Yýllar önce Efsus denilen bir kent vardý. Bu Kentte Hititler, Asurlular, Komagenler, Persler, Makedonyalýlar, Romalýlar ve Bizanslýlar yöreye egemen olmuþlar, zaman zaman da Arap akýnlarýna uðramýþtýr. Bu kent tarihte öyle bir kenttir ki tarihi kaynaklarda Namý diyar Meþhur Efsus þehri olarak geçer.  Bu Kent kültür ve ticaret Kentiydi.Þehrimiz Afþin Bey Ýlköðretim Okulu bahçesinde çýkan Mozaikler antik Arabissos-Efsus–Afþin antik þehrinin ilk izlerini ortaya koymaktadýr. Þehrimiz Afþin’de bulunan mozaikler kayýp Kent Afþin-Efsusu gün yüzüne çýkarýyor. Renkli taþlarýn büyülü dünyasý ile ilk kez karþýlaþan Afþin kenti yýllardýr üzerinde yaþadýðý þehrin dünya ve Türkiye kültürüne kendisinin Efsus kenti olduðunu ispat etmektedir. Kayýp kent Efsus 1960 yýlýnda ilk kez gün yüzüne çýkmýþtý. Afþin Bey Ýlköðretim okulunun bahçesinde, Afþin Gözpýnarý, Afþin Beyceðiz mahallesinde  bulunan mozaikler Afþin-Efsus kentinin tarihine ýþýk tutmaktadýr. Kayýp kent Efