Ahmet AYAZ

    Gaziantep Ekspres Gazetesi 03 Ocak 2018

…………………………………………………………………..

         Bugün Büyük Türk bilgilerinden olan Ömer Hayyamdan söz etmek istedim. Gelecek nesillere ýþýk tutmak maksadý ile. Rubaileri ile bilinen Ömer Hayyam, aþaðýya  aldýðým dörtlüklerden birisi ile akýllarda iz býrakmýþtýr. “Celladýna aþýk olmuþsa bir millet, Ýster ezan, ister çan dinlet.” demiþ. Týpký günümüzde hem Müslümaným diyerek namaz kýlýp, oruç tutar, hem de, askerimizi, polis memurlarýmýzý, daðlarda þehit edenleri destekleyen siyasi partilere oy verenler gibi. Herhalde okurlarým anladýlar ne demek  istediðimi. Þimdi asýl konuya girelim, Ömer Hayyam kimdir ?

         Ömer Hayyam’ýn asýl adý Giyaseddin Ebu'l Feth Bin Ýbrahim El Hayyam' dýr. Ömer Hayyam, Ýran ve doðu edebiyatýnda rubai türünün kurucusudur. Batý ülkelerinde adýna birçok dernek kurulmuþ, rubaileri bütün batý dillerine çevrilmiþtir. Matematik, fizik, astronomi ve týp alanlarýnda birçok icadý ve önemli eseri bulunmaktadýr. Ýbn-i Sina'dan sonra Doðu'nun yetiþtirdiði en büyük bilgin olarak kabul edilmiþtir.

18 Mayýs1048'de Ýran'ýn Niþabur kentinde doðdu. Ömer Hayyam, bir çadýrcýnýn oðluydu. Bu yüzden acem dilinde çadýrcý anlamýna gelen soyadýný babasýnýn mesleðinden aldý. Ömer Hayyam, yaþadýðý dönemde daha çok bilgin olarak ün kazandý.

Matematik ,fizik, astronomi ve týp gibi rasyonel ilimler dýþýnda müzik ve þiirle de yakýndan ilgilendi. Ýran'ýn, Selçuklular yönetiminde olduðu dönemde yaþayan Hayyam, Horasan ülkesindeki büyük þehirleri, Belh, Buhara ve Merv gibi bilim merkezlerini gezdi, Baðdat'a da gitti. Zamanýnýn hükümdarlarýndan, özellikle Selçuklu Sultaný Melikþah ve Karahanlý Þemsülmülk'ten büyük yakýnlýk gördü. Saraylarýna ve meclislerine sýk sýk konuk oldu. Residüddin'in "Cami-üt-Tevarih" adlý eserinde anlattýðýna göre Nizamülmülk ve Hasan Sabbah, Ömer Hayyam ile okul arkadaþlarý ve yakýn dosttular. Nizamülmülk, bilgisine çok güvendiði için devlet yönetimi konusunda kendisine yardýmcý olmasý için Hayyam'dan yardým istedi, ancak o, saray entrikalarýndan hayatýnýn sonuna kadar uzak kalmayý yeðlediði için bu teklifi geri çevirdi.

Gerek kendi yaþadýðý dönemde, gerekse sonraki çaðlarda yazýlan tüm kaynaklarda, Ömer Hayyam'ýn çaðýnýn bütün bilgilerini edindiði, o alanlarda derin tartýþmalara girdiði, fýkýh, ilahiyat, edebiyat, tarih, fizik ve astronomi okuttuðu yazýlýdýr.

Hayyam, fizik, metafizik, matematik, astronomi ve þiir alanlarýnda deðiþik eserler yazdý. Yazdýðý bilimsel içerikli kitaplar arasýnda Ýbni Sina'nýn Temcid (Yücelme) adlý eserinin yorum ve tercümesi, Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanýnda Bir Özet, Varlýkla Ýlgili Bilgi Özeti, Oluþ ve Görüþler, Bilgelikler Ölçüsü, Akýllar Bahçesi yer aldý. En büyük eseri Cebir Risalesi'ydi. Matematik bilgisi ve yeteneði zamanýn çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili baþarýlý çalýþmalar yaptý. Bunun yanýsýra, binom açýlýmýný ve bu açýlýmdaki katsayýlarý da bulan ilk kiþiydi.

Ömer Hayyam'ýn edebiyat tarihindeki yerini belirleyen, sonraki yüzyýllarda da Ýslam dünyasýnýn en büyük þairlerinden biri olarak anýlmasýna neden olan, yazdýðý rubailerdi. Ömer Hayyam, Ýran ve doðu edebiyatýnda rubai türünün kurucusuydu. O günlerden bugüne dilden dile dolaþarak gelen sayýsýnýn ikiyüz kadar olduðu tahmin edilen rubaileri, sonraki çaðlara da damgasýný vuran eserler oldu.

Hayyam, rubailerini yazarken oldukça kolay anlaþýlan, akýcý ve açýk bir dil kullandý. Þiirlerinde gerçekçiydi. Yaþadýklarýný ve gözlemlediklerini olduðu gibi dile getirdi. Ona göre, en þaþmaz ölçü akýl ve saðduyuydu. Ýnsanoðlu, gerçeðe ancak akýl yolu ile ulaþabilirdi.

Þiirlerinde zamanýnýn haksýzlýklarýný ve saçmalýklarýný ince ve alaycý bir dille yerdi. Dörtlüklerinin konusunu aþk, þarap, dünya, insan hayatý ve yaþama sevinci gibi temalardan seçti. Ýnsan hayatýnýn ana dokularýna felsefi bir gözle baktý.

"Horasan'ýn yýldýzý; Ýran'ýn ve Irak'ýn dahisi, feylesoflarýn prensi Ömer" þeklinde anýldý.

4 Aralýk 1131'de doðduðu yer olan Niþabur'da hayatý sona erdi.

       Saygýdeðer okurlarým beni unutmayýn. Sizler ile sohbet köþemde yine  buluþalým. En güzel  ve mutluluk dolu günler hepimizin olsun. Hoþça ve dostça kalýnýz.