Çocukluk yýllarým nakkaþ, hattat, yazar, þair ve ünlü bir seyyah olan hemþehrim, merhum Evliya Çelebinin evine birkaç yüz metre uzaklýkta,  evvelce ismi Ahýrardý sokaðý iken, kadirþinas belediyemizin-Evliya Çelebinin amcasý Kütahyalý þair Firaki’nin adýna izafeten- Firaki sokaðý adýný verdiði sokakta geçti.

O senelerde, Kütahya tamamen kendi yaðý ile kavrulan bir fotoðraf vermekte idi, daha önce burada ikamet eden Rum ve Ermeni azýnlýk terzilik, bakýrcýlýk, çinicilik, sarraflýk, inþaatçýlýk, tamircilik vs. iþlerle iþtigal etmektelermiþ, Yunan iþgali sýrasýnda büyük bir kýsmý ya rehberlik yaparak veya bizzat orduya katýlmak  suretiyle Yunan amaline hizmet ettikleri için bunlar, Kurtuluþ Savaþý sonrasý, Kütahya’yý  terk edince  bu hizmetler sahipsiz  kalmýþ, asker kökenli olan yerli halkýn bu hizmetlere intibaký  zamana  ihtiyaç göstermiþ.

Zira, daha önceleri Kütahya’daki erkeklerin ekserisi harp vukuunda orduya katýlýp, sefer dönüþü hissesine düþen ganimetlerle, veya çok yararlýk göstermiþlerse verilen has, týmar, zeametin gelirleriyle geçindikleri için ticaret ve sanatla-güzel sanatlar hariç- ilgilenme gereði duymamýþlar, boþ zamanlarýný kýþ aylarýnda gündüz kahvehanelerde, gece Gezek  tabir edilen, sýra esasýna dayalý, yemekli veya çerezli  ev misafirliklerinde, yaz aylarýnda  da çok yakýn mesirelerde  deðerlendirirlerdi.

Bu mesirelerden en yakýný þehre 5 Km. uzaklýktaki Çamlýca idi, burasý soðuk kaynak sularý, çam ormaný ve dünyaca meþhur kirazý ile anýlmaktadýr, evvelce yakýnlýðý sebebiyle günlük ziyaret imkaný olduðu gibi kurulan çadýrlarda aylarca kalmak da mümkündü, ancak 194O lý yýllarda Alman harbi sýrasýnda burada  askeri  yýðýnak yapýlýnca çadýr kurmak yasaklandý, ondan sonra bu mesire, uzun süreli kalmak yerine, günlük gezinti mahalli haline geldi.

Diðer mesire ise 17 Km. uzaklýkta, romatizma, siyatik ve deri hastalýklarýnda þifalý termal kaynaklarý ile Yoncalý Kaplýcalarýdýr.

          Rivayete göre, Selçuklu hükümdarlarýndan Alaedddin Keykubatýn güzeller güzeli kýzý kötü ve bulaþýcý bir hastalýða yakalanýr, derileri dökülmeðe baþlar, baþkalarýna bulaþmasýný önlemek için buradan geçerken çayýra bir çadýr kurup bakýcý ve yiyecek býrakarak kaderine terk ederler, her sabah çadýrýn önünden sürünerek geçen ve bir süre sonra dönen, tüyleri dökülmüþ bir tilki dikkatini çekince kýz tilkiyi takip eder, tilki çayýrlýktaki çamurda bir süre yattýktan sonra ilerdeki su birikintisine dalar ve döner, böylece haftalar geçer ve tilki tamamen iyileþir. Bunu gören genç kýz, her gün çamura yatar, daha sonra da suya dalar, birkaç hafta sonra iyileþir, esasen güzel olan kýz bir süre sonra dünya güzeli bir afet olur, hikâye bu ya!  Buralara, sürülerini otlatmak için gelen genç bir çoban kýzý görünce âþýk olur, tanýþýrlar,  kýzýn hikâyesi çobana çok ilginç gelir ve anlaþarak hükümdara giderler, kýzýný saðlýklý gören hükümdar,  evlenme taleplerini reddedemeyerek bunlarý evlendirir ve þükran niþanesi olmak üzere de kaynaðýn olduðu yere bir camiyle hamam yaptýrýr.

Bu kaplýca,   1993 yýlýnda Bakanlar Kurulu kararýyla Termal Turizm Merkezi ilan edilmiþ olup Ýl Özel Ýdare Müdürlüðünce yapýlan 140 yatak kapasiteli otel ve motellerin dýþýnda özel otel ve motellerle ziyaretçilerin ihtiyacýna cevap verecek duruma gelmiþtir. 05.10.1991  tarihinde  burada faaliyete geçen S.S.K . Hidroterapi ve tedavi Merkezi 130 yatak kapasitesiyle hizmet vermektedir.

Oteller ve kür merkezinde fizik tedavi, rehabilitasyon, hidroterapi, erektroterapi üniteleriyle modern bir ortamda tatil ve saðlýk sunulmaktadýr.

Yukarýda arz edilen her iki mesireden daha uzak olmakla beraber (25 Km.)  hem þifalý termal sularý hem de çam ormaný ile bu mesirelerimizin meziyetlerini cem etmiþ olan Ilýca Kaplýcalarý her dönemde daha çok raðbette olan bir mesiremizdir.

1930-1940’lý yýllarda Kütahya’ya þose ile baðlý Ilýca’ya, ekseriya iki atýn çektiði,  üzeri ve yanlarý kapalý, arkada beþik denilen bagaj yeri olan ve tekerleklerin baðlandýðý þasi ile silindirik gövde arasýna konulan çelik yaylar sebebiyle diðer arabalardan(tatar arabasý vs.) daha az sarsan yaylýlarla 4-5 saatte gidilirdi ve çocukluk anýlarýmýzýn unutulmazlarýndandý.

Seyahat geceleri uyuyamaz,  araba atlarýnýn çýngýrak seslerini bekler, duyar duymaz da ev halkýný uyandýrýrdýk.

Neþ’eli bir koþuþturmadan sonra yiyecek, içecek vs. arabanýn beþiðine yerleþtirilir, yaylýnýn içine serilen minderlere yaþ sýrasýna göre sýralanýlýr, herkes bindikten sonra da henüz sabah ezanlarý okunmadan dualarla yola çýkýlýrdý.

Þimdi gübre, porselen, seramik, manyezit vs. fabrikalarýnýn iþgal ettiði, o zamanlar bomboþ olan, araziyi geçip Beþ Deðirmen Deresi ‘ne Felent Çayý ile kolkola girerdik, yolumuzun saðýndaki dereye mi, yoksa solundaki kayalýklara mý bakalým derken yolu yarýlardýk.

Bu seyahatlerden birisinde kayalýklara yaklaþýrken birkaç köylü durmamýzý ve boþ bir tencere vermemizi  istediler, henüz ne olduðunu kavrayamadan, kapaðýna boþaltarak ellerine tutuþturduðumuz sarma tenceresi, bal dolu olarak geri geldi, meðer kayalýklarda kaçak bal arýlarýnýn yaptýðý balý bulmuþlar, arýlarý sindirerek aldýklarý  ballar   fazla çýkýnca da, kaplarý olmadýðý için , yoldan geçenlere ikram ediyorlarmýþ.

Yola devam ederek bir süre sonra Ahmet Oluðu denilen mevki’e  vardýk, çeþme yanýndaki gölgelikte mola vererek  hem atlarý yemleyip dinlendirdik, hem de kahvaltý yaptýk, yeniden yola koyulduk, herkesin keyfi   yerine gelmiþti, atlar çýngýraklarýný daha neþ’eli  sallýyor, arabacý bir türkü tutturmuþ bizler de ona eþlik ediyorduk, bir de baktýk ki Ýncirli Yokuþunu  yarýlamýþýz. Buradaki çeþme yanýnda kýsa bir molayý müteakip tekrar yola koyulduk, böylece 4-5 saatlik seyahatimizi tamamlayarak Ilýca’ya vasýl olduk.

O zamanlar çok az bina bulunduðu için ziyaretçiler kýsa süre kalacaklarsa han  odalarýnda , uzun süre kalacaklarsa kiralýk çadýrlarda kalýrlardý, biz de çamlarýn arasýna kurulmuþ bir çadýrý kiralayarak eþyamýzý yerleþtirdik, çadýrýn ön kýsmýna  etraftan tedarik ettiðimiz çalý çýrpý ile  talvar denilen bir gölgelik yaptýk, bu arada babam talvarýn bir köþesinde topraðý kazmaða baþlayýnca etrafýna toplanýp ne yaptýðýný sorduk, bu mevkide soðuk su az olduðundan hamam suyunu bu çukurda soðutarak içebileceðimizi söyledi, yanýna da  sütlük  tabir edilen tel dolabý monte etti, hakikaten yemeklerimiz günlerce bu dolapta bozulmadan muhafaza olduðu gibi  fazla soðuk  su sýkýntýsý da çekmedik.

O senelerde buzdolabýnýn varlýðýndan haberdar deðildik, Kütahya’nýn Karlýk mevkiinden kýl torbalarda katýr sýrtýnda getirilen buz kalýplarý, ancak aðýr misafirlere ikram edilecek þerbetlerin soðutulmasýnda kullanýlabiliyordu.

Elektrik olmadýðý için gaz veya karpit lambalarý gecelerimizin tek aydýnlatma aracý idi.

