LANETLÝ GÜÇ: PARANIN EGEMENLÝÐÝ

Bugün elimizdeki parayla ya da kredi kartýyla yiyecek, içecek ve giysi gibi ihtiyaçlarýmýzý satýn alabiliyoruz. Ama bundan yüzlerce yýl önce insanlarýn böyle bir imkâný yoktu. Peki onlar ne yapýyordu? Para ne zaman icat edildi ve geçmiþten günümüze nasýl bir deðiþime uðradý? Þimdi paranýn tarihîne bir yolculuk yapalým:

Para Nedir?

Devletler tarafýndan bastýrýlan ve ülke içinde ödeme aracý olarak kullanýlan; üzerinde deðeri yazýlý olan kâðýt, me-tal ya da plastik nesnelere para denir. Para basýmý ayný zamanda bir devletin baðýmsýzlýðýnýn da iþaretidir. Güçlü ekonomilerde paralar baþka ülkelerde de dolaþýma girmektedir. Dolar, Euro gibi.

Takas dönemi:

Paranýn olmadýðý dönemlerde insanlar ihtiyaçlarýný karþýlamak için takas yöntemini kullanýyorlardý. Ýnsanlar, ellerinde bulunan ürünlerin fazla olanýný diðer insanlarýn elindeki farklý ürünlerle deðiþtiriyorlardý. Mesela; kumaþ ihtiyacý olan birisi buðday karþýlýðýnda kumaþ alýyordu. Elinde hurma olan birisi almak istediði elma ile takas ediyordu. Elinde ipek bulunan birisi/tüccar bir miktar ipek karþýlýðýnda çok miktarda hurma alabiliyordu. Zira ipek geçmiþ dönemlerde çok kýymetliydi. Bu örnekleri çoðaltabiliriz

Sosyal ve ekonomik koþullar deðiþtikçe, midye kabuklarý, odun ve metal gibi pek çok madde ortak para birimi olarak kabul edildi ve deðiþim/mübadele aracý olarak kullanýlmaya baþlandý. Altýn ve gümüþün kýymetli olmasýnýn sebebi, doðada az bulunmasý ve iþlenmesinin zahmetli olmasýndandýr. Altýn ve gümüþler yumuþak maddeler olduðu için rahatlýkla þekil verilebiliyor, küçük parçalara da ayrýlabiliyordu. Küçük bir altýn ya da gümüþ parçasýyla çok miktarda ihtiyaç maddesi alýnabiliyordu. Fakat altýn ve gümüþler ekonomide büyük sýkýntýlara neden oluyordu. Anlýk alýþveriþlerde küçük parçalarýn tartýlmasý ve deðerinin bulunmasý gerekiyordu.

Ýlk madeni para M.Ö.7.yüzyýlda Anadolu’nun eski medeniyetlerinden Lidyalýlar tarafýndan icat etmiþtir. Lidyalýlar altýný elde etmek için þöyle bir formül geliþtirmiþler: Madeni paralarý üretmek için %75’i altýn ve %25’i gümüþ ve elektrum alaþým katarlarmýþ. Bu metaller yumuþak olduðu için Lidyalýlar bir kalýp geliþtirdiler ve böylece paralar yazýlý ve þekilli olarak basýlmýþtýr. O tarihte kalýplara çekiçle vurulduðu için “darpetmek” denilmiþ, paranýn basýldýðý yere de darphane adý verilmiþtir. Osmanlý’da ilk darphanenin ne zaman kurulduðu kesin olarak bilin-mese de Fatih Sultan Mehmet’in kurduðu genel kabul görmüþtür.

Ýlerleyen süreçte altýn ve gümüþ paralarýn taþýnmasý maliyeti artýrýyordu. Bu nedenle taþýnmasý ve basýlmasý daha az maliyetli olan kâðýt paralar basýlmaya baþladý. Kâðýt paralar pamuk, keten ve kenevir liflerinden üretiliyordu. Dünya tarihinde ilk kâðýt parayý MS.9.yüzyýda Çinliler kullanmýþtýr. Matbaalarýn çoðalmasýyla kâðýt paralarýn kullanýmý tüm dünyaya yayýlmýþtýr. Marco Polo, 1200 yýlýnda kâðýt parayý Avrupa’ya getirip-tanýtan ilk kiþi olarak tarihe geçmiþtir.

Kâðýt paralar 1840 yýlýnda Osmanlý döneminde kullanýlmaya baþladý. “Kaime” adý verilen bu kâðýt paralar elle yapýlýyordu ancak bu yöntem hantal olduðu için 1842 yýlýndan sonra matbaada basýlmaya baþlandý. 1915 yýlýnda para üzerinde bazý deðiþiklikler yapýlarak “Evrak-ý Nakdiye” olarak anýldý. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kâðýt paralarý 1927 yýlýnda basýldý ve tedavüle sokuldu. Paralar üzerinde Osmanlýca ifadeler Latin harfleriyle deðiþtirildi.

Kredi kartlarý 1950’li yýllarda ilk defa ABD’de kullanýldý. Bankalar, kart sahibine özel hazýrladýklarý kredi kartlarý üzerine banka ve kart sahiplerinin adý-soyadý, son kullaným tarihinin dýþýnda þifre ve limit elektronik çiplere kaydedildi. Böylece kredi kartlarýyla alýþ-veriþler daha pratik ve daha rahat yapýlabilir hale gelmiþtir.

Paranýn lanetli egemenliði:

Son yýllarda kullaným çýlgýnlýðýna dönüþen yeni kavramlar ve uygulamalarý hayatýmýza girmiþtir. Bu yeniliklerden birisi hiç kuþkusuz kripto paralardýr. “Þifrelenmiþ para” anlamýna gelen “kripto” para, internet aracýlýðýyla sanal para olarak bilinmektedir. Kripto para teknolojileri, birbirinden baðýmsýz olarak çok sayýda bilgisayarýn bir að bütünü oluþturduðu bir ödeme sistemi üzerine kurulmuþtur. Kripto paralar, normal paralar gibi herhangi bir merkez bankasýna, darphaneye, özel ya da kamu bankalarý gibi bir merkezi yoktur ve hiçbir kurumun kontrolün-de deðildir. Kripto paralar blokzincir olarak isimlendirilen bir altyapý kullanmaktadýr.

Geçmiþten günümüze paranýn geliþimini kýsaca hatýrladýktan sonra bundan sonrasý için bir fikir üretebiliriz. Bu endiþeli fikrimizi de teknoloji kullanýlarak dünya çapýnda yaygýn hale gelen dijital soygunun, dolandýrýcýlýðýn ve sahtekârlýðýn alabildiðince yaygýn hale gelmesine baðlayabiliriz. Özellikle banka kredi kartlarý üzerinde saklý bulunan tüm bilgiler yine teknoloji kullanýlarak ele geçirilebiliyor. Kart sahibinin imzasý, bilgisi ve rýzasý olmadan kimlik bilgileri kullanýlarak alýþveriþler yapýlabiliyor ve kart sahipleri büyük maðduriyet yaþýyorlar. Mahkemeler çaresiz, insanlar korku ve endiþe içinde kalýyorlar!

“Kara Para” imparatorlarýnýn kimlerle ticari iliþkiler sonucunda bu kadar parayý, sermayeyi, menkul ve gayrimenkulü elde edildiði bilinmiyor! Mali þubenin takipleri ve baskýnlarý sonucunda bazý kripto dolandýrýcýlar yakalanýyor fakat caydýrýcý cezalar maalesef verilmiyor. Bu sebeple ülkemiz kara para cennetine ve küresel baronlarýn cirit attýðý bir ülkeye dönüþüyor!

Cezalandýrmalar yerine ödüllendirme sistemi devreye girdiði için pek çok insan cesaret bulduklarý için kolay yoldan para kazanmanýn peþine düþmüþtür. Dijital dolandýrýcýlýk, evrakta sahtecilik, uyuþturucu, kadýn ve çocuk ticareti yoluyla “Kara Para Ýmparatorluðu” kuruluyor. Ve bu imparatorlar ne yazýk ki siyasette, ticarette hayatýmýzýn tüm alanýnda can yakmaya ve yuvalar yýkmaya devam ediyor. Ýþte bu nedenle bu paraya, bu kazanca “Lanetli Para Egemenliði” diyorum.