Bir þiir, tekerleme, özdeyiþ, atasözü, türkü, þarký ve dua gibi ezberleyip, sýk sýk tekrarlayarak hayatýmýza katmamýz gerekenler arasýnda; hukuk ilkeleri, temel düþünce ve insani kriterler de olmalýdýr. Bazýlarýna gereksiz ve sýkýcý gelebilir fakat uyumlu bir birlikte yaþam için zorunluluktur. Bana da mideyi doldurma iþlemi sýkýcý geliyor fakat yaþayýp üretmek, sevmek, var olmak için vücudumu fiziksel olarak da beslemem gerekiyor.

   Unsuz ekmek olur mu, susuz ayran olur mu? “Olamaz” diyeceðinizi tahmin ediyorum. Peki derdi adalet olmayan, adalet daðýtamayan hukuk olur mu? Olamaz ama “daðýtýyor” gibi görünüp, bazý kesimlere, “mavi boncuk” daðýtmakla idare ediliyorsa, bir yurttaþ olarak görevimiz ne olmalýdýr?

  “Hukuki Belirlilik” olmadan, “Hukuk güvenliðinden” söz edilemez. Suç tanýmý ve kalýbý; kiþi, zaman, zemin, olay ve taraflara göre deðiþemez. Neyin suç olduðu veya olmadýðý, daha önceden kararlaþtýrýlmýþ ve yürürlüðe girmiþ kanunlarla belirlenir. “Belirlilikten” kastedilen amaç budur. Bir suç ya vardýr ya da yoktur. Yargýlama sonucunda, þüpheden öteye geçemeyen  bir bulgu varsa; sanýk lehine yorumlanýr. Daha önceki dönem yapýlan hukuki yanlýþlarla, “irtibat, iltisak” tanýmlamalarýný, suçlu ihdas etmek için son çare, miras/ganimet, lütuf kabul edip, suç/suçlu tanýmýný, yasalarýn dýþýna taþýrdýðýmýzda; yargýnýn baðýmsýzlýðý, tarafsýzlýðý, genelliði, güvenilirliði, baðlayýcýlýðý, üstünlüðü kalmaz. Dolayýsýyla “Keyfilik” hükümran olur. Yani meþruiyetin bittiði yerde, kanunilikten söz edilemez. Deliller; açýk, net, somut, yasal, gerçek ve hüküm kurmaya yeterliyse; yargýlama süjeleri, “irtibat, iltisak” gibi koltuk deðneðine ihtiyaç duymazlar.

   Ýddia/isnat ve hükmün; objektif, somut, mantýklý, tutarlý, ölçülü ve bilimsel dayanaklarý vardýr.

Bu þaþmaz terazinin ayarlarýyla oynadýðýmýzda, yerkürenin canlý/cansýz tüm bileþenlerini ihmal, kazanýlmýþ hak ve yerleþmiþ kurallarý da ihlal etmiþ oluruz.

   “Suç ve cezada kanunilik” ilkesi buralardan beslenir. Peki her çýkarýlan kanun, evrensel norm ve meþruiyet kapsamýnda görülebilir mi? Asla!... “Ben yaptým oldu” tutarsýz mantýðýna hizmet etmek olur bu. Hukukun evrensel ilkeleriyle, kazanýlmýþ haklarla, -noksan ve yanlýþlarý olsa da- anayasayla çeliþen her yasa; meþruiyet ve evrensellik kapsamýnda sorgulanmaya muhtaçtýr.

   Yasal delillerin yetersiz kaldýðý, suçun maddi/manevi unsurlarýnýn oluþmadýðý, delil/suç/sanýk arasýnda, hukuki bir nedensellik baðý kurulamadýðý, yasal ve basit bir þüphe bile sayýlamayacak dolgularla verilecek olan mahkûmiyet kararý; hukuka aykýrý olacak ve zaten yaralý olan vicdanlarý kanatacaktýr.

   Hukukun aslî ve öncelikli görevi, ödevi ve de namusu; maddi gerçekliðe ulaþmak ve adaleti zamanýnda/hakkýyla daðýtmaksa; bunlara aykýrý arayýþlar, “unsuz ekmek”, “susuz ayran” üretimi gibi teknolojik teknisyenlik zorlamasýndan öteye geçemeyecektir.

   “Makul þüphe” ile mi yoksa uydurulmuþ / ýsmarlanmýþ “makbul þüphe” ile mi iz sürdüðümüz; hukuk bilincimizin niyetini, beslenme kaynaklarýný, kalitesini ve vicdani kanaatlerimizin yönünü belirleyecektir. Her yeterli þüphe/belirti; bir izdir. Bu iz bizi yasal yollarla elde edilmiþ bir delile götürmelidir. Delil ise; dýþ dünyada; yasalara aykýrý olumsuz bir olayýn failine ulaþtýrýyorsa, bir suç doðmuþ sayýlýr. Daha doðmamýþ bir çocuða isim vermek nasýl yanlýþsa, bu silsile ve elekten geçmeyen olgu/bulgu/delil ve varsayýmlar; ceza hukukunun kapsama alanýna giremez.

   Sosyal kýyafet, aidiyet ve tüm bireysel kimliklerden tamamen soyup ve arýndýrdýðýmýzda; geride kalan akýl, vicdan, bilim, birikim, deneyim ve hukuk bilinci; ortalama bir zekâyý tatmin ve ikna edebiliyorsa, o mesleðinin hakkýný verebilen, gerçek bir hukukçudur. Bu taným ve özleme uyan nice yerli ve yabancý hukukçuyu tanýmaktan onur ve heyecan duydum. Bazýlarý, þimdi bu dünyada, aramýzda yoklar, kitaplarýyla bilinç ve vicdanýmýzý beslemeye devam ediyorlar. Bazýlarý ise ömürlerinin son demlerini yaþýyorlar. Bir kýsmý da son derece hassas bir adalet terazisi birikimine sahip olmakla birlikte, bir ölçü/tartý yapabilecek konumda deðiller. Yeni yetiþenler topluma ne sunar, þimdiden ölçebilmek güç.

   Adalet; bir toplumun hem mihenk taþý, hem de kilit taþýdýr. Adalet mihengine vurulmayan her eylem, söylem, düþünce, icraat ve yetki tasarrufu; hakkaniyet açýsýndan þüpheli konuma düþecektir.

O, ayný zamanda toplumun ördüðü sosyal duvarýn kilit taþýdýr. En hassas denge noktasýna yerleþtirilen bu taþý çektiðimizde, duvar veya köprü yýkýlýp daðýlacaktýr.

   Bir insan; inanç, düþünce, bilim, teknoloji, kültür, sanat, edebiyat, müzik, mizah, örf, âdet, gelenek, görenek v.b. bireysel ve özgün yaþam tercihleriyle, toplumda yerini alabilmelidir. Bu aidiyet ve tercihlerin teminatý da  “demokratik, lâik, insan haklarý ve özgürlük” temelli, sosyal hukuk devleti anlayýþýyla garanti altýna alýnabilir. Her birey kendi kozasýný ayrý ayrý örüp yaþamak isterse; o zaman da toplumsal ortak bilinç, dayanýþma, görev bölümü güç birliði ve yerel/evrensel bir bilinç oluþmaz.

   “Suçlarýn þahsiliði, kanunlarýn geriye iþlemezliði, masumiyet ilkesi, lekelenmeme hakký, adil yargýlanma hakký, hukuk güvenliði hakký, sýnýrsýz savunma hakký… gibi temel ve evrensel hukuk ilkeleri ihlal edilebiliyorsa; hukuk devletinin yurttaþ yararýna iþlediðinden bahsedilemez.

   Hatada ýsrar ediliyorsa, yüzümüz kýzarmýyorsa, vicdanýmýz burkulmuyorsa, uykularýmýz kaçmýyorsa, daha iyisine doðru bir toplumsal meyil yoksa; bu utanç ve ihlal silsilesi hepimize yeter!...

Daha adil bir toplum, daha yaþanýlabilir bir evrende buluþmak dileðiyle.

Samsun, 14.12.2022

Ali Rýza MALKOÇ

arm.web.tr