Tarihsel Süreç Ýçerisinde Rüþvet:

Hak ve adaleti ortadan kaldýran bir suçtur rüþvet. Rüþvetin yaygýnlaþtýðý toplumlarda sosyal barýþtan ve huzurdan hiçbir zaman bahsedilemez. Bu konumuzda rüþveti tarihsel süreç içerisinde kýsaca görmekte fayda vardýr.

Rüþvet Suçu: TCK 252 maddesinde de belirtildiði üzere kiþinin görevinin ifasýyla ilgili bir iþi yapmasý veya yapmamasý için, doðrudan veya aracýlar vasýtasýyla, bir kamu görevlisine veya göstereceði bir baþka kiþiye menfaat saðlanmasýdýr.

Tedavisi en zor ve en eski toplumsal hastalýklardan olan rüþvet bütün ilâhî dinlerde yasaklandýðý gibi eski Hint, Mýsýr, Ýran, Sümer ve Yunan toplumlarýnda da bu suçla mücadele edilerek özellikle adlî rüþvete aðýr cezalar verilmiþ, Roma hukukunda rüþvet alan yargýca ölüm cezasý öngörülmüþ ve memurlarýn basit eþyalar dýþýnda hediye kabul etmesi yasaklanmýþtýr.

Rüþvet alan yargýç ve rüþvet veren kiþi kiliseden ihraç edilir. Ayrýca böyle bir suça karýþan yargýç görevinden azledilir. Kilise görevlilerinin para karþýlýðý günah çýkarma gibi ruhanî yetkilerini kötüye kullanarak menfaat temin etmeleri kiliseden azledilmelerini, rüþveti verenin de kiliseden ihracýný gerektiren bir suçtur. Bizans Ýmparatoru I. Iustinianos (Jüstinyen) tespit edilen rüþvetin kiliseye gelir olarak kaydedilmesi esasýný koymuþtur. Katolikler dýþýndaki diðer Hristiyan mezheplerinde de rüþvet bir suç olarak kabul edilmiþ ve özellikle kilise görevlilerinin iþlediði bu tür suçlar diðerlerine göre daha aðýr müeyyidelerle karþýlanmýþtýr.

Ýslâm dininde, rüþvet, dinin adalet, helal kazanç, kul hakkýna ve emanete riayet ilkelerine tamamen aykýrý bir günahtýr. Rüþvet yoluyla mal veya menfaat elde etmek haram olup rüþvet alan kimse toplum adýna kendisine emanet edilmiþ olan görevi kötüye kullandýðý için ayný zamanda emanete ihanet etmiþ sayýlýr.

Kur'ân-ý Kerîm'de rüþvet lafýz olarak geçmemekle birlikte, “Bile bile, günaha saparak insanlarýn mallarýndan bir kýsmýný yemek için onlarý mallarýnýzýn bir parçasýný yetkililere aktarmayýn” mealindeki ayette (el-Bakara 2/188) açýk biçimde yasaklanmýþtýr. Görüleceði üzere rüþvet alana-verene herhangi bir ceza söz konusu deðildir; ancak devlet yöneticileri, fakihlerin görüþlerine göre rüþvet alaný-vereni cezalandýrmýþtýr. Bu cezalar genellikle rüþvet alan devlet görevlisi görevinden azledilir, rüþvetin þekline ve topluma verdiði zararlar göz önünde bulundurularak sürgüne yollanýrdý.

Roma Hukuku’nda rüþvet ve cezalarý:

