D�r�stl�k ilkesi; ak�l, mant�k, vicdan, empati, sempati, sevgi, adalet, samimiyet ve merhametin besledi�i ve destekledi�i en y�ce insani s�zge�tir. Oldu�u gibi g�r�nmek, g�r�nd�� gibi olmakt�r. Ve olmas� gerekti�i gibi davranabilmektir.

D�r�stl�k; karar, eylem, duygu, d��nce ve t�m kar��l�kl� ili�kilerde ilk filtredir, mihenk ta��d�r. Buradan ge�emeyen bir olgu/olay/h�k�m; insani �l�ekte ge�ersizdir, bo�a d��er. D�r�stl�k, bir toplumda, t�m meslekleri, aidiyetleri, gruplar ve kimlikleri ilgilendirir. Hi�bir birey bundan muaf ve imtiyazl� tutulamaz.

D�r�stl��n de insan bilincinde ve toplum haf�zas�nda olumlu bir imaj b�rakabilmesi ve fonksiyonel olabilmesi i�in; devam�nda ak�l, mant�k, bilim, somut ger�eklik, tutarl�l�k, s�reklilik, �effafl�k s�re�lerinden de yara almadan ge�mesi gerekmektedir.

Bunu ilke edindi�imizde; d��ncelerimiz, s�zlerimiz, kararlar�m�z ve eylemlerimiz aras�nda tutarl�l�k g�stererek, kendimizi ve ba�kalar�n� kand�rmadan ya�amay� ama�lar�z.

D�r�stl�k; opsiyonel, modifiyel bir aksesuar, imaj materyali, inan� objesi de�ildir. Hem insani, hem vicdani, hem de yasal bir zorunluluktur. D�r�stl�k ilkesi ve etik de�er barajlardan ge�emeyen hi�bir iddia, ��phe, ku�ku, itham, isnat, h�k�m ve savunma me�ru de�ildir. Us�l esastan �nce geldi�ine g�re, d�r�stl�k de us�l kapsam�ndad�r.

Bir toplumda adalet ve yarg�n�n ba��ms�zl��, tarafs�zl��, yans�zl��, ba�lay�c�l�� ve �st�nl�� h�k�m s�remiyorsa; d�r�stl�k, etik ve ahlaki de�erleri, di�er toplumsal bile�enlerden beklemek de hayalperestlik olur.

T�rk Medeni Kanunu Madde: 2-3 (*) ve HMK 29.(**) Maddesi ve di�er yasal zorunluluklar; anayasaya yurtta�l�k ba�� ile ba�l� olan her bireyi, eylem, karar ve �ift tarafl� t�m toplumsal ili�kilerde d�r�st davranmaya ve iyi niyete davet eder ve zorlar.

Anayasa'n�n 138. maddesi, hakimlerin ba��ms�zl��n� ve tarafs�zl��n� g�vence alt�na al�r. Bu madde, yarg� eti�inin temel dayana�� olarak kabul edilebilir. Ayr�ca, Anayasa'n�n 2. maddesi T�rkiye Cumhuriyeti'nin hukuk devleti oldu�unu belirtir ve bu da yarg� eti�inin �nemini vurgular.

Avrupa �nsan Haklar� S�zle�mesi (A�HS): A�HS'nin 6. maddesi, adil yarg�lanma hakk�n� g�vence alt�na al�r. Bu hak, yarg� eti�iyle yak�ndan ili�kilidir.

Avrupa Konseyi Yarg��lar ��in Etik Kurallar�: Avrupa Konseyi taraf�ndan kabul edilen bu kurallar, Avrupa �lkelerindeki hakimler i�in etik standartlar belirler.

Alman d��n�r Immanuel Kant der ki: �Hukuka g�re, bir adam bir ba�kas�n�n haklar�n� ihlal etti�inde su�ludur. Etikte ise, sadece bunu yapmay� d��nd��nde su�ludur.�

Hukuk felsefesi, ceza hukuku ve yarg� eti�i alanlar�nda da yo�un okumalar yapm�� bir yazar/�air/d��n�r olarak, bu kanaatlere varmam �ok zor olmad�. Anayasa, yasalar ve yarg� eti�i; ki�iye ve kuruma g�re etki ve fonksiyonu farkl�l�klar g�stermeyen evrensel kriterlerdir. Hele hele Yarg� eti�i; bu mesle�i icra eden herkesi ba�lar. Tercih ve takdire ba�l�, opsiyonel de�ildir.

