M. NÝHAT MALKOÇ

            Güzel Atlar Ülkesi: Büyülü Kapadokya…

“Kapadokya” denince aklýmýza her ne kadar Nevþehir gelse de, aslýnda burasý “Kýrþehir, Niðde, Aksaray ve Kayseri” yi de içine alan bir bölgenin genel adýdýr. Çok net bir tarih verilemese de, buradaki “peribacasý” denilen doðal oluþumlarýn altmýþ milyon yýllýk bir geçmiþi olduðu söylenir. Bu coðrafya, her hâliyle bir doða harikasýdýr. Kapadokya, Pers dilinde “Güzel Atlar Ülkesi” demektir. Burasý tarihî Ýpek Yolu’nun mühim kavþaklarýndan biridir. Fakat bugün söz konusu yol, atýl duruma düþtüðü için önemini kaybetmiþtir.

            Kapadokya dünyanýn ortak kültür miraslarýnýn baþýnda gelir. Halen UNESCO Dünya Kültür Mirasý listesinde yer alan Kapadokya, turizm iþletmeciliði bakýmýndan son derece önemli merkezlerimizden biridir. Bu güzel doðal oluþumlarýn çevresine mühim turizm yatýrýmlarý yapýlmýþtýr. Bölge günümüzde turizm açýsýndan büyük bir öneme sahiptir.

Bir turizm þahikasý olan Nevþehir’de “Avanos, Ürgüp, Göreme, Akvadi, Uçhisar ve Ortahisar Kaleleri, El Nazar Kilisesi, Aynalý Kilise, Güvercinlik Vadisi, Derinkuyu Yeraltý Þehirleri, Ihlara Vadisi, Selime Köyü, Çavuþin, Güllüdere Vadisi, Paþabað, Zelve” belli baþlý görülmesi gereken yerlerdir. Öte yandan, kayalara oyulmuþ geleneksel Kapadokya evleri ve güvercinlikler, yörenin bariz mimari özelliklerindendir. Burada tabiat, en tabii görünümdedir.

Türkiye’ye gelip de Kapadokya’yý ziyaret etmeyen turist sayýsý azdýr. Yabancý turistler bu büyülü coðrafyanýn sýrrýna vakýf olmak için nice kilometreleri aþýyorlar. Fakat yerli turistler bu harikalar diyarýna yeterince ilgi duymuyor. Çocuklarýmýz ve gençlerimiz daha çok, okullar tarafýndan düzenlenen yýlsonu gezileriyle bu güzellikleri görebiliyor. Seyahat acenteleri okullar için gezi programlarý düzenleyerek iç turizme hareket kazandýrýyorlar.

Turizm deyince Kapadokya, Kapadokya deyince de turizm akla gelir.

Kapadokya’da ve Nevþehir ilinde saðlam bir turizm altyapýsý vardýr. Bölgede çok sayýda kaliteli, seçkin otel bulunmaktadýr. Bu otellerin çoðu yýldýzlýdýr. Burasý için oteller cenneti desek fazla abartmýþ olmayýz. Üstelik bu otellerin çoðu kendine özgü, özgün bir mimarî yapýya sahiptir. Çoðu, kaya içine oyularak ya da yöreye özgü tüf taþýndan yapýlmýþtýr.

Nevþehir ve çevresinde mevcut  yatak kapasitesi 20 bin, gelen yýllýk yerli ve yabancý turist sayýsý 1 milyon 800 bin civarýndadýr. Burada 5 adet müze, 13 ören yeri, 350 kilise ve 8’i açýlmýþ, 200 civarýnda yeraltý þehri ve bir antik þehir bulunmaktadýr. Bunlar da gösteriyor ki Nevþehir ve çevresi tabir caizse adeta bir açýkhava müzesi görünümündedir.

Bu topraklar pek çok tarihî ve kültürel deðeri medeniyetimize kazandýrmýþtýr. Damat Ýbrahim Paþa, Refik Baþaran, Ürgüplü Hayri Efendi, Hacý Bektaþ Veli bunlardan bazýlarýdýr.

Nevþehir tarih boyunca nice köklü medeniyetlere ev sahipliði yapmýþtýr. Kayalar oyularak yapýlan yerleþim yerleri ve ibadethaneler ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Baþta Derinkuyu’daki yeraltý þehri olmak üzere, pek çok yeraltý þehri o dönemlerde risk ve tehdit altýnda yaþayan halklara güven vermiþtir. Ýnsanlar buralara sýðýnarak canýný emniyete almýþtýr. Zaten taþlarýn yumuþak yapýsý bu yeraltý þehirlerinin kolayca yapýlmasýný mümkün kýlmýþtýr.

Bu topraklarda deðiþik inançlara sahip insanlar bir arada hoþgörüyle yaþamayý becermiþtir. Haçla hilal yan yana durabilmiþ, sevgi iksiri insanî hoþgörüyü mümkün kýlmýþtýr. Burasý bu yönüyle de bugünün yayýlmacý dünya liderlerine doðru mesajlar vermektedirler.

Düþler diyarýna yolculuk…

Kayseri’den Nevþehir’e giderken yol boyunca gördükleriniz, büyülü bir masal iklimine seyahat ettiðinizi hatýrlatýyor size. Ýster istemez heyecanlanýyorsunuz. Kalbinizin atýþlarýnýn hýzlandýðýnýn farkýna varýyorsunuz. Ayrýntýlara takýlan gözleriniz, gizemlerin izini iz ediyor kendisine. Taþ, taþ olmaktan çýkýp çok dilli bir papaðana dönüþüyor bu düþ yurdunda. Kadim bir zaman koridorunda dörtnala koþuyor gün görmemiþ bakir hayalleriniz. Derin bir uykudan uyanýyorsunuz, tatlý bir rüzgâr bir anne þefkatiyle tararken daðýnýk saçlarýnýzý… Krallarýn soylu atlarýnýn nal seslerini duyar gibi oluyorsunuz muhayyilenizde.

            Nevþehir’de insaný kendine çeken bambaþka bir güzellik ve özellik var. Bir giden, bir daha gitmek ister bu topraklara. Bin kez gitseniz de bin birinci kez gitmenin hesaplarýný yaparsýnýz. Gittikçe ünsiyet kurarsýnýz bu masal diyarýyla. Her seferinde de kýrk yýllýk bir dost gibi samimi bir tebessümle karþýlar sizi.  Her gidiþinizde farklý bir yaný ön plana çýkar. Sanki her dem süslenir, yeniler kendini. Gelin ayný gelindir; ama yepyeni duvaðý ve takýlarýyla gizemli kisvelere bürünmüþtür. Onun içindir ki üç kez gittiðim Nevþehir’i dördüncü kez görmek için can atýyorum. Bu topraklar, her gidiþimde ilk kez gidiyormuþçasýna beni heyecanlandýrýyor. Yüreðim kabýna sýðmaz oluyor. Hazzýn doruklarýna çýkarýyor beni.

Düþler diyarýnda balonla hava yürüyüþü…

Nevþehir’e gidip de rengârenk balonlara binmemek olur mu? Fakat bu da bir nasip iþidir. Bana bugüne kadar nasip olmadý her nedense. Çünkü her gidiþimde hava engeliyle karþýlaþtým. Rüzgâr izin vermedi göklerin boþluðunda özgürce süzülmeme. Her seferinde engel çýkardý bana. Bu büyülü yolculuk, þimdilik içimde bir ukde olarak kaldý.

Baloncular bu gizemli yolculuða “havadan doða yürüyüþü” diyorlar. Ne güzel bir teþbihtir bu. Gerçekten de havalý bir yürüyüþ bu.  Tabir caizse, uçsuz bucaksýz göklerde özgürlüðe tutunmak, yer çekimine direnmek… Ayaklarýnýzýn altýnda gizemli peribacalarý, göklerde öylece süzülüyorsunuz. Aþaðýda düþler ülkesi, siz sanki bir prens veya prensessiniz. Balon, peribacalarýna o kadar yakýn geçer ki elinizi uzatsanýz dokunacakmýþ gibi olursunuz. Doyumsuz görsel þölenler yaþarsýnýz. Bu büyülü anlar hiç bitmesin diye dua edersiniz.

 Balon turunun belli bir rotasý olduðu söylenemez. Rotayý daha çok o günkü hava akýmý ve rüzgâr belirler. Son zamanlarda bölgede yaygýnlaþan at biniciliði, bisiklet ve ATV turlarý da balona alternatif aktiviteler olarak dikkat çekmektedir.

Uçhisar Kalesi…

 Uçhisar, Nevþehir’in þahsýna münhasýr, sýra dýþý bir beldesidir. Heybetli görüntüsüyle Kapadokya’nýn göðe deðen ucudur Uçhisar... Burada zamanýn durduðunu, zamansýzlýða yol aldýðýnýzý sanýrsýnýz. Ayaklarýnýz yerden kesilir sanki. O demlerde Tanpýnar’ýn “Ne içindeyim zamanýn,/Ne de büsbütün dýþýnda;/Yekpare, geniþ bir anýn/Parçalanmaz akýþýnda//Bir garip rüya rengiyle/Uyuþmuþ gibi her þekil,/Rüzgârda uçan tüy bile/Benim kadar hafif deðil//Kökü bende bir sarmaþýk/Olmuþ dünya sezmekteyim,/Mavi, masmavi bir ýþýk/Ortasýnda yüzmekteyim” dizeleri gayriihtiyari dökülür dudaklarýnýzdan. Burada kendinizi bir masal kahramaný gibi donanýmlý ve özel hissedersiniz. Renkler ve þekiller, raks eder burada. Gök boþluðunda özgürlüðün doyumsuz tadýný çýkaran güvercinler, barýþýn remzi olur.

Uçhisar’a dair anlatý(lan)lar muhtelif… Uçhisar Kalesi’nin altýnda tüneller olduðu söyleniyor. Sözüm ona, bu tüneller geçmiþte çevreyle baðlantýyý saðlýyormuþ. Kadim kaleye nefes nefese týrmanýp tepeden aþaðýyý seyretmek, dünyevî hazlarýn en güzeli olsa gerek.

Öte yandan çevredeki antika dükkânlarý sizi geçmiþ zamanlarýn gizemli dünyalarýna götürür. Zamanýn evvelinden uzanan güçlü bir el, sýmsýký kavrar bileðinizi. Eski dönemlere ait ne ararsanýz bulabilirsiniz bu dükkânlarda. Uçhisar, mâziyle istikbal arasýnda bir köprüdür.

Göreme’yi göremeyen çok þey kaybeder.

Kapadokya Bölgesinde mekânlar birbirine benzese de, her yerin kendine has egzotik bir havasý vardýr. Her büyülü diyar, mihmanlarýna kendi hikâyesini anlatýr lisan-ý hâl ile. Burada kâl deðil, hâldir esas olan. Mekânlar az sözle çok þey anlatýr idrakini þuurla bileyene.

Gizemli bir masal beldesini andýran Göreme, dünya miras listesine girmiþ bir çeþit açýk hava müzesidir. Burasý kaya kiliseleri, duvar bezemeleri ve erken dönem Hýristiyan resimleriyle meþhurdur. Bu þirin ilçedeki doðal yapýya uygun mimari, adeta büyüler sizi. Çavuþin ve Uçhisar, Göreme’nin yaný baþýndadýr. Buralarda doðayla baþ baþa kalmak ve yüreðinizin sesini dinlemek, sizi fazlasýyla dinlendirecek ve zinde kýlacaktýr.

Göreme; biraz hayal, biraz gerçektir eþyanýn ötesini görebilenlere. Göreme, renklerin desenlere dönüþtüðü, çileyle dokunmuþ ilmek ilmek halýdýr. Burada her zevke ve her keseye hitap eden birbirinden güzel halýlar, müþterileri karþýsýnda arz-ý endam etmektedir. Eminim ki bugüne kadar bu kadar çok el dokuma halýsýný bir arada görmemiþsiniz. Göreme’de gördükleriniz karþýsýnda gözleriniz bayram eder. Gönül teliniz titrer. Sadece halýlar mý? Ya geçmiþ zamanlarda elbiselerin vazgeçilmezi olan birbirinden güzel tepelikler… Sanki hepsi de sizin için özel hazýrlanmýþtýr. Peki, gönül zevkimizi okþayan birbirinden güzel kilimlere ne demeli? Kökboyalý ipliklerle elde dokunan kilimler, bizi mâzini büyülü dünyasýna götürür.

Peribacalarý…Ürgüp…Hacýbektaþ ve ötesi…

Acýgöl, Avanos, Derinkuyu, Gülþehir, Hacýbektaþ, Kozaklý, Ürgüp; Nevþehir’in birbirinden güzel ve gizemli ilçeleridir. Kapadokya’ya gidip de bu þirin ilçeleri görmeden dönmek bir eksikliktir. Zira her birinin kendine mahsus özellikleri ve güzellikleri vardýr.

Nevþehir’in bu yedi ilçesi arasýnda kendine has dokusuyla gönül telimize dokunan Ürgüp, Kapadokya Bölgesinin karakteristik özelliklerini en iyi yansýtan þirin bir ilçedir. Burasý sýra dýþý dokusuyla ayaklarýnýzý yerden kesen bir masal beldesidir sanki. Kapadokya’ya özgü evlerin en güzelleri bu topraklarda arz-ý endam etmektedir. Burasý Mardin kadar olmasa da, taþ evleriyle zamana adeta meydan okur. Taþ konaklardaki bir kapý iþlemesi, bir balkon süslemesi sizi kendine çeker. Burada zamanýn nasýl geçtiðini fark edemezsiniz.

Nevþehir denince Hacýbektaþ gelir akýllara. Sevgi ve hoþgörünün merkezi olan bu ilçede nice canlar huzur içinde yaþar. Adýný 13. asrýn büyük Ha(l)k dostu Hacý Bektaþ-i Veli’den alan bu þirin ilçe, mütebessim çehresiyle baðrýna basar sizi. “Kadýnlarýnýzý okutunuz. Ýlimden gidilmeyen yolun sonu karanlýktýr. Düþünce karanlýðýna ýþýk tutanlara ne mutlu..” diyen bu mütefekkir insan, on üçüncü asýrdan çaðlarýn ötesine doðru mesajlar vermiþtir.

Derinkuyu’da derin hayallere dalmak…

Kapadokya’da yumuþak tüf kayalara oyularak yapýlmýþ çok sayýda yeraltý þehri bulunuyor. Þüphesiz ki bunlarýn en baþta geleni, Nevþehir’e otuz kilometre uzaklýktaki Derinkuyu’dur. Nevþehir’e gidip de Derinkuyu’yu görmeden dönmek nerden baksan koca bir eksikliktir. Zira burasý Türkiye’nin gezilip görülmesi gereken deðme yeraltý þehirlerinden biridir. Tarihi, milattan evvelki üç binli yýllara kadar götürülebilen bu sýra dýþý mekân, görenleri hayrete düþürmekle kalmaz, adeta mýknatýs gibi kendine çeker. Nevþehir’in güneyinde kalan Derinkuyu’da derin hayallere dalarak mâziyi bir film þeridi gibi gözünüzün önünden geçirirsiniz. Kapadokya gezisinin belki de en esrarengiz kýsmý burasýdýr.

Derinkuyu, bugüne kadar gezdiðim yeraltý þehirleri içerisinde beni en çok etkileyenidir. Bu yeraltý þehrinin her bir bölümü diðerine dar tünellerle baðlanýyor. Her giriþ, deðirmentaþý biçimindeki hareketli kaya kapýlarla kapatýlabiliyor, bu þekilde düþman saldýrýlarýndan korunuyor. Yeraltý þehrinin þarap yapýmýnda kullanýlan odalarý da var. Þehir toplam kýrk metre derinlikte sekiz kattan oluþuyor. Þehrin mükemmel bir doðal havalandýrma sistemi var. Ortak mutfaðý ikinci katta yer alýyor. Bu yer altý þehri, derinleþtikçe derinleþiyor.

Nevþehir’deki bir diðer yeraltý þehri de Ihlara yolu üzerinde yer alan Kaymaklý… Derinkuyu’dan on kilometre uzakta olan Kaymaklý Yeraltý Þehri de doðrusu görülmeye deðer…. Bu güzellikleri, kelimelerle anlatmak kâfi deðil, gidip yerinde görmek gerekir.

Ez-Cümle; Nevþehir, baþta peribacalarý olmak üzere, kendine mahsus özellikleriyle güzel Türkiye’mizin yüz akýdýr.  Tabir caizse, bir yeryüzü cennetidir. Burayý doyasýya yaþamak için bir ömür bile kâfi deðildir. Sözler, bu müstesna tablolarý anlatmakla güzelleþir. Fakat söz tükenir Nevþehir’e dair güzellikler tükenmez. Kýsacasý Nevþehir anlatýlmaz, yaþanýr.