Roma hukukuna göre, ius Civile tarafýndan tanýnmýþ olan dört tane haksýz fiil bulunmaktadýr. Bunlar; hýrsýzlýk (fur-tum), gasp (rapina), haksýz olarak mala verilen zararlar (dannum iniuria datum) ve kiþiliðe verilen zararlar (iniuria) ius Civile’nin tanýdýðý bu haksýz fiillerin özel hukuk karakterli olduklarýný açýkça söyleyebiliriz. Bu haksýz fiillerden kaynaklanan davalar, Özel hukuk davalarýyla ayný mahkemelerde, ayný prosedürler altýnda görülürlerdi. Burada hedeflenen temel amaç, haksýz olduklarý mahkeme kararý ile kesinleþen kiþileri, zarara uðrattýklarýnýn, zararlarýný tazmin etmeye zorlamaktý. Ancak bu çeþit haksýz fiillerin davalarý dahi çeþitli cezaî özellikler taþýmaktaydý. Ýþlenen suçun niteliði içinde bulunulan durum ve davalýnýn savunmasýna göre zararýn iki, hatta dört katýna mahkûmiyet söz konusu olabilmekteydi. Ayrýca, haksýz fiilin birden fazla kiþi tarafýndan iþlendiði durumlarda, bunlardan her biri, doðan zarardan dolayý ayrý ayrý sorumlu tutulurlardý. Haksýz fiili iþleyenlerden birinin, zararý tazmin etmiþ olmasý, diðerlerinin sorumluluðunu azaltmaz ya da ortadan kaldýrmazdý. Ancak haksýz fiil iþlemiþ olan kimsenin mirasçýlarý-ný bu haksýz fiilden zarar görenin zararlarýný tazmin etmekten ötürü sorumlu tutmak mümkün deðildi.

Selçuklu Ýmparatorluðu’nda Rüþvet:

Selçuklular ile ilgili tespit edebildiðimiz ilk rüþvet olayý, Tuðrul Bey döneminde geçmektedir. Arslan Besâsirî’nin isyaný sýrasýnda Mervanoðlu Nasr el-Devle Ahmed Selçuklu itaatinden çýkýp, ona yardýmda bulunmuþtu. Bu nedenle ceza olarak onun memleketlerinin yaðmalanmasý istenmiþ, Tuðrul Bey de bunu haklý bulmuþtu. Ancak Mervanoðlu, Ýstanbul’dan dönen Selçuklu elçisi Ebu’l-Fazl Nâsýr b. Ýsmail el-Alevî ve Bizans elçisini yollarýn tehlikeli olduðu bahanesiyle yanýnda alýkoymuþtu. Ebu’l-Fazl ise Selçuklu sultanýna bir mektup yazarak durumu bildirmiþti. Tuðrul Bey elçisinin bu mektubuyla vassalý Mervanoðlu’na karþý burukluk duymaða baþladý. Buna mukabil Nasr el-Devle Ahmed sultanýn eþine (Altuncan Hâtûn) deðerli armaðanlarla bir hadim gönderip ondan," sultandan kendisine bir zarar gelmemesi amacýyla yardým isteðinde bulundu”. Hâtûn onun mesajýný sultana arz edip Mervanoðlu için ricada bulundu. Tuðrul Bey ise, “Ben, Mervanoðlu’nun beraberindeki hediyeleri almak amacýyla iki elçiyi hapsettiðini, düþmanlarýmýza yardýmda bulunduðunu öðrendim. Onun bu hareketleri gerçekten affedilmeyecek bir suçtur” dedi.

Nasr el-Devle Ahmed’in Hâtun’a gönderdiði rüþvet bir iþe yaramamýþtý. Ancak Mervanoðlu, göz-altýnda tutmakta olduðu iki elçiyi, yeni bir rüþvetle, beþ yüz ipek elbise, at ve sair armaðanla sultana gönderdi. Hatta onun için Emir Hezaresb de sultandan þefaat diledi. Ancak Tuðrul Bey onun gönderdiði armaðanlarý (yani rüþveti) kabul etmeyip geri yollayarak Mervanoðlu konusundaki tutumunu ýsrarla sürdürmüþtü. Nihayet Nasr el-Devle yüz bin dinar rüþvet karþýlýðýnda kendisini affettirmeðe muvaffak olmuþtu (h.449/1057).

Tuðrul Bey döneminde baþka bir rüþvet olayý Hoy þehrinde görülmektedir. Hoy þehri Nal Baha ile Selçuklulara teslim olduktan (Kasým 1062) üç gün sonra þehre giren Selçuklu Veziri Amid el-Mülk Kündüri buranýn reisliðini halkýn ileri gelenlerinden Ebû Sa’id b. Hamaveyh’e verdi. Ebû Sa’id ise aralarýnda düþmanlýk bulunan þehrin eski reisi Yusuf b. Mengin’i on bin altýn rüþvet karþýlýðýnda Amîd el-Mülk’ten teslim aldý. Bu örnekte görüldüðü üzere rüþvet sadece iþlerin bir menfaat karþýlýðýnda yapýlmasýyla noktalanmayýp, insanlarýn varlýðýný sona erdirebilecek sonuçlara da sebep oluyordu. Bu dönemde de rüþvetin önü alýnamamýþ, rüþvet kaldýðý yerden hem devlet kademe-sinde hem halk tabanýnda devam etmiþtir.

Osmanlý’da ilk rüþvet:

Osmanlý Devleti'nin daha ilk dönemlerinde rüþvetin olduðuna dair Neþri Tarihi'nde bilgiler vardýr. Orhan Bey zamanýnda askeri teþkilatýn ilk adýmý sayýlan yaya sýnýfý kurulurken Bursa kadýsý Çandarlý Kara Halil Paþa'nýn rüþvet aldýðý söylenir.

Osmanlý idaresi, rüþvet gibi yüz kýzartýcý ve toplum huzurunu bozucu suçlarý iþleyenleri katledilmesine denk geldiði için sürgün ederdi. Bu dönemde hem devlet kademesinde hem de halk tabanýnda rüþvet olaylarý yaygýnlaþmýþ, rüþvetçiler yakalanarak sürgün edilmiþ ve Ýstanbul’a dönmeleri yasaklanmýþtý. Dönenlerin katledileceði de kendilerine bildirilmiþtir. Sürgündeki amaç, suçlularý ýslah etmek ve toplumu bu rüþvetçilerden temizlemekti. Her ne kadar iyi niyetli olsa da bu tedbirler rüþvetleri engelleyememiþtir.

Günümüzde rüþvet:

Türkiye OECD Ülkeleri Arasýnda Yolsuzlukta Sondan Birinci Sýrada

Türkiye’nin Avrupa Birliði (AB) üyesi ülkeler, OECD üyesi ülkeler ve G20 üyeleri arasýndaki durumu da parlak deðil. Endekse göre, Türkiye’nin AB üyesi ülkelerle karþýlaþtýrýldýðýnda 27 ülkeden de düþük puan aldýðý; Romanya, Macaristan ve Bulgaristan’ýn ardýndan son sýrada bulunduðu görülüyor. Bunun yaný sýra Türkiye, G20 ülkeleri arasýnda sondan üçüncü, 38 OECD ülkesi arasýndaysa 37. sýrada bulunuyor.

Türkiye’nin yolsuzluk, kara para aklama ve rüþvet ile anýlmasý utanç vericidir. Bu durum, ülkemizi gri listeye sokmuþtur. Maliye Bakaný, Türkiye’yi gri listeden çýkardýðýný gururla kamuoyuna duyururken, ayný derecelendirme kuruluþlarýnýn raporlarýnda rüþvet konusunda Türkiye’nin sonlarda yer aldýðýný göstermiþtir. Tüm bu kokuþmuþluðun temelinde siyaset kurumlarý yatmaktadýr. Hatýrlayalým; “benim memurum iþini bilir” diyen bir baþbakanýmýz ve sonradan cumhurbaþkanýmýz olmuþtu. Bu zihniyetin temeline bakýldýðýnda “bal tutan parmaðýný yalar”, “devlet malý deniz, yemeyen domuz” anlayýþýnýn yattýðýný görürüz. Bu bakýmdan, rüþvet belasý insanlýk tarihiyle ayný yaþtadýr. Devletler, krallýklar, imparatorluklar ve dinlerin tamamý kendilerince önleyici tedbirler almýþ olsalar da rüþvetin kökünü kazýyamamýþtýr. Çünkü rüþvet illetine “hediye” gömleði giydirilerek meþrulaþtýrýlmýþtýr.  Bu iðrenç durum halen ve alenen devam etmektedir.