Ne mübarek nimettir patates. Sofralarýmýzýn vazgeçilmezi, çocuklarýn tutkusu, öðünlerimizin ve zor durumlarýmýzýn kurtarýcýsý…

Patates soðan haberlerine bakarken öðrencilik yýllarýmdan bir aný geldi aklýma. Onunla baþlayayým.

Üniversite günlerimizde üç arkadaþ ayný evde kalýyoruz. Orhan, Yusuf ve ben. Yusuf’la ayný sýnýftayýz. Orhan meteorolojide memur, ayný zamanda matematik okuyor. Son yýlýnda birkaç dersi kalmýþ, okula devam zorunluluðu yok. Ýþyerinde gece nöbetine gidiyor, nöbet izinleri olduðu için de çoðunlukla evde. Yemeði sýrayla yapýyoruz ama Orhan evde olduðu için sýra hep onda.

Öðrenci evinde en çok piþen yemek patates. Yapmasý kolay, ucuz da. Dolayýsýyla haftanýn dört beþ günü patates yiyoruz.

Bir gün Yusuf’la ben derse giderken evde kalan Orhan akþama ne yapayým diye sordu. “Patates yapma da ne yaparsan yap.” dedik. Akþam farklý bir yemek yeme hevesiyle geldik eve. Biz mutfaða yönelirken Orhan “Bugün çok farklý bir yemek yaptým size.” dedi.  Daha bir heves ve merakla ocaktaki tencerenin kapaðýný açtýk. Ne görelim? Patates dolmasý…

Büyük bir hayal kýrýklýðýyla Orhan’a döndük. “Ne yani, dedi. Beðenmediniz mi? Farklý bir yemek iþte, kaç saat uðraþtým patateslerin içini oyacaðým diye biliyor musunuz?”

Ýþte böyle vazgeçilmezimiz patates millet olarak bizim.

Hatta öyle ki anavataný Amerika kýtasý olan patatesin “yerli ve milli” üretimini yaptýk. Birkaç gün öncesine ait bir gazete haberi þöyle diyor: “Türkiye’nin ilk ve tek enstitüsü olan Niðde Patates Araþtýrma Enstitüsü yerli ve milli patates çeþitlerini üretmeye devam ediyor.” (8 Nisan 2021, Sabah)

Patates, araþtýrmalarýmýza göre 8 bin yýldan beri yetiþtirilen bir sebze. Anavataný Güney Amerika. And daðlarýnýn Peru kesimindeki Kýzýlderililer, bu bitkiyi yetiþtirmeye baþlamýþlar. Patatesi Ýspanyol fatihler, 16. yüzyýlda Avrupa’ya getirmiþler. Akdeniz havzasýnýn bu yeni sebzeyi benimsemesi 19. yüzyýlýn ortalarýna kadar sürmüþ. Patatesin bizim ülkemize giriþi, 1850’lerin baþýnda Rusya ve Kafkasya’dan Doðu Karadeniz’e, 1853’ten sonra da Avrupa üzerinden Sakarya vadisine olmuþ.

Bazý araþtýrmacýlar Osmanlý’nýn çöküþünü patatese baðlar. Tarihçi William H. McNeil, 1999’da yazdýðý, ‘Patates Dünya Tarihini Nasýl Deðiþtirdi?’ adlý makalesinde bu görüþü ortaya atar. McNeil, Amerika kýtasýndan gelen patatesin 1770’li yýllarda kýtlýk ve açlýk çeken Kuzey Avrupa’yý yok olmaktan kurtardýðýný, zenginleþtirdiðini ve bugünkü devletlerin kurulmasýna ön ayak olduðunu iddia eder.

Ýddiaya göre patates Amerika kýtasýndan gelmeseydi, Avrupa bugünkü gibi olmayacaktý. Tahýla nazaran dört kat daha fazla karbonhidrat içerdiði için Avrupa’da hýzlý nüfus artýþýna, kýtanýn sanayileþmesine ve bugünkü uygarlýðýn oluþmasýna katkýda bulundu. Bu da Osmanlý karþýsýnda Avrupa’yý güçlendirdi.

Ýki yüze yakýn yemek çeþidi yapmanýn mümkün olduðu patatesin insan saðlýðýna da faydalarý var. Patates hiç yað içermez. Orta boy haþlanmýþ ya da fýrýnda piþirilmiþ bir patates sadece 100 kalori verir. Ayrýca patates lifli bir besindir. C vitamini ve B6 vitamini deposudur, demir de içerir. Her gün 200-300 gram büyüklüðünde bir patates yenmesi halinde, vücudun günlük C vitamini ihtiyacý rahatlýkla karþýlayabileceði iddia edilir. Son yapýlan çalýþmalarda patatesin bir nitrik asit ve çinko deposu olduðu da kanýtlanmýþ. Potasyum bakýmýndan zengin bir içeriðe sahip olmasý sayesinde mide gazlarýna karþý etkili. Sindirimi kolaylaþtýrarak baðýrsaklara faydalý olduðu da ifade ediliyor. Vücuttaki toksinlerin atýlmasýna yardýmcý oluyor.

Patates taze bir þekilde rendelenerek suyu çýkarýldýktan sonra cilt için tonik görevi görerek cilt yaþlanmasýna cilt kýrýþýklýklarýna iyi geldiði gibi cilt lekelerini de azaltarak beyazlaþtýrýyormuþ. Taze patates suyu saçlar için de faydalýymýþ. Patates tüketmek vücudu zehirli maddelerden arýndýrdýðý gibi kaný temizliyormuþ. En önemlisi patates, kaygý ve endiþeyi azaltarak kiþinin kendini iyi hissetmesini saðlýyormuþ.

Pandemi günlerinde devletin patates soðan daðýtmasýnýn hikmetini merak ediyordum, araþtýrmalarým sonunda yukarýdaki paragrafýn son cümlesiyle sýrrý çözdüm. 

Gerçekten çok ihtiyacýmýz var. Bol bol patates tüketmeliyiz.