Ýmparatorluk, ardýnda büyük acýlar býrakarak çökmüþtür! Ýmparatorluk bakiyesi insanlar,tarihleri boyunca çok güçlü devletler gördükleri,devletle yaþama kültürünün zihin dünyalarýnda önemli bir yer iþgal etmesi nedeniyle,devletsiz yapamazdýlar. Devlet onlar için biraz da kutlu bir anlam taþýyordu. Bu yüzden, imparatorluðun çöküþ alametleri ardýndan,çalýþmalarda baþlamýþ oluyordu.

Nereden ve kiminle baþlanacaktý? Son yüzyýlýný savaþla geçirmiþ insanlar ya askerdiler,ya da asker gibi düþünmeye çoktan alýþmýþtýlar. Son yüzyýlýmýzda ve Cumhuriyet döneminden sonra askerlerin etkin rol alamalarý bu yüzden çokta yadýrganacak þey deðildir. Pek çok fikir adamýyla birlikte ,Osmanlý bakiyesi paþalar bu iþin öncülüðünü yapmaya çoktan kararlýydýlar. Zira toplumu bu anlamda yönlendirecek siyasi elitler gerçekten yoktu. Buna imkan ve zamanda olmamýþtý. Hareket bilindiði gibi ordu içinden baþlamýþ bulunuyordu. Kiminle? 1.Dünya savaþýnda Anadolu’da insanýnýn beþ milyonunu,Anadolu sýnýrlarý dýþýnda,nüfusunun yaklaþýk beþbuçuk milyonunu kaybetmiþ insanlarýn kalanýyla yapýlacaktý. Geride kalan insan halitasýný anlamamýz açýsýndan yaþadýðým bir anektodu,anlatmadan geçemeyeceðim. Yýl 1983 Erzurum Araþtýrma Hastanesinde tedavi olurken,bir kuyruða taklýdým. Yanýbaþýmda iki genç üniversite öðrencisi kýz sohbet ediyor. Erzurum’un kültürel ve ekonomik geriliðinden baþlamak üzere yaþanmaz bir yer olduðunu tartýþýyordular. Erzurumlu deðildim ama,bu sohbetten galiba incinmiþtim. Ýncinmiþliðim söyelenenlere deðil de bilgisizliðimizeydi. Kendilerine dönerek nereli olduklarýný sordum;Ýzmir’li oldukalrýný söylediler. Bakýn dedim;size kýrýlmadým ama,Erzurumlu olmamama raðmen size incindim. Gerçeði bilseydiniz,bu cümleleri elbette sarfetmezdiniz. Tabi ki,çok hoþlanmadýlar,dinlemeye hazýr bir tavýr takýndýklarý belliðidi. Bakýn dedim;"Erzurum bizim bir serhat þehrimiz,tarih boyunca yüzlerce istila ve iþgal görmüþ,ayaklanmalar görmüþ..1.Dünya Savaþý’na girdiðinde atmýþüçbin nüfuslu Anadolu’nun yine önemli bir þehridir. Savaþtan ancak,beþbinbeþyüz insanýyla çýkabilmiþtir. Kalaný ölüp gitmiþtir. Kalanlarýn kimler olabileceðini hayal edebilirsiniz..Bunlarýn çoðunluðunu kadýnlarýn,çocuklarýn,sakat kalanlarýn,bel ki bir yolunu bulup savaþtan kaçanlardan oluþtuðunu düþünün! Yine düþünün ki,Türkiye Cumhuriyeti Devleti,burada yapýlan kongreyle gerçek hayat yolunu açmýþtýr. Kongreler ve kurtuluþa giden yolda ki uzun çalýþmalar yine bu insanlarla yapýlmýþtýr. Bugün gördüðümüz ve küçümsediðimiz! Erzurum’u da bu insanlar imar ve inþa etmiþtir...Bu anektodu neden anlattým?. Türkiye’nin genel anlamda kurtuluþ çabalarý ve Cumhuriyeti kurma çabalarý ve alýnan yaralarýnda,Erzurum’un aldýðý yaralardan ve çabalardan çok farklý olmadýðýný kýsmen de olsa anlatmak içindir. Bu imkansýzlýðý ve insan yapýsýný anlamadan,bugün için çözüm üretme þansýmýz gerçekten yoktur. Cumhuriyeti kuran insanlarýn,tabir yerindeyse,bir eli yaðda,bir eli balda insanlar deðildir. Herkes insaf ölçülerini kullanarak,bu ülkenin bir ferdi olarak hakký teslim etmelidir.

Kurtuluþtan geçip,kuruluþ yoluna girip,çaba harcayan bu insanlar,kimi,nasýl ve nerede muhatap alacaktýlar?.. Ruhuyla ve bedeniyle darmadaðýn olmuþ bir insan yýðýnýndan teþkilatlý ve yarýnýný güvence altýna alacak bir devlet çýkaracaksýnýz,çýkarmak zorundasýnýz...Tarihi tecrübe göstermiþtir ki,devletler koalisyonlar þeklinde kurulmazlar. Vatýným dediði bir coðrafyasý ve bir omurgasý vardýr. Bu yola çýkarken,zamanýn dilinden de anlamak zorundasýnýz ve dünya sizden ibaret deðildir.

Devam edecek...