O zamanın en büyük adamı
Sultan Süleyman han hazretlerinin en sonraki sadrâzamı olan Sokollu Mehmet paşa
idi ki Osmanlıların Kanunî devrinde olan azamet ve şanına bir timsâli müşahhas
olarak ahlâfa yadigâr kalmıştır. Güneş gurub ettikten sonra ziyasını bir
dereceye kadar idâme eden kamer gibi Sultan Süleymanın irtihailinden sonra o
asrın pertev-i ikbâlini de Sokollu hıfz ve neşrederdi.
Sultan Süleyman vefatından
sonra gördüğü alâim-i husûmet üzerine "Rahat durmazsanız iki hududun
ortasında geçilmez bir çöl peyda ederde şerrinizden emin olurum"
tehdidiyle Avrupa'yı lerzân-ı dehşet eden o Sokolludur.
Bahr-i Hazer yoluyla Asya
dahillerine icrayı hükmedebilmek için Ten, Volga nehirlerini bir cetvel ile
birleştiripte Selim-i evvelin aksayı maksadı olan ittihadı islâma o taraftan
bir tarîk-i vusul bulmağa uğraşan o Sokolludur.
Selim-i sânt devrinde Müezzinzâde
Kaptan Ali Paşanın idaresindeki Osmanlı donanmasını Donjuan ile Hayreddinin
rakîb-i mağlûbu olan meşhur Anderya Dorya bütün bütün mahvedercesine mağlûb
etmekle o hûn ve ateş tufanları arasından yalnız yirmi sefine kurtarabilmiş
Avrupa'nın kuvva-i
mecmuasına karşı o kadar dehşetli bir inhizâm içinde bile kalbinin cevher-i
salâbetine halel getirmemiş olan seyf-i meslûl-ü celâdet Kılıç Ali Paşa bile
ertesi seneye bir donanma yetiştirebilmek fikrini işitince hayâlat arasında
kalanlar gibi titremeğe başlamış iken:
-"Paşa!. Meyus olma!.
İktiza ederse donanmanın demirlerini gümüşten, yelkenlerini atlastan, iplerini
ipekten yapmak bu devlet içün mümkündür."
Filhakika bir kış içinde
kırk bin asker ve taife ile mücehhez iki yüzden ziyâde sefine vücûda getiren.
Kaptan Ali Paşa gibi ömründe feleğe baş eğmemiş bir mücâhide bile yedd-i
galibesini öpmek için huzurunda baş eğdiren o Sokullu'dur.
Osmanlı Tarih – Namık KEMAL