtirilecek ve duyguya, inanca, söyleme ve davranýþa dönüþmek, kendini alýþkanlýk haline getirmek isteyecektir. Dolayýsý ile bu noktada üstbilincin önemi artmaktadýr. Üstbilincimiz bizi zararlý alýþkanlýklardan, acý veren duygu, inanç, söylem ve davranýþlardan koruyabiliyor mu? Yoksa aldýðýný bilinçaltýna gönderip daha çok acý çekmemize mi neden oluyor?

Daha önce belirttiðimiz üzere düþünmek de bir alýþkanlýk türüdür ve üstbilincin ana vazifesi düþünmek, sorgulamak ve kýyas yapmaktýr. Gerçeklikle uyuþup uyuþmadýðýný sorgulamaksýzýn, dýþardan gelen her bilgiyi bilinçaltýnýn insafýna býrakacak olursak kontrolümüz kendi elimizde olmayacak, duygu ve inançlarýmýzýn kontrolüne girecektir. Depresyon, anksiyete, obsesif kompülsif bozukluk gibi rahatsýzlýklarýn ana sebebi kiþinin kendi kendini kontrol edebilecek alýþkanlýklarýnýn olmamasý ve zihnini duygu ve inançlarýnýn kontrolüne býrakmýþ olmasýdýr.

Aslýna bakýlýrsa herþey farkýndalýk meselesi. Aldýðý bilgiyi enerji harcamamak için bir an önce bilinçaltýna gönderip inanca dönüþtürenlerle, inanca dönüþtürmeden önce fikre dönüþtürenler farkýndalýk düzeyleri farklý insanlardýr. Birinci insan tipinin deðiþmesi, geliþmesi ve yenilenmesi imkansýza yakýnken, ikinci tip insanlar fikir üretebildiklerinden deðiþim, geliþim ve yenilenmeye açýktýrlar. Farkýndalýklarý ortalamanýn üzerindedir. Kendilerini bilinçaltlarýnýn insafýna býrakmaz, onu üstbilinçleri ile daha iyi yönetebilmek için çareler ararlar.