Sadece þiirde deðil, hemen hemen bütün konularda kangren halini almýþ eleþtiri üzerine kalem oynatmak zor olsa gerek. Onun için þimdiye kadar bu konuda yazmak istemedim ve daha doðrusu yanlýþ anlaþýlýrým diye çekindim.

Neden mi dostlar? Çünkü eleþtiri konusunda hepimizin yüreðinde az ya da çok sýzý var da ondan. Allah tarafýndan yaratýlanlarýn en þereflisi olarak yaratýlmýþ insanoðluna bu konuda bilgiler sunabilmek zor, zor olduðu kadar son derece meþakkatli bir iþ. Hele hele duygu yüklü ve hassas dengeler üzerinde duran þair yüreklilere bunu anlatmak zorun da zoru…

Ama bir yerden tutup da, söze girizgâh yapmamýz gerekiyor. Þayet yapmazsak yanlýþ anlaþýlmalar, darýlmalar, küsmeler birbirini takip ediyor.

Söze isterseniz, eleþtiriden ne anladýðýmý anlatarak baþlayayým. Eleþtiri sadece üretilenleri olumsuz yönde deðerlendirmek demek deðildir. Eleþtiri çok yönlüdür dostlarým. Hem olumlu, hem olumsuz her iki yönü bir sentez yaparak deðerlendirmektir.

Hal böyleyken tek taraflý ( ne olursa olsun ) yapýlacak eleþtiriler, muhatabýna bir þeyler kazandýrmaktan son derece uzak olur.

Evet bu konuyu misallerle açmak istiyorum. Yoðunlaþtýðýmýz konu þiir olduðu için de, benim þu anki yazým þiirde eleþtiri üzerine olacaktýr.

Deðerli Dostlarým,

Gerçi her biriniz eleþtiri konusunda olumlu ya da olumsuz bir takým olaylar yaþamýþsýnýzdýr. Bunlarý zaman zaman belki sizlerle paylaþmýþýmdýr da. Benim burada vereceðim örnekler, kendi yaþadýklarým olacaðý için ve sürekli “ben “ merkezli anlatacaðým için sizlerden özür diliyorum.

Bakýn Dostlarým,

Þiir, þaire ilhamla gelir, daha sonra onu alt yapýsýyla besler ve mýsralarý döþeyip kendince üslubunu geliþtirdikten sonra eserini ortaya çýkarýr. Bu yolculuk bazýlarý için meþakkatli, bazýlarý için pratikte alýþtýðý için çok kýsa sürede geçer. Ondan sonra toplumun beðenisine sunar.

Bu sunuþta þairin beklentileri çoktur. Kendi hayal dünyasýnda devamlý olumlu þeyler kurgular. Bu olguyu inkâr edemezsiniz.

Öyle ya þiirinizi ilk defa siteye astýðýnýzda olumsuz düþünceler içinde mi olacaksýnýz? Ben zannetmiyorum.

Ýþte birinci basamak buyken, bir baþka þairin rastgele olumsuz cümleler sýralamasý elbette yazaný incitecektir.

Þimdi yaþadýklarýmý tek tek sýralayabilirim.

• “Harmaným kýzarmýþtý, seni birden görünce “ yýllar önce içinde böyle bir mýsra geçen þiir asmýþtým. Bir þair arkadaþýmdan bakýn nasýl bir cevap geliyor: “ harman kýzarmaz, benim bildiðim sararýr. “ Bu eleþtiriye ilk önce kahkahalarla güldüm ve ondan sonra uzun uzadýya açýklama getirdim, dedim ki: “ Bir gün harman yerinde halamýn oðluna kötü bir söz söylemiþtim. Aradan yýllar geçtikten sonra ayný harman yerinde onu görünce, birdenbire yüzüm kýzardý ve aðzýmdan çýkan sözü hatýrladým. “ dedim. Verdiði cevap þu: “ Ben, kelimelerin sözlük anlamlarýnýn dýþýnda kullanýlmasýna pek sýcak bakmam. “ Verdiði cevaba tekrar gülümsedim ve bir daha cevap yazmadým. Halbuki o kiþi biraz bilgiyle donatýlmýþ olsaydý, edebiyatýmýzýn sanat yönünü de anlayacak ve böyle bir eleþtiriyi bana sunmayacaktý. Öyle ya tevriye,istiara,mecaz,kinaye gibi sanatlarý kullanmazsak, þiirlerimiz ilkokul alfabesine dönmez mi? “ Ali ata bak. / Koþ Ali koþ./ Ayþe topu tut. “ böyle mi mýsralar yazalým dostlar?  
• “ Yýldýzlar yýkadý beni “ bir baþka þiirimde geçiyor. Verilen cevap þu: “ Yahu yýldýzlar nasýl yýkar seni. Tellak mý ki yýkasýn. “ Buna da kahkahayla güldüm.
• Bir gün aruz ölçüsüyle gazel yazdým. Bir baþka þairden eleþtiri geliyor ve diyor ki: “ Mýsralarda zorlamalar olmuþ. “ Ha dedim kendi kendime, ilk defa adam gibi eleþtiriyle karþý karþýya kaldým. Ve bu þairin bütün yazdýklarýný gözden geçirdim. Yazdýklarýnda aruzla yazýlmýþ býrakýn gazel örneðini, bir dörtlük bile yok. Ama bana eleþtirilerini savuruyor.
• Yine aruzla bir mesnevi asmýþým. Getirilen eleþtiri þu: “ beyitlerle örülmüþ 15’li hece þiirinizi gönülden kutluyorum. “ Bu sefer kahkahalar daha da uzun sürdü. Ve sonra acý acý gülmeye baþladým.
• Bir gün de dost bir kalem, iddiada bulundu bana: “ Hece þiirlerinde Osmanlýca kelimeler olmaz. “ Okuduktan sonra kendi kendime “ Allah, Allah! Günümüzde hece þiirine yeni bir kural mý eklendi? “ diye düþündüm. Üþenmedim  ve baktým bu dost kalemin þiirlerine. Ýnanýn dostlarým bir þiirinde bana bu iddiayý savuran  tam on tane Osmanlýca kelime kullanmýþ.    
• Yine bundan önce yazdýðým sitelerde, çok az da olsa bir serbest þiir asmýþým. Getirdiði eleþtiriye bakýn: “ Serbest þiirlerde yalýn dil kullanýlýr. Osmanlýca kullanýlmaz. “ Yine þaþkýn þaþkýn yoruma baktým ve ne söyleyeceðimi bilemedim.

  Evet dostlar, bu örnekleri çoðaltmam mümkün. Belki sizler de ayný türden örnekleri defalarca yaþamýþsýnýzdýr. Yazýmýn bundan sonraki bölümünde,  “Eleþtiri nasýl olmalýdýr ? “ onun üzerinde duracaðým.

  a)      Eleþtiriyi yapacak olan kiþi önyargýlardan arýnmýþ olmalýdýr. Hiçbir zaman muhatabýyla görüþmeden “ olmaz, yapýlmaz, hatadýr, eksiktir,mantýksýzdýr “ gibi yargýlara baþvurmamalýdýr.

  b)      Kendisinin de þiir ya da yazý yazan olduðunu unutmayýp, kendi kendisini hesaba çekmelidir. Öyle ya siz olumsuz eleþtiri yazacaksýnýz da karþý taraf armut mu toplayacak? Elbette size gereken cevabý verecek. Siz nasýl kendinizi özgür hissedip de cümlelerinizi ardý sýra sýralýyorsanýz, karþýnýzdaki kiþi de ona cevap verecektir. Verilen cevaba kýzacaksanýz, siz de olumsuz yorum yazmayacaksýnýz, bu kadar basit.

  c)      Unutmayýn ki her þair yeni bir üslup arayýþý içindedir. Sizin ilk bakýþta yanlýþ olarak gördükleriniz, onun gözünde doðrudur. Öyleyse tekrar ediyorum kendinize göre yargýlardan kaçýnýp, “ Nasýl yaptýnýz? Niçin yaptýnýz? Neden yaptýnýz? Þurasýný çözemedim, anlatýr mýsýn? “ gibi sorularla yaklaþmalýsýnýz. O zaman hem karþýnýzdaki kiþiyi uyararak onun ufkunu açarsýnýz, hem de ondan öðrendiklerinizle kendinizin.

  d)     Yazdýðýnýz nasýl olursa olsun (hece, aruz,serbest ) çok zengin bir alt yapý oluþturmalýsýnýz. O zaman eleþtiri anlayýþýnýz deðiþecektir.

  Bakýn dostlarým,

  Yýllarca dirsek çürüttüm. Bir alay öðrenci yetiþtirdim. Ama kýrdým mý diye soracak olursanýz, hiçbirini kýrmadým. Eleþtirdim ama ufuklarýný açtým. Onlarýn hiçbir zaman morallerini bozmadým.

  Hele hele þiir gibi nazik bir konuda eleþtiri yapmak, o kadar basit deðildir. Þayet eleþtiri yapmasýný bilmiyorsanýz, çok çabuk incitirsiniz. Çünkü þair, þiirini sadece tekniði kullanmakla deðil yüreðiyle, gönlüyle yazar. Onun da gönül kazanýnda neler piþtiðini kendisinden baþka hiç kimse bilemez. Dikkatli olmalýsýnýz ve daima ona sorarak yönlendirme yapmalýsýnýz.

  Yazýma son bir örnekle nokta koymak istiyorum. Elbetteki her þiire yorum yazmak zorunda deðilsiniz ve beðenmek zorunda da deðilsiniz. Elektrik aldýðýnýz þiirler olduðu gibi, elektrik almadýðýnýz þiirler de olabilir. Ama bir þaire, þöyle yorum yazamazsýnýz,yazma hakkýna sahip deðilsiniz:

  “ Þiirinizden elektrik almadýðým için beðenmedim. Þiiriniz hoþ deðildi. “ Bu, sizin tercihinizdir ve baþkalarýný baðlamaz. Ha özgürüm, istediðimi yazarým diyorsanýz ben de size þu cevabý vereceðim: ÖZGÜRLÜKLERÝNÝZÝ BAÞKA YERLERDE KULLANINIZ,ÞAÝRLER ÜZERÝNDE KULLANMAYINIZ.

  Çünkü her þairin yüreðindeki sýzý, kaleminde ateþe dönüþür, bunu aklýnýzdan çýkarmayýn.

  Selam ve sevgilerimle. Ömer Öner