ULUBATLI HASAN GERÇEÐÝ

Fatih Sultan Mehmet Han’ýn 1453 yýlýnda Ýstanbul’u fethetmesiyle baþlayan bir Ulubatlý Hasan tartýþmasý sürüp gidiyor. Kimi akademisyenler Ulubatlý Hasan’ýn Ýstanbul’un fethini daha da renklendirmek ve anlamlý kýlmak amacýyla uydurulduðu ve halk tabanýna böylece yayýldýðý iddialarý yanýnda gerçekte yaþadýðýný ileri süren araþtýrmacýlarda bulunmaktadýr. Ve her iki taraf iddialarýný ispat etmek için çeþitli argümanlar ileri sürmektedir. Bu makalede her iki görüþün ileri sürdüðü iddialarý birlikte göreceðiz. Ulubatlý Hasan bir efsane mi, yoksa gerçek bir kahraman mý?

Güncel Akademik / Tarihî Görüþler (2020’ler itibarýyla)

Feridun M. Emecen’in Eleþtirisi:

Prof. Dr. Feridun Emecen, “Menkýbe-tarih iliþkisi” baðlamýnda bir makale yayýnlamýþtýr. Emecen’e göre Osmanlý kaynaklarý incelendiðinde “surlara sancaðý ilk diken” figür olarak Ulubatlý Hasan’ýn deðil, Karýþtýran Süleyman Bey’in adý daha fazla öne çýkýyor.

Piri.Gzt.SPA: Bursada Bugün

Yani Emecen’e göre, klasik tarih anlatýsýnda “Ulubatlý Hasan” kahramanlýðý, halk efsanesi / menkýbe geleneðiyle oluþmuþ bir “efsane” boyutu taþýyor.

Piri.Gzt.SPA – Habertürk -  Melissinos Eleþtirisi:

Ulubatlý Hasan’ýn en önemli kaynaðý olduðu iddia edilen eser, Makarios Melissinos’a atfedilmiþ “Chronicon Maius”tur. Ancak birçok tarihçi, Melissinos’un Bizanslý tarihçi Sfrancis’in eserini önemli oranda “renklendirmek” için eklemeler yaptýðýný savunuyor.

Malumatfuruþ:

Orijinal Bizanslý tarihçi Yorgios Sfrancis’in “Chronicon Minus” adlý kýsa kroniðinde Ulubatlý Hasan’a dair detaylý betimlemeler yok ya da çok azdýr.

BRT | Haber Ajansý

Belgesel Tarih - Geçmiþe Açýlan Kapý:

Bu yüzden “Ulubatlý Hasan efsanesi” diyenler, Melissinos’un bu eklemeleriyle figürün mitikleþtiðini iddia ediyor.

Malumatfuruþ: Yurtsever Açýk Bilgi Platformu.

Hakan Yýlmaz’ýn Argümaný.

Araþtýrmacý Hakan Yýlmaz, Ulubatlý Hasan’ýn “yalnýzca efsane” olmadýðýný savunuyor.

Milliyet;

Yurtsever Açýk Bilgi Platformu:

Yýlmaz’a göre, tarihi, topografik ve epigrafik (yazýt) veriler Hasan’ýn mezarý ve kimliðiyle ilgili önemli kanýtlar sunuyor.

Yurtsever Açýk Bilgi Platformu:

Özellikle Fatih’in Horhor semti civarýndaki bir kabir ve mescid, eski kayýtlarda “Alemdâr Ulubatlý Hasan Baba” olarak geçiyor ve bu Yýlmaz’a göre figürün tarihsel varlýðýna iþaret ediyor.

Milliyet:

Yýlmaz, Sfrancis’in “Hasan” betimlemesini de destekliyor; Melissinos’un eklemelerinden baðýmsýz olarak orijinal metinde de “Hasan” adlý bir þahýs varmýþ olabileceðini savunuyor.

Yurtsever Açýk Bilgi Platformu:

Tarihsel Sembolizm / Menkýbe Analizi:

Bazý tarihçiler ve araþtýrmacýlar, Ulubatlý Hasan figürünü “tarihi bir kahraman”dan çok “fetih ruhunun sembolü” olarak görüyor. Yani bu karakter, tarihsel gerçeklik ile halk anlatýlarýnýn kesiþtiði bir sembolik figür haline gelmiþ olabilir.

Malumatfuruþ:

Habertürk:

Bu bakýþ açýsý, mit (efsane) ve tarih (“gerçek kiþi var mýydý”) ikilemini bir arada düþünmeye olanak tanýyor: Bazý özellikleri efsanevi, bazý izleri ise tarihsel.

Sonuç — Akademik Görüþün Genel Durumu:

Güncel (ve ciddi) tarihçi çalýþmalarý, Ulubatlý Hasan’ýn tamamen uydurma bir figür olduðunu söyleyen efsane tezine karþý güçlü eleþtiriler getiriyor (örneðin Emecen).

Ancak ayný zamanda, Hakan Yýlmaz gibi bazý araþtýrmacýlar da Hasan’ýn tarihsel bir figür olma olasýlýðýný savunuyor, mezar, yerleþim ve yazýt açýsýndan bazý kanýtlar öne sürüyor. Dolayýsýyla modern tarihçiler arasýnda “Ulubatlý Hasan’ýn kimliði” hâlâ tartýþmalý bir konu ve kesin bir “efsane” ya da “tam olarak belgelenmiþ kahraman” demek zor. Bu konuda akademik eðilim; geleneksel efsane anlatýlarýný sorgulamak ama tamamen reddetmektense “tarihi + mitik karýþýmý bir figür” olarak deðerlendirmek yönünde.

Sonuç olarak; yeryüzündeki tüm kavimlerde mitler mutlaka vardýr. Okumakta fayda var diye düþünüyorum. Konu Türk tarihi ve mitolojisi ise daha bir þevkle okunmalýdýr. Bir milleti millet yapan unsurlardan birinin de mitolojiler olduðuna hep inanmýþýmdýr. Tarihimizde Nasreddin Hoca’mýz, Hacivat ile Karagöz’ümüz, Ulubatlý Hasan’ýmýz, albastýlar ve çocuklarýmýza anlatýlan Keloðlan masallarýmýz ve daha niceleri milli renklerimizdir.

“Gerçekten var mýydýlar, yaþadýlar mý, yoksa zihnimizde yaþattýðýmýz efsaneler mi?”