Yerleþme iþi bitince babaannem babamla karþýlýklý kahvelerini yudumlarken:

-Çocuklar kayalýklarda her zaman bal ikram etmezler, ben size ayný mahalde dedenizin baþýndan geçen oldukça enteresan bir olayý nakledeyim! Deyince hepimiz merakla etrafýna sýralandýk, o da anlatmaða baþladý:

Dedeniz Ilýca’dan temin edemediðimiz bazý ihtiyaçlarýmýzý Kütahya’dan satýn almak için atýna biner, yola düþer, kayalýklara yaklaþtýðý sýrada tepeden týrnaða silahlý iki kýzan durdurup üzerini arar ve biraz yukarýdaki efenin yanýna götürürler, efe:

-Baba nereden gelip nereye gidersin, kimsin, nesin? der.

Dedeniz de Kumarý köyünün hatibi olduðunu, Ilýcadan Kütahya’ya gittiðini anlatýnca üzerinden çýkan yarým tabaka ucuz tütün ve iki  mecit para ile adi çakmaða bakarak:

-Kýzanlar! Hocamýn karnýný doyurun, tabakasýna benim has tütünden basýn, biraz da harçlýk verin, býrakýn, gitsin!,  der.

Babaannem tarih verememiþti ama, olay muhtemelen Yunan iþgali senelerinde, 1919-1922 yýllarý arasýnda vuku bulmuþtur sanýrým.

Sohbet sürerken akþamýn yaklaþtýðýný fark eden annem hazýrladýðý mantýyý, pompalý gaz ocaðýnda piþirmeðe baþladý, teyzem de Kütahya’dan getirdiðimiz yemekleri maltýz denilen 3 ayaklý saç ocakta ýsýtma hazýrlýklarýna geçti, bu arada yoðurt, meyve vs. ihtiyacýmýzý temin için, bakkala giden babam gelerek akþam Haslas baþýnda eðlence varmýþ deyince sevincimizden yemek vs yi unuttuk.

Haslas, suyu ýlýk olan açýk bir havuzdu, müdavimlerin bir kýsmý banyo yaparken bir kýsmý da  havuz yanýndaki kahvehanede  meþrubat içer, sohbet eder, oyun oynar, manzarayý seyrederdi, havuza madeni paralar atýlýr, çocuklar bunlarý çýkarmak için yarýþýrlardý, büyüklerimiz  bazen de topluca þakalaþmak istedikleri  kiþileri elbiseleriyle havuza atmaða yeltenirler, ziyafet vadederse vazgeçerlerdi.

Her tarafý bir tabiat harikasý olan güzel vatanýmýzýn birçok kaplýcalarý gibi Ilýca’mýzýn da bir efsanesi vardýr, Ilýca giriþindeki hamama ve otele ismini veren bu efsaneye göre:

Bugün Erkekler Hamamý olan maðarada ihtiyar bir kadýn kýzý ile ikamet etmektelermiþ, bir de sarý inekleri varmýþ, ineðin otlarý Boyalýk denilen in kýsmýnda dururmuþ, Sarý kýz her gün buradan ot alýr ineðe verirmiþ, son zamanlarda kýz Boyalýktan bazý uðultular duyup kulak kabartýnca þu sözleri duyar olmuþ:

-Güzel kýz, Sarýkýz geliyorum, harlayarak mý geleyim, gürleyerek mi?

Tabiatýyla kýz korkarak annesine anlatýrmýþ, ama annesi de bir yol gösteremezmiþ ve olay devam edermiþ, nihayet sabrý tükenen  Sarýkýz:

-Ýn misin, cin misin?  Gel de ne isen görelim! Deyince uðultu þiddetlenir:

-Harlayarak mý geleyim, gürleyerek mi? Sarýkýz da:

-Harla ey mübarek! der demez maðaradan harlayarak fýþkýran sýcak sulara gark olan Sarýkýz kaybolur, o günden sonra ihtiyar anne ve ineði de kimse göremez  ama, Sarýkýzýn sabahlarý erken ve akþamlarý çok geç saatlerde hamama gelen genç, temiz ve duygulu bayanlara göründüðü söylenmektedir.

Bu günün nakil vasýtalarý ile þehre 15-20 dakika uzaklýkta olan bu güzel mesiremiz 1989 yýlýnda Bakanlar Kurulunca Termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmiþ olup Kalsiyum, Magnezyum ve Bikarbonat ihtiva eden 24-43 derece C termal sularýyla Romatizma, Karaciðer ve safra kesesinden mustarip olanlara þifa daðýtmaktadýr.

Buradaki otel, lokanta ve pansiyonlar gelecek ziyaretçilerin ihtiyaçlarýna cevap verecek kapasitededir.

Yokluk ve zorluklarla geçen eski yaþantýmýzla bu günün þartlarýný mukayese ederken artý ve eksiler bir sinema þeridi gibi gözlerimin önünden geçiyor, hangi dönemin daha iyi olduðuna karar vermekte oldukça zorlanýyorum, bilmem sizler nasýl düþünürsünüz?