T�rk Yarg� Eti�i Bildirgesi (14 Mart 2019 Per�embe Resm� Gazete Say� : 3071); Adalet Bakanl�� Personel Genel M�d�rl��n�n 14/11/2006 tarih ve B.03.0 Per.0.00.01/ 100289 say�l� genelgesi. Ayr�ca bkz. Avrupa Konseyi. Yarg� Eti�ine �li�kin Uluslararas� Temel Standartlar-T�rkiye�de Yarg� Eti�inin G��lendirilmesi Projesi T�rkiye Cumhuriyeti Yarg�tay Ba�kanl��. Yarg�tay Yarg� Eti�i �lkeleri. T�rk Yarg� Eti�i Bildirgesi(2019). HSK. T�rk Yarg� Eti�i Bildirgesi (R.G. 14/03/2019, Say� 30714).
�nemli olan �Ba��ms�z ve tarafs�z bir yarg�ya ula�man�n y�ntemlerinden biri de yarg� eti�inin h�kimler ve savc�lar taraf�ndan i�selle�tirilmesidir.�

Yarg� eti�i, opsiyonel ve ikinci plana at�labilecek bir kavram de�ildir. Yasal dayanaklar�: BM Bangalor Yarg� Eti�i ilkeleri H�kimler ve Savc�lar Y�ksek Kurulunun 27.06.2006 tarih ve 315 say�l� karar� ile; savc�lar i�in etik ilkeleri belirleyen Budape�te �lkeleri ise yine H�kimler ve Savc�lar Y�ksek Kurulunun 10.10.2006 tarih ve 424 say�l� karar� ile benimsenmi�tir. T�rk Yarg� Eti�i Bildirgesi� 06.03.2019 tarihinde HSK Genel Kurulu taraf�ndan kabul edilmi� ve kamuoyu ile payla��lm��t�r. Bildirge 14.03.2019 tarihli Resm� Gazete�de yay�mlanm�� ve bildirgenin kapsad�� t�m h�kim ve savc�lara tebli�i ger�ekle�tirilmi�tir.
Dayand�� ilkeler: Ba��ms�zl�k, Tarafs�zl�k, D�r�stl�k, E�itlik, Mesleki yeterlilik, Gizlilik, Sayg�nl�k.

Yarg� eti�i ve hak ihlalleri; �hukuka ayk�r�l�k, �zensizlik, mesleki yetersizlik, maddi hata, yetki ve fonksiyon gasp�, keyfilik vb. nitelendirme ile kalmamal�, muhakkak cayd�r�c� bir yasal yapt�r�m� da olmal�d�r.

Bireysel ahlak� tam oturmam�� bir idareciden, toplumsal etik kurallar�na uymas� beklenemez.
Yasama, y�r�tme, yarg� erkleri aras�ndaki ayr�l�k; �at��ma ve �arp��ma anlam�nda de�il; sistemin denge-denetleme ve s�rd�r�lebilirli�i i�in ��l� sacaya��d�r. Anayasada tarif edildi�i gibi uygulanmas� da; toplumsal hukuk bilincimizin niteli�i ve y�celi�ine ba�l�d�r.
D�n�p dola��p s�z�; ahlak, adalet, bilim ve bilin� kavramlar�na ba�l�yoruz. Buna mecburuz.
Toplumlar d��t�� yerden kalkmak zorundad�r. Ve Bir k�sm�n�n aya�a kalkmay� �nemsememesi, di�erlerinin m�cadelesine de ilave y�k ve y�k�ml�l�k getirmektedir.

- - - - -

(*) T�rk Medeni Kanunu Madde 2: Herkes, haklar�n� kullan�rken ve bor�lar�n� yerine getirirken d�r�stl�k kurallar�na uymak zorundad�r. Bir hakk�n a��k�a k�t�ye kullan�lmas�n� hukuk d�zeni korumaz.

Madde 3- Kanunun iyiniyete hukuk� bir sonu� ba�lad�� durumlarda, as�l olan iyi niyetin varl��d�r.

Ancak, durumun gereklerine g�re kendisinden beklenen �zeni g�stermeyen kimse iyi niyet iddias�nda bulunamaz.

(**) HMK Madde 29: (1) Taraflar, d�r�stl�k kural�na uygun davranmak zorundad�rlar. (2) Taraflar, davan�n dayana�� olan vak�alara ili�kin a��klamalar�n� ger�e�e uygun bir bi�imde yapmakla y�k�ml�d�rler.

Samsun, 20.10.2024
Ali R�za MALKO�
arm.web.tr

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s�

( D�r�stl�k Ve Etik De�erler Nedir Nas�l Olmal�d�r Nas�l �l��l�r Ve Anla��l�r ba�l�kl� yaz� Ali R.MALKO� taraf�ndan 20.10.2024 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

D�r�stl�k Ve Etik De�erler Nedir Nas�l Olmal�d�r Nas�l �l��l�r Ve Anla��l�r

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu