Niyazi M�sri Kimdir

17.YY. T�rk Edebiyat�n�n �nde gelen Mutasavv�f �airlerinden olan Niyazi M�sri 1618 y�l�nda ( Hicri 1027) Malatya da d�nyaya gelmi�tir. Do�du�u yerin So�anl� k�y� oldu�una dair g�r��ler �ne s�r�lse de kendi eserlerinde do�du�u yer olarak So�anl�dan bahsetmemektedir. Baz� yerli ara�t�rmac�lar Malatya civar�nda Aspozi denilen yerde do�du�undan s�z ederler.17.yy’a ait sicil defterinde, tarihi kaynaklarda Malatya ve civar�nda So�anl� diye yerle�im yerinin olmamas� bu bilginin �ok ta sa�l�kl� bir bilgi olmad��n� d��nd�r�yor. Niyaz-i M�sri’nin as�l ad� Muhammed / Mehmet’tir. Mahlas olarak Niyaz-i’’ yi kullanm��t�r. Babas� so�anc� zade Ali �elebi ad�nda Nak�ibendi tarikat�ndand�r..

�lk e�itimine karde�leriyle birlikte k�y�nde ba�layan Niyazi M�sri Malatya’l� bilginlerden hem dini alanda hem de tasavvufi alanda dersler alarak kendini yeti�tirir. Babas�n�n onu kendi �eyhine ba�lanma arzusunun hilaf�na Niyazi M�sri Malatya’l� Halveti �eyhi H�seyin Efendiye talebe olur.

Bir m�ddet sonra �eyhi H�seyin Efendi Malatya’dan ayr�l�nca Niyazi M�sri de 20 ya�lar� civar�nda 1638’de (1048 Hicri) �ehirden ayr�larak �nce Diyarbak�r’a oradan Mardin’e ge�er. Buralarda kald�� zaman i�inde ilmi y�nden kendini geli�tirmeye devam eder. Daha sonra Kerbela, Ba�dat, ve Kahire’ye ge�er.

M�s�r’da bulundu�u s�re zarf�nda da Cami�l-ezher’de ilmi faaliyetlerini s�rd�rm��, tasavvufi geli�imini tamamlama gayreti i�inde olmu�tur. 1643’te (1053 Hicri) g�rd�� bir r�yan�n etkisinde kalarak M�s�rdan ayr�l�p Arabistan ve Anadolu’nun de�i�ik y�relerini gezer.

�air 1646’da ( 1056 Hicri) �stanbul’a gelir.Art�k bundan sonra M�sri lakab�yla Niyazi M�sri ad�yla an�lacakt�r.�stanbul’da fazla kalmayan �air �nce Bursa’ya oradan da U�ak’a ge�er.Burada k�sa bir s�re Ummi Sinan’�n talebesi �eyh Mehmed’in yan�nda kal�r.Daha sonra Elmal�’ya gider..Art�k �eyhi Elmal�’l� �mmi Sinan’a kavu�mu�tur.(1057/1647)Uzun bir s�re burada nefsini terbiye ile u�ra��r.Tasavvufi y�nden kendini yeti�tirmeye �al��r.Niyazi M�sri bir ara ziyaret i�in Malatya’ya gelir , tekrar geri d�ner ve 1655 (1066 Hicri) kendisine �eyhi �mmi Sinan taraf�ndan hilafet verilir. Hilafet verildikten sonra Elmal�’da kalan �air, oradan U�ak’a ge�er. K�tahya da �eyh olarak ir�ada devam ederken �eyhinin �l�m�n� duyunca 1657 de U�ak’a gider.1072 y�l�nda Bursa’ya gelir ve burada ir�at i�leri ile u�ra��r. K�sa zamanda ��hreti yay�l�r ve bu ��hreti onu saraya ula�t�r�r. Saray taraf�ndan Edirne’ye giden �air daha sonra �stanbul’a oradan da Bursa’ya d�ner.

Sultan 2.Ahmet’in Avusturya seferine Niyazi M�sri m�ritleri ile birlikte kat�lmak ister, bu iste�i padi�ah taraf�ndan durdurulmak istenir. Niyazi M�sri bunu kabul etmez sefer d�n��nde 78 ya��nda iken Limni adas�na g�nderilir. Buradaki s�rg�n hayat� �air 1694’te ( 1105 Hicri) Limni’de vefat etmi�tir. Cenazesi Limni’de defnedilmi� olup mezar� halen buradad�r

Cesur, �zg�n ve farkl� fikirleri ile sadece ya�ad�� asra de�il daha sonraki �a�lara da tesir eden Mehmet Niyazi, bir mutasavv�f olman�n yan�nda ayn� zamanda b�y�k bir �airdir.

O �iirlerinde Yunusla birlikte t�rk�eyi en iyi kullanan �air olarak bilinmektedir. Mevlana konya i�in, Hac� Bekta�-� Veli Nev�ehir i�in ne anlam ifade ediyorsa, M�sr� de Malatya i�in odur, O olmal�d�r. Hatta kimi d��n�rler ona fikri anlamda "Suya Sabuna Dokunan Mevlana"; haks�zl��a ba� kald�ran y�n�yle de "Asi Yunus" ifadesini kullanmaktad�r.

Bug�n Avrupa ve Amerika'da hakk�nda sempozyumlar d�zenlelen, bir�ok akademik �al��malar yap�lan Niyaz�, ne yaz�k ki �lkemizde, hele ba�r�ndan ��kt�� Malatya'da yeterince tan�nmamaktad�r. Gerek e�itim g�rd�� M�s�r'a izafeten ald�� M�sr� mahlas� gerekse, hayat�n�n b�y�k b�l�m�n� Malatya d��nda ya�amas� nedeniyle do�up b�y�d�� topraklar�n insanlar� ona yabanc� kalm��lar, yeterince istifade edememi�lerdir.

Nas�l ki Malatya, M�sr� i�in �nemli ise; Malatyal�lar i�in de M�sr� en az o kadar �nemli bir �ahsiyet olmal�d�r

��RLER�

Uyan gafletten ey gafil seni aldamasun d�nya

Yakan� al elinden kim seni sonra k�lur r�sva

Ne sandun sen bu gaddar� ki ta b�yle an� sevd�n

An� her kim ki sevdiyse dinini eyledi ya�ma

Adavet k�lma kimseyle sana nefs�n yeter d��man

Ki asla senden ayr�lmaz “�m�r ahir ol�nca ta

��itd�n Hak res�l�nden nice ayat u ahbar�

Veli n’idem ki kar itmez bu ��tler sana asla

Bu zahir g�z�ni �rt�p bana tut cn�la g�nl�n

Ki her bir s�z�n i�inde tuyas�n gevher-i ma’na

Kelam-� Mustafa zevkin dima�unda bulag�r kim

Mu’adil olmaz ol zevke hezeran menile selva

Kemal-i devlet istersen ok� ayat-� Kur’an�

Ki her harf�n i�inde var Niyazi bin d�r-i yek-ta

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Ey g�n�l gel a�lama zari zari inleme

Pirden aldum haberi ol bi-ni�an sended�r

Sended�r dostun ili sende a��lur g�lli

S�yler bu can b�lb�li g�l-i handan sended�r

Gezme gel bahr u berri kend�nde iste s�rr�

Cism � cana h�km iden gizli sultan sended�r

Anladunsa sen seni bild�nse can u teni

Gayr� ne var ey g�n�l cana canan sended�r

Ten taht�dur bu canun can taht�dur cananun

Ey Niyazi ��bhesiz ol bi-mekan sended�r

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Ya Rab bize ihsan it

Vuslat yol�n� g�ster

Surette koma can it

Uzlet yol�n� g�ster

Eyledi heva garet

Old� i�im�z adet

Dergah�n ulu gayet

Kudret yol�n� g�ster

Nefs�mi hevadan kes

Kalb�mi riyadean kes

Meyl�mi sivadan kes

Halvet yol�n� g�ster

Candan sanatalip k�l

Her ta’ate Rag�p k�l

Bir pire musahib k�l

Hizmet yol�n� g�ster

Ta’lim id�p esmay�

Bild�r bize e�yay�

Tuyma�a ev edna’y�

Hikmet yol�n� g�ster

Har i�re biter g�lzar

Nar i�re to�ar envar

Her �eyde tecellin var

R�’yet yol�n� g�ster

�ol kim ola vuslatda

Halvet bula celvette

Bu M�sri’ye kesretde

Vahdet yol�n� g�ster

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Gel�rse kesret-i nezzareden hicab sana

O demde surh-� ruyun yeter nikab sana

Nic’etsin ayine mihr-i ruhunla aksini fark

Sen af�taba m��ahibsin afitab sana

�erar-ve� ederim d�de-i cigerden red

Ger eylemezse eser ah-� �u’le tab sana

O ab u tabuna var ar�zunda ke�f eyler

Olursa kalb-i tabanda olur nikab sana

Mey-i tegaf�l n�� etme girme kan�m�za

Siyah mesti-i �e�m�n yeter sirab sana

Sad aferin gazel-i Rumiyanuna Saib

Ki verdi �ehri d�- sad �evkiyle cevab sana

A��k�m a��kla kayd-� masiva bilmem nedir

Siklet-i bigane hatt-� a�ina bilmem nedir

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Barekallah g�l�stan-� b�lb�land� Aspuzu
Cenneti tezkir eder ali mekand�r Aspuzu

Mu’tedil ab� heva hemm�ctemi’enva-� zevk
Mecma-�bezm-isefa-y� arifand�r Aspuzu

�b-�hayvan� be�enmez hasletinden Dir Mesih
Akt��nca sanki bir ruh-i revand�r Aspuzu

C�me-i hadras�n ayy�m-� rebi’de kim giyer
��phesiz menzilgeh-i H�zr-� zamand�r Aspuzu

Her taraf p�r meyve-i �irin leb-i dilber misal
Ye�il atlasla donanm�� nevcivand�r Aspuzu

B� medad Elmasu �zre nak�olur ebyat-� s�rh
L�cerem sun’-i h�da’ya bir beyand�r Aspuzu

Ol sebepten ehl-i p�r-akl � zeka v� ma’rifet
Mahzen-i ehl-i ul�m-i Kamiland�r Aspuzu

Cenneti min tahtihel enh�r-� tecri dens h�b
Hazihi cenn�t-i adninden ni�and�r Aspuzu

Ey Niy�zi ger dokumayayd� hi� bad-� fen�
Kim demezdi ana firdevs-i cinand�r Aspuzu

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Derm�n arard�m derdime derdim bana derman imi� B�rh�n sorard�m asl�ma asl�m bana b�rh�n imi�
Sa�� solu g�zler idim dost y�z�n� g�rsem dey� Ben ta�rada arar idim ol c�n i�inde c�n imi�

�yle san�rd�m ayr�yam dost gayr�d�r ben gayr�yam Benden g�r�p i�ideni bildim ki ol c�n�n imi�

Savm u sal�t u hacc ile sanma biter z�hid i�in �ns�n-� k�mil olma�a l�z�m olan irfan imi�

Kanden gelir yolun senin ya kande var�r menzilin Nerden gelip gitdi�ini anlamayan hayv�n imi�

M�r�id gerekdir bildire Hakk'� sana hakk'al yak�n M�r�idi olmayanlar�n bildikleri g�m�n imi�

Her m�r�ide dil verme kim yolunu sarpa u�radur M�r�idi k�mil olan�n g�yet yolu �s�n imi�

Anla hem�n bir s�z d�r�r yoku� de�ildir d�z d�r�r �lem kamu bir y�z d�r�r g�ren an� hayr�n imi�

��it Niyazi’nin s�z�n bir nesne �rtmez Hak y�z�n Hakdan ayan bir nesne yok g�zs�zlere p�nh�n imi�

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

Zuh�ru k�in�t�n ma’den�sin y� Res�lall�h
Rum�zu (k�nt� kenz) in mahzenisin y� Res�lall�h

Be�er denen bu �lem ki senin s�retle �ahs�nd�r
Hak�katte h�viyyette de�ilsin y� Res�lall�h

V�c�dun c�mle mevc�dat� nice c�mi olduysa
Dahi ilmin muh�t oldu kam�sun y� Res�lall�h

Deh�n�n menba-i esr�r ilmi men led�nn�dir
Hak�yik ilminin sen mahremisin y� Res�lall�h

Ne kim geldi cih�na hem dah� her kim geliserdir
��inde c�mlenin ser’asker�sin y� Res�lall�h

Cih�n ba��nda insan bir �ecerdir gayriler yaprak
Neb�ler meyvedir sen z�bdesisin y� Res�lall�h

�ef�at k�lmasan varl�k Niy�z�’yi yo� ederdi
V�c�dun zahm�n�n sen merhemisin y� Res�lall�h

ESERLER�

D�VAN:Niyazi M�sri’nin en �ok tan�nan ve en �ok sevilen eseri Divan’d�r.Divan’� ikiy�zden fazla �iiri kapsamaktad�r.Bu �iirlerini bir k�sm� bestelenmi� bir halde tekke ve zikirli meclislerinde s�ylenmektedir.�iirleri y�zy�llard�r halk taraf�ndan bilinmekte ve okunmaktad�r.

MECMUALARI:Niyazi M�sri’nin hat�ratlar�n� i�ermektedir.Bu hat�ratlar ikiye b�l�nm�� halde k�t�phanelerde korunmaktad�r.Biri �stanbul S�leymaniye K�t�phanesi Ra�id Efendi B�l�m� 1218 numazral� kay�ttad�r.Niyazi M�sri bu eserinde evlili�i, �ocuklar� ve onlar�n do�um tarihi ile ilgili �nemli bilgileri i�ermektedir.

�kinci b�l�m ise Bursa Sultan Orhan K�t�phanesi 690 numarada kay�tl� olup Mecmua-i Kelimat-� Kutsiye diye isimlendirmi�tir.En �ok tart��lan hat�ratlar� burada yer almaktad�r.Bu eserlerini Niyazi M�sri s�rg�n y�llar�nda yazm��t�r.

ARAP�A ESERLER�:

MEVA�D�’L- �RFAN VE AVA�D�’L- �HSAN: 71 b��l�mden meydana gele bu eser tasavvufi konulardan ve hat�ratlardan bahsetmektedir.”�rfan Sofralar�” anlam�na gelmektedir.

TEFS�R-� FAT�HAT�’L-K�TAB: Niyazi M�sri taraf�ndan fatiha s�resini yapm�� oldu�u tefsiri i�ermektedir.

ED- DEVRET�’L AR��YYE: Arap�a yaz�lm��, ar��n on iki bur� �zerinde oldu�unu, k�yametin nas�l kopaca��n�, cesetlerin ha�rin nas�l olaca��n�, k�yamet alametleri ve k�yametin �l�m oldu�unu anlatan bir eser.

MECAL�S: Maide, Enlam ve Nisa surelerinin yorumlar� yap�lm�� olup baz� cifr hesaplar� ve nasihatleri yer almaktad�r.

TESB�-� KAS�DE-� B�R’E:

R�SALELER�

R�SALE-� ES’�LE VE ECV�BE-� MUTASAVVIFANE:Niyazi M�sri tasavvufa y�nelen ele�tirilere cevap vermi�tir.

TAB�RAT�’L VAKIAT: tabirname ad�ylada bilinmektedir. Niyazi M�sri bu eserinde r�yalardan yola ��karak bir m�ridin katetmesi gereken mesafeyi anlatmaktad�r.

R�SALE-� HASENEYN: Hz. Hasan ve Hz. H�seyin’in n�b�vvet sahibi olduklar�na dair g�r��lerini ayet ve hadislerle ispatlamaya �al��t�� risaledir.

R�SALE-� VAHDET-� V�CUD: Niyazi M�sri bu eserinde vahdet-i v�cud anlay��n� ayet, hadis, Arap�a ve Fars�a beyitlerle destekleyerek anlatmaya �al��m��.

R�SALE-� AR��YYE: Bu risalede Bakara suresindeki Allah’�n Hz.Adem’i yaratt�ktan sonra isimleri ��retti�ine dair ayetle ilgili yorumlar yapmaktad�r.Ayr�ca bu risalede 1693 y�l�nda m�ridleriyle Edirne’ye geli�inde ba��ndan ge�enleri anlatmaktad�r.

R�SALE-� NOKTA: Bu eserinde Niyaz-i M�sri Hz.Ali’ye atfedilen “ ben besmelenin ba��ndaki” “Be” harfinin alt�ndaki noktay�m s�z�n�n a��klamas�n� yapm��t�r.Hz Hasan ve Hz. H�seyin’in n�b�vvetinienkar edenlerin itikadlar�n�n ne olaca�� ve Yezid’e lanet okuman�n gerekli oldu�una dair g�r��leri i�eren risaledir.

R�SALE F� DEVERAN-I SUF�YYE: tasavvuf gelene�inde yayg�n olan sesli ve hareketli bir tak�m rit�eller ile ilgili �e�itli alimlerin g�r��lerini ortaya koymu�tur.

R�SALE-� NEF�SE: hz.Ali’nin faziletinden ve Yezid’e lanet okuman�n gere�i ile ilgili g�r��lerini a��klam��t�r.

R�SALE-� E�RATU’S SAAT:Niyazi M�sri’nin k�yamet alametleri ile ilgili yorumlarda bulundu�u risaledir.

R�SALE-� �ADE:

�ERHLER�:

�ERH-� ESMA’�L H�SNA:M�sri bu eserinde Halvetiye tarikat�nda s�luk esnas�nda zikr edilen Allah, Aliyy, H�, Alim,Kahhar, Hayy, Azim, Hakk, Vahid, Kayyum, Samed ve Ehad isimlerinin �erhlerini yapm��t�r.

�ERH-� NUTK-I YUNUS EMRE: M�sri bu eserinde Yunus Emre’nin “��kt�m erik dal�nanda yedim �z�m�, bostan �ss� kakuyup dir ne yirsin kozumu” �eklinde ba�layan �iirinin �erhini yapm��t�r.

TEFS�RLER�:

TEFS�R-� TEKAS�R SURES�: Tekas�r suresinin tefsirini yapm��t�r.

MEKTUPLARI:

Karde�i Ahmed Efendiye mektubu

Celveti Selami Efendiye Mektubu

S�rg�ne g�nderilmesi s�ras�nda padi�aha Malkara’dan g�nderdi�i mektup

Padi�aha te�ekk�r�n� bildiren bir mektubu

Kaymakam Pa�aya g�nderdi�i mektubu

Karaba� Ali Efendiye yazd�� mektup

K�pr�l�zade Mustafa Pa�aya g�nderdi�i mektup

ALINTI:

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Niyazi M�sri Ve Malatya 1- ba�l�kl� yaz� T�layASLAN taraf�ndan 16.01.2011 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.