Görenedir görene, köre nedir köre ne?: Her þey görebilen kimse için anlamlýdýr. Göremeyen için hiçbir þey anlam taþýmaz.

Pazar körsüz kalmaz: Kötü, iþe yaramaz nesnelerin, bunlardan anlamayan isteklileri olur. Yani kötü mal satýlmaz sanmayýn. Ona da iyiyi, kötüyü ayýrt edemeyen alýcý bulunur. “Bitli baklanýn kör alýcýsý olur.” atasözünde de ayný açýklama yapýlmaktadýr.

Saðýr duymaz uydurur: Saðýr, yanýnda konuþulan þeyleri iþitmez ama konuþanlarýn durumuna bakarak ve anladýðýný sanarak bir þeyler yakýþtýrýp söyler. Bir durumun içyüzünü bilmeyen kiþi de görünüþe bakarak edindiði yanlýþ kanýyý gerçek sanýr.

Tuz ekmek hakkýný bilmeyen kör olur: Halk böyle inanýr: Ýyiliðini gördüðü, ekmeðini yediði kimseye karþý saygýsýzlýk ve hainlik eden kiþiyi Allah cezalandýrýr.

Kel ölür sýrma saçlý olur, kör ölür badem gözlü olur: Önce deðersiz bulunan, beðenilmeyen bir kimse, küçük bir þey veya bir fýrsat elimizden çýkýp yok olunca birden kýymet kazanýr; çok önemli ve iyi gibi görülür.

Kör Allah’a nasýl bakarsa Allah da köre öyle bakar: Kiþi efendisine karsý nankörlük ederse efendisi de onu korumaz.

Kör topal gitmek: Yarým yamalak, iyi kötü idare edecek þekilde.

Kör tuttuðunu, topal yakaladýðýný:  Herkesin  birilerini dolandýrmaya çalýþtýðýný ve bunu yaparken de kime güçleri yetiyorsa onunla uðraþtýklarýný anlatýr. Ayrýca mecazi anlamda da açýklamasý bulunmaktadýr.

Körden gözlü, topaldan ayaklý, deliden deli: Kör olan anadan, babadan doðan çocuk kör olmaz. Topalýn çocuðu da saðlam bacaklý olur. Ama delinin çocuðu deli doðar.

Köre elvandan (renkten) bahsolunmaz: Bir þeyin niteliði üzerine hiç bilgisi bulunmayan kiþiye o þeyin sözü edilmez; öðretilmesine çalýþýlmaz.

“Bu iþte bir sakatlýk var.”, “Gönülsüz iliþkiden sakat çocuk doðar.”, “Kör çobanýn sürüsünün sonu uçurumdur.”, “Kör gözde yaþ, molla evinde aþ...”, “Kör kuþun yuvasýný Allah yapar.”, “Kör sadece aðzýnýn yolunu bilir.”, “Saðýr duymaz yakýþtýrýr, kör görmez kakýþtýrýr.”, “Deli kýz düðün etmiþ, kendi baþ sedire geçmiþ.”, “Deli kýzýn çeyizi gibi!”, “Deli saraylý gibi!”, “Deliye bal tattýrmýþlar, çarþýda katran býrakmamýþ.”, “Deliye her gün bayram!”, “Deliye taþ atma, baþýný yarar.”, “Demir ýslanmaz, deli uslanmaz.” ve daha birçoðunu sýralayabiliriz.

Dünya üzerindeki birçok topluluðun dinsel-inançsal sisteminde sakat/engelli ya da bir uzvu noksan hayvan kurban edilmez. Özellikle bazý topluluklarda “topal”ýn nazarý deðer derler. Ondan ve diðer sakatlýðý/engeli olanlardan hamile kadýnlarýn uzak durmasý/onlara bakmamasý öðütlenir. Bu liste uzatýlabilir.

Sözlü kültürün, yaþamýn tüm bakýþ ve uygulamalarýna damga vurmasý sadece deyim ve atasözleriyle olmaz. Bu bakýþ ve uygulamalar topluluktan topluluða deðiþir.

Engellilere yönelik toplumda önyargýlarla çevrili, kalýplaþmýþ ve ayrýmcý yaklaþýmlar olduðu için atasözleri ve deyimlere de bu olumsuz görüþlerin yansýdýðý bir gerçektir.

Engellilerin içinde yaþadýklarý sosyokültürel çevre, toplumla bütünleþmelerini ve günlük hayatlarýný devam ettirmelerini önemli derecede etkilemektedir.

Engellilerle ilgili kalýplaþmýþ önyargýlar, toplumla bütünleþmelerinde büyük bir engel teþkil etmekte ve bu kalýplaþmýþ önyargýlar, toplumsal bütünleþme noktasýnda önem taþýmaktadýr.

Toplumsal bütünleþmeyi saðlayabilmek amacýyla Türk Dil Kurumu (TDK) ivedilikle atasözleri, deyimleri ve kavramlarý yeniden inceleme yaparak gözden geçirmeli ve engellileri aþaðýlayan, küçük düþüren, rencide eden, kötü huylu, ahlaksýz, deðersiz, hiçbir iþe yaramayan, asalak gibi yaþayan, kalitesiz, deðersiz ve benzeri gibi gösteren, ayrýmcý ve ötekileþtirici kelimelerden ve anlatýmlardan arýndýrmalýdýr.

Bunu yaparak yýllardýr gözden kaçan, dikkatleri çekmeyen bir hatayý gidermiþ olacaðý gibi topluma engelliliðin, engellilik kavramýnýn insanlarý küçük düþürme, aþaðýlama, rencide etme, hakaret etme, deðersiz gibi gösterme anlamlarýnda kullanýlamayacaðýný anlatarak göstermiþ olacaktýr.

Bunu yapmak, toplumda yerleþmiþ bir düþünceyi, algýyý ve bakýþ açýsýný deðiþtirmek elbette kolay olmayacaktýr. Bu deðiþimi saðlamak bir hayli zaman da alacaktýr.

Ancak, ne kadar zor olsa da ne kadar zaman alacak olsa da 21.yüzyýlýn dünyasýnda ve ülkesinde artýk toplumun belli bir kesimini ötekileþtiren, ayrýmcý bir yaklaþým gösteren kelimeleri, gerek atasözlerimiz ile deyimlerimizden gerekse de günlük hayatýmýzdaki konuþmalarýmýzdan kaldýrmamýz gerekmektedir. Bunu yapmak artýk insanlýðýn bir gereðidir. Bildiðiniz gibi toplum engelli engelsiz insanlarla bir bütündür. Her insanýn bir diðer insana göre bir eksikliði ya da bir fazlalýðý vardýr. Eksikliðimiz ya da fazlalýðýmýz ayrýmcý ve ötekileþtirici tutuma maruz kalmamýzý gerektirmez. Her insanýn da bir eksikliði, eksikliði olduðu kadar da fazlalýðý var.

2003 yýlýnda Posta gazetesindeki “Çengelli Ýðne” adlý köþesinde yazdýðý yazýda Alman Nord Rhein Westfalen Eyaleti Engelliler Spor Federasyonu’nun bir yayýnýndan alýntýya yer veren ve geçtiðimiz yýl kaybettiðimiz deðerli dostum rahmetli A. Yavuz KOCAÖMER: “Ayþe çok uzun, Fatma çok kýsa, Ahmet çok þiþman, Mehmet çok zayýf, Sema çok içine kapanýk, Engin çok dýþa dönük, Banu çok güzel, Kenan çok çirkin, Fikret çok aptal, Sibel çok akýllý, Rýza çok yaþlý, Erkan çok genç. Herkesin bir þekilde fazlalýðý var. Herkesin bir þekilde eksikliði var. Herkes bir þekilde normal deðil. Burada normal olan var mý? Hayýr. Burada normal olan kimse yok. ÝÞTE NORMAL OLAN DA BU...” diye yazmýþtý. Devamýnda da: “Yukarýda yazýlanlar hayatýn gerçeði. Kimsenin bir diðerine söyleyecek sözü yok. ‘Mükemmel insan’ var mýdýr bu dünyada? Bizce yok. Sadece kendini mükemmel zanneden bir sürü zavallý var. Bakýn yakýn çevrenize, bunlarý hemen göreceksiniz. Ýþte anormal olan onlar. Ýnsanlýktan nasibini alamamýþ yaratýklar.” demiþti.

Ýþte gördüðünüz gibi her insanýn bir diðer insana göre hem eksikliði hem de fazlalýðý var.

Sizce de öyle deðil mi?