Nâzým Hikmet ilk þiirlerini hece vezniyle yazmakla birlikte, içerik bakýmýndan hececilerden oldukça uzaktý. Onlarýn bireyci þiirlerinin tuzaðýna düþmemiþ, toplumsal içerikli bir þiire yönelmiþ,ilk þiirleri Tevfik Fikret, Mehmet Emin ve Mehmet Âkif gibi þairlerin yoluna girmiþti.
Giderek þiirinin geliþen içeriðine, hece ölçüsünün dar kalýplarý yetmez oldu, yeni biçim arayýþlarýna yöneldi. Sovyetler Birliði’nde kaldýðý ilk yýllarda (1922-1925), bu biçim arayýþlarý doruðuna ulaþtý.
Hece ölçüsünün kalýplarýný kýrarak, zengin ses özelliklerine büyük uyum saðlayan serbest nazma geçti. Bu deðiþiklikte Mayakovski’nin ve Gelecekçilik’i savunan öbür genç Sovyet þairlerinin etkileri olmuþtu.
çaðdaþ bir türkü söylenemeyeceðine inanýyordu. Yaþamýn gerçeklerinden kaçarak kendi kabuðuna çekilenlerden, sanatsal etkinlikleri yalnýzca aydýnlara özgü etkinlikler olarak görenlerden, halký küçümseyenlerden alabildiðine uzaklaþmýþtý.
Türkiye’de 1929’da 835 Satýr adlý ilk kitabý yayýmlandýðýnda, bu kitaptaki þiirler karþýsýnda, sanat çevreleri önce büyük bir þaþkýnlýða düþtü. Sonra çaðýn ünlü yazarlarýndan umulmadýk övgüler geldi. Ahmet Haþim, Yakup Kadri gibi sanatçýlar bile þairliðini öven sözler ettiler.
Nâzým Hikmet, izleyen yapýtlarýyla da etkisini sürdürdü, serbest nazmýn benimsenmesini kýsa sürede saðladý. 1936’ya deðin yayýmlanan kitaplarýyla, Cumhuriyet dönemi þiirinin deðer yargýlarýný kökünden sarstý.
Þeyh Bedreddin Destaný’nda ise þiirini tam anlamýyla ulusal bir bireþime ulaþtýrdý. Divan ve Halk þiiri söyleyiþlerini çaðdaþ bir anlayýþ içinde eritti.
Baþyapýtý olan Memleketimden Ýnsan Manzaralarý’ný 1941’de Bursa Cezaevi’nde yazmaya baþlamýþtý. Ýkinci Meþrutiyet’ten II. Dünya Savaþý sonrasýna kadar çok geniþ bir zaman diliminin öyküsünü (1908-1959) bu kitapta destanlaþtýrdý.
Düzyazý, þiir, senaryo tekniklerinin iç içe kullanýldýðý Memleketimden Ýnsan Manzaralarý, bütünüyle þiir, roman, öykü, oyun, senaryo, destan denemeyen yeni bir türün habercisi oldu.
Nâzým Hikmet cezaevi yýllarýnda en yüksek noktasýna ulaþan verimliliðiyle birbirinden güzel þiirler yazmýþtý. Yurt dýþýna çýktýktan sonra uzun süre ustalýðýna sýðýnarak benzer þiirlerle yetindiði, 1959’dan sonra ise "Saçlarý saman sarýsý, kirpikleri mavi" þiirleriyle yepyeni bir havaya girerek sanatýnýn üst düzeydeki son ürünlerini verdi.
1938’de þairin cezaevine girmesiyle yasaklanýp ortadan kaldýrýlmýþ olan Nâzým Hikmet þiiri, Türkiye’de ancak ölümünden iki yýl sonra 1965’te yeniden ortaya çýkabildi.
Türk þiirinin en büyük ustalarýndan biri olan Nâzým Hikmet romanlar, oyunlar da yazmýþtý. Toplumcu gerçekçi oyun yazarlýðýnýn kuramsal sorunlarýna çözümler getirmek amacýndaki oyunlarýndan film, bale, opera uygulamalarý yapýldý.
Ayrýca çeþitli konularda çok sayýda makalesi, eleþtiri yazýlarý da vardýr. Hayattý boyunca sanatýn insanlýk için gerekliliðin bir örneði olarak toplumsal üretimleriyle dünya halklarýnýn acýsýný sevincini dile getirdi hebeþli gencin faþizme karþý tepkisini ve taranda babuya olan aþký hasretti, horiþimaya atýlan atomo sýnýfsal sorunlarýn doðurduðu çeliþkileri dile getiren en güzel anlatým þeklini yarattý



TEPEDEN TIRNAÐA SANATÇI NAZIM HÝKMET


Sanatçý olarak Nâzým Hikmet þairliði yanýnda,
roman yazmýþ, öyküler yazmýþ, tiyatro oyunlarý yazmýþ, film senaryolarý yazmýþ, reji asistanlýðý yapmýþ, sanat-edebiyat üzerine yazýlar yazmýþ, gazetelerde yayýnlanan köþe yazýlarý yazmýþ, bunun yanýnda resim yapmýþ; çeþitli el iþleriyle uðraþmýþ çok yönlü bir sanatçýdýr.
Fakat bütün bu sanat faaliyetleri içinde Nâzým Hikmet’i Nâzým Hikmet yapan kuþkusuz onun þairliðidir.
20. yüzyýlda dünyanýn en iyi þairlerindendi.
Türkçe yazmasýna raðmen, onun taraflý þiiri, onu sadece Türk ve Türkiyeli emekçilerin deðil, bütün dünya emekçilerinin 20. yüzyýlda yetiþtirdiði en büyük þairlerinden biri konumuna getirmiþtir.
20. yüzyýlda Dünya Komünist Hareketi’nin sayýlý þairlerinden biridir.
Dünya çapýnda onun karþýlaþtýrýlabileceði þairler -kendileri de Nâzým Hikmet gibi komünizm davasý için çalýþan Mayakovski, Pablo Neruda, Louis Aragon, Bertold Brecht ve Yannis Ritsos gibi sanatçýlardýr.
Bir sanatçý ve her þeyden önce þair olarak onun büyüklüðü tartýþýlmaz -genel kabul gören- bir olgudur.
Nâzým Hikmet, Yannis Ritsos’la birlikte katýldýðý bir söyleþide þiirin (dolayýsýyla kendi þiirinin de) iþlevi konusunda þunlarý söyler:
"Tümümüyle ayný kanýda olduðum dostum Ritsos’un sözlerine candan katýlýrým. Sadece iki düþüncemi belirtmek istiyorum. Ýlki þu: çaðdaþ þiirin görevi, buðday tarlalarýnýn ve sanayi kuruluþlarýnýn görevlerinden pek az farklýdýr. Þiir de onlar kadar önemlidir. Bir zamanlar eski Yunan’da ve benim eski zamanlar Türkiye’mde böyleydi bu. Fakat sonradan, baþka toplumsal koþullarda, yaþamsal bir gerekliliðin zoruyla þiir, yapacak bir þeyi olmayan insanlarýn oyuncaðý oldu. Þimdiyse tarihsel geliþimin diyalektiðinin sonucu olarak þiir, yine baþlangýçtaki rolüne dönüyor.
Ýkinci düþüncem þu: þiir sadece bir gereklilik deðil, çaðdaþ toplumumuzun en devrimci ilkelerinden biri; insaný, onun ruhunu, ve sonunda insandaki temel deðiþimleri öðrenmenin en etkin bir aracýdýr. Ýnsanlýðýn teknik geliþimi son on yýllarda gerçekten fantastik bir boyuta ulaþtý. Hemen en yakýnýmýzdaki gelecek on yýllarda, örneðin þu sigarayý altýna çevirebilmemiz olanaðýný saðlayacak siklotronlarýn ve diðer araçlarýn buyruðumuz altýnda olabileceðini var sayabiliriz. Fakat yine de insan ruhunu deðiþtirmenin sigarayý altýna çevirmekten çok daha güç ve karmaþýk olduðuna inanýyorum ben. Ýþte Yannis Ritsos’un sözünü ettiði, þiirin bu kesinlikle belirlenemez yaný, akýþkanlýðýdýr ki þiire insaný deðiþtirmede kesin bir biçimde yardým eden bir olgu olarak ortaya çýkar. Çünkü þiirin bu yaný, denebilirse bugünün insanýnýn ruhunda henüz açýklanmamýþ, belirlenmemiþ, istemdýþý kalan yanlarýna yanýt olur. Þair, doðallýkla, tüm baþkalarý gibi bir insandýr. Fakat o, salt, gerçekliði somut biçimde aydýnlatmak deðil, geleceðin kokusunu duyumlamak olanaðýna da sahiptir. Bir zamanlar Engels, þairlerin geleceðin kokusunu duyumladýklarýný söylemiþti. Onlarýn özellikle bu yeteneði insan ve toplum üzerinde etki yapabilir."