ZÜLFÝKAR VE DÜLDÜL

“Zülfikar'dan keskin kýlýç, Ali’den büyük yiðit yoktur.”

Arap-Ýslam dünyasýnda Zülfikar ve Düldül hakkýnda çok sayýda araþtýrma yapýlmýþ, kitaplar yazýlmýþtýr. Türklerin Ýslamlaþma sürecinde de bu konu dikkat çekmiþ; Türk-Ýslam anlayýþýnda özellikle Alevi kültüründe çok önemli bir yer tutmuþtur.

Zülfikar’ýn nasýl ortaya çýktýðý, gerçek boyutunun ne olduðu hep merak edilmiþtir. Bu konuyu çok yönlü araþtýrmama raðmen kesin ve somut bir sonuç elde edemedim. Düldül’ü de eþ zamanlý görmemiz gerekiyor; zira Hz. Ali, Zülfikar ile savaþlara katýlýrken adý Düldül olan bir beygiri binek olarak kullanmýþtýr. Þimdi kaynaklarý dikkatle okuyarak ve konuyu özetleyerek bir makale halinde paylaþmak istedim.

Zülfikar, Ýslâm peygamberi Muhammed'in damadý, amcasýnýn oðlu ve Dört Büyük Halife'den biri olan Ali'nin çatal þeklinde iki baþlý kýlýcýnýn adýdýr. Kelime anlamý olarak, "sahip" anlamýndaki "zû" ile “omurga, boðum" anlamýna gelen "fekār" kelimelerinden oluþan zülfekār, Türkçeye zülfikar þeklinde geçmiþ-tir. Bedir Muharebesi sonrasýnda, yedi karýþ uzunluðunda ve bir karýþ kalýnlýðýnda olan kýlýç savaþ gani-meti olarak Ýslâm peygamberi Muhammed'e geçmiþ ve kendisi kýlýcý Ali'ye verene kadar kullanmýþtýr. Merzûk es-Sakīl adýnda bir usta tarafýndan yapýldýðý rivayet edilen kýlýç, genel kabule göre Bedir’de öldürülen Âs b. Münebbih’e aittir. Kýlýcýn Ali'ye ne zaman verildiði kesin olarak bilinmemekle birlikte genel olarak Uhud Muharebesi'nde verildiði kabul edilmektedir.

Ali'nin Uhud Savaþý'nda Kureyþ’in önde gelen savaþçýlarýndan dokuz kiþiyi öldürdüðü, bu savaþta bede-ninden yetmiþ yara alarak son ana kadar Muhammed'i savunduðu, bu sebeple de Cebrail’in, “Zülfikar-dan keskin kýlýç, Ali’den büyük yiðit yoktur.” dediði rivayet edilmekle birlikte bu yazýnýn kim tarafýndan yazýldýðý bilinmemektedir. Þayet gerçekten Cebrail tarafýndan gönderildiyse bu yazýyla gönderildiði da-ha akla yakýn görünüyor. Ancak þahsen ben bu kýlýcýn Cibril tarafýndan gönderildiði-ne pek inanmýyorum. Zülfikar’ýn bir usta iþi olduðu daha gerçekçi geliyor bana.

Hz. Ali’nin çatal uçlu kýlýcýnýn bir ucunun ilmi, diðer ucunun da adaleti temsil ettiði; kabzasýnýn ve bele takýlan halkasýnýn gümüþten yapýldýðý da rivayetler arasýndadýr.

Zülfikar; Türk edebiyatýnda ve özellikle Alevi-Bektaþi þiirlerinde daima Hz. Ali'ye izafe edilerek anýlan Zülfikar, Düldül'le birlikte ona Allah tarafýndan bahþedilen efsanevi bir kýlýç olarak yer alýr. Bu kýlýç düþmanýn konumuna göre bazen kýrk, bazen de yüz elli arþýn uzunlukta olduðu dile getirilir.

Kýlýcýn akýbeti konusunda da çeþitli rivayetler bulunmaktadýr. Ali ve onun soyundan gelenlere (Alevîlere) intikal eden kýlýç, daha sonra Abbasi ve Fatými halifeler arasýnda el deðiþtirdikten sonra 11. Yüzyýlda savaþlarda bükülmüþ bir halde ortadan kaybolmuþtur.

Düldül konusunda da çeþitli rivayetler bulunmaktadýr. Kaynaklara göre Düldül; Ýslam Halifesi Ali’nin katýrýdýr. Kýr veya beyaz renkte olan ve genellikle diþi olduðu ileri sürülen Düldül, Hz. Muhammed tarafýndan Ali’ye hediye edilmiþtir. Daha sonralarý klasik þövalye üçlemelerine (kahraman, kahra-man kýlýcý, kahraman atý) uygun olarak bir at þeklinde tasvir edilmiþtir. Ali, Fars edebiyatý ile Türk edebiyatýnýn klasik, tasavvufi, dini-destani metinlerinde genellikle Zülfikar adlý kýlýcý ve Muhamme'-din kendisine hediye ettiði Düldül isimli atýyla birlikte anlatýlýyor olsa da bu bir binek katýrýdýr. O dö-nemlerde Türklerle de münasebette bulunan Ali, Türklerin kendisine atý önerdiði de ileri sürülmek-tedir.

Kaynaklarda Ali’nin savaþlarda ve özellikle savaþ baþlamadan önce yapýlan mübârezelerde hasýmlarýný kýlýcý Zülfikar ve Düldül’ün de maharetiyle alt ettiði ileri sürülür. Bu sebeple; edebi metinlerde bunlar onun adeta ayrýlmaz birer parçasý olarak anýlmýþtýr. Halk arasýnda Düldül’e, güçlü, kuvvetli, çevik ve zeki gibi anlamlar yüklenmiþtir.