HAKSIZ REKABET

PARALEL TÝCARET 

Liberal ekonomide sürekli kar güdüsü sürekli büyüme güdüsü ile birleþince  küçükleri alarak, batýrarak ilerleme kaçýnýlmazdýr.Böyle bir durumsa ürün kalitesi ve fiyatýný tek taraflý belirleme gücünü, ele geçirme sonucunu da ortaya çýkarýr. Asýl olan hukuk da dürüst ve bozulmamýþ rekabetin saðlanmasýdýr. HÝZMET VEYA FÝRMA TEKELLEÞMESÝ VEBADIR..Ticaretin yapýlarken dini içtimai ve siyasi iliþkilerin kullanýlýp buna göre ticaretin tesisi haksoz rekanettir..

Anayasada öngörülen sosyal devlet hukuk devleti ve rekabete iliþkin hükümlere aykýrýlýk teþkil eder. Hastalýðýn Reçetesi tüeticiye, yukumluluk getirmeden onu korumak, sermaye tekelleþmesinin önine geçmek için örgütlenme saha ve þartlarýný sýnýrlamak, hizmet tekelleþmesini ise bulunduðu il dýþýna taþýrmadan üretimini saðlamakla olur.TTK’da yer alan “haksýz rekabet” hükümleri ile

“rekabet oyununa bütün katýlanlarýn menfaatinin korunmasý”; 4054 sayýlý Rekabetin Korunmasý Hakkýnda Kanundaki düzenleme lerle “rekabetin korunmasý” hedeflenmek tedir. .Ticarete ait bir kavram olmakla birlikte PARALEL DEVLET  yapýlanmasý gibi PARALEL TÝCARÝ GÖRÜNMEYEN YAPILANMALAR, bir çok iþ adamýný batýrýrken, çaycý çorbacýyý da iþ adamý sýnýfýna katmýþtýr..o halde görünmeyen fakat varlýklarý ile piyasanýn aktif aktörleri olan dini yapýlanmalar darekabette belirleyici rol aldýklarýndanhizmet ürerimi olarak ifade edilecektir.. Bir vakýf düþünün 250 adet TC de yurdu olsun. Gönüllük esaslý hayýr kurumlarý ve vicdani kuruluþlarýn böyle bir devasa yapýda günlük ekmek tüketimi aðýz suyu akýtýr.. Yada hayýr kurumun hizmetinin aksamasý insan kaynaklarýndaki sürekliliði saðlamak için profesyonelliði ve ücret karþýlýðý çalýþmayý zorunlu kýlar.. Oysa sen bir hayýr kurumusun, gönüllük esasýna göre çalýþman gerekirken para karþýlýðý hizmeti ifa edersen çeliþki yaratýrsýn. Hem öbür tarafý hem bu tarafý kurtarmak, bunuda baskalarýnýn parasý ile yapmak iþin özüne aykýrýdýr.. El taþý ile el kuþu vurmak siyasette, ticarette olabilir ama hayýr iþlerinde olmaz. Kimse allahý kandýramaz.

Dini ritüelleri, kullanarak yardým toplamalarý, Tükiye çapýnda faaliyet göstermeleri, siyasi oluþumlarda doðrudan veya dolaylý yer almalarý,HÝZMET VE ALIM YÖNÜNDEN TEKELLEÞMEDÝR.. O halde örgüt yapýsý il sýnýrýnýn dýþýna taþamaz.Federasyon komfederasyon oluþturamaz. Özel kanunla kurulmýþ Kýzýlay gibi kamu tarafýndan kurulmuþ olan hayýr kurumlarý bunun istisnasýdýr.Ýslam dini kiþisel hayatý düzenlemediði, kamuya iliþkin düzenlemeler içerdiði için din ve vicdan hürriyetini kullanarak, hizmet tekellerinin güç odaðýna dönüþmesi, egemenlik sýnýrýnda deðiþim iddiasýnda bulunmalarý iþin doðasý gereðidir. O halde hukuk kendi varlýðýný ilerde  tehdit edecek oluiumþara karþý da  tedbirini alýr.. Yasaklamak faaliyetlerin gizliliðini ortaya çýkarýr.. Gizli faaliyet yasadýþýdýr.Oysa din ve vicdan hürriyeti temel hak ve hürriyetlerindndir. Gizli olamaz.Kiþisel olursa tekelleþmeye yöneldiðinde artýk din ve vicdan hürriyeti deðil gönüllük esasýnýn ötesne geçerek sektörel ekonomik bir davranýþ ortaya çýkarmýþtýr.

Ýl bazlý büyümenin ötesi tekelleþmedir.. Diðer tüm ticari siyasi hukuki ve dini oluþumlar üzerinde haksýz rekabet þartlarý oluþturur.. Temel hak ve hürriyetin korunmasý açýsýndan hizmetin kristilaize olmasý, birbirinden baðýmsýz olmasý ve alternatif güç odaðý haline gelmemesi açýsýndan elzemdir..Anayasa’da haksýz rekabet açýkça ifade edilmemiþ ol-

makla birlikte 167. maddeye göre, “Devlet, para, kredisermaye, mal ve hizmet piyasalarýnýn saðlýklý ve düzenli iþlemelerini saðlayýcý ve geliþtirici tedbirleri alýr; piyasalarda fiilî veya anlaþma sonucu doðacak tekelleþme ve

kartelleþmeyi önler” hükmü yer almaktadýr. Dolaylý yoldan piyasalarý belirleyip kendi burjuvasýný haksýz rekabet hükümlerine göre oluþturan bu yapýlanmalara ülke çapý faaliyetlerine cevaz vermez

Rekabet öznde yarýþý ifade eder firmaþarýn biribiri iþe daha çok satmakmdaha cok kazanmak yarýþýný dürüstlük kuralýna göre yerine getirmek zorundadýr.. 

Ürün satýþlarý açýsýndan tekelleþme gerek alým gücü gerekse satýþ gücüne dayalý olarak haksýz rekabet þartlarý ile tüketci haklarýna doðrudan tecavüzü ortaya çýkaracaktýr. Haksýz rekabet, TTK’nýn 54. maddesinde, “rakiplerarasýnda veya tedarik edenlerle müþteriler arasýndaki iliþkileri etkileyen aldatýcý veya dürüstlük kuralýna diðer þekillerdeki aykýrý davranýþlar ile ticari uygula malar” olarak tanýmlanmýþ ve hukuka aykýrý

olduðu belirtilmiþtir. Bu hükme göre Devlet rekabetin kanuna uygun olarak gerçekleþ-

mesi için piyasalarý kontrol altýnda tutar.Gramaj ayný gibi gösterip kalýn cam aðýrlýðý ile haksýz kazanc saplamak dürüstlük kuralýna aykýrýdýr.Ayný Balý sulandýrarak þiþelemek dürüstlük kuralý ile bagdaþmaz..Glikozla agdayý bal diye ucuza satmak sahtekarlýkdýr.. 

Türk Borçlar Kanunu’nun 57. maddesine göre “gerçek olmayan haberlerin yayýlmasý veya bu tür ilanlarýn yapýlmasý ya da dürüstlük kurallarýna aykýrý diðer davranýþlarda bulunmasý yüzünden müþterileri azalan veya onlarý kaybetme tehlikesiyle karþýlaþan kiþi,

bu davranýþlara son verilmesini isteyebilir.”Ýki içecek firmasýndan birisi diðerinin aleyhine haber yaptýrýyorsa fare pisliði gibi düzöece haner cýkartýyorsa sorumluluk gerektirir.. 

GÜNDE istanbul merkezli 2000 otobüs seferi yapýlýyor ve bunun 1000 seferi bir firmaya aitse tekelleþme vardýr. Ýstanbul dan Gaziamtep e giden bir otobus, 9 vilayetle birlikte  25 þehirden  geçiyorsa her þehirde indi bindi almasý bilet kesmesi onun bilet satýþ gücü ve o þehirlerde bilet giþlerinin olmasý ile doðrudan baðlantýlýdýr. Benim bir bilet almam onun esiri olduðum anlamýna gelmez.. Yine aradaki þehir ve kasabalarda bulunan  yerel firmalara karþý da bu gücün kullanýlmasý firmalar arasý haksýz rekabet hükümlerini de ortaya çýkarýr..Þehirler arasý ulaþýmda  Türkiye merkezli bir kooperatif olmak 7 coðrafi bölgeye göre hizmeti bölmek 6 saat þofor çalýþmasýný n ötesine otobüsü geçirmemek, baðlsntýlý olacak sekýlde diðer sehýr seferlerini düzenlemek hem yatýrýmcýyý hem de tuketýcýyý koruyacaktýr..Tekelleþemnin acý sonuçlarýný ortadan kaldýracaktýr.. 

Diðer bir yaygýn alan olan perakendecilik sektöründeki alýþ satýþ ve  stoklama gücü ile birlikte Türkiye fiyatlarýný belirlediðini kriz ve pandemi döneninde gördük.Kabzýmallarýn yerine satýn almacýlarý ile  Üreticiyi boðup ürününü alanlar, istedikleri vade ile ödeme yapanlar 30 kuruþ tarla  çýkýþlý soðaný bile 10 Tl ye sattýlar.. Oysa hukuk devletýnde buyumenin bir brdeli vardýr.. Vergýlendýrme sýlahý ile o buyumeye sýnýr konulacagý  gýbý yatýrýmcý zaten oyle býr gucun otesýne gecmez. Perakendecýlige iç mekan kadar dýþ mekan zoyunluluðu (araç parký yönündem), stok sahasý ile satýþ sahasýnýn ayný yerde olma zorunluluðu, yerel üretici kooperatýfý alým þartý getirdiðinizde orantýsýz buyume ve haksýz rekabeti engellemiþ olursunuz. 

Haksýz rekabetin unsurlarý, ekonomik rekabetin varlýðý ve dürüstlük kurallarýna aykýrýlýktýr.Yaptrým olarak haksoz rekabet davasý öngörülmüþtür.. Haksýz Rekabet davasý açýlabilmesinin þartlarý ise, bir zararýn veya zarar tehlikesinin varlýðý ve uygun illiyet baðýnýn olmasýdýr.; Her iki kanunun baðlý olduðu yargý çevresi ve üst mahkeme farklýlýðý vardýr. Nitekim; haksýz rekabet yaratan eylemin incelenme yeri Ticaret Mahkemeleri, Ticaret Mahkemelerince bir karar verilmesi halinde baþvurulacak yüksek yargý yolu ise Yargýtay’dýr. Buna karþýn; 4054 sayýlý Rekabetin

Korunmasý Hakkýnda Kanunu’nda yer alan rekabet ihlaline konu eylem veya iþlemin inceleneceði yer Rekabet Kuruludýr. Üst mahkeme olarak inceleme mercii Danýþtaydýr.. 

Cezai uaptrým halsýz rekabetle ilgili olaarkak   .TTK’nýn 62’nci maddesinde düzrnleme yapýlmýþtýr.. Buna  göre; gerçek kiþiler bakýmýndan iki yýlakadar hapis cezasý veya adli para cezasý olarak öngörülmekle; yaptýrým seçimlik olarak belirlenmiþtir

Rekabetin görünen ve görünmeyen halleri ile korunmaya alýnmasý tületici haklarý ile de doðrudan ilintilidir..

Torun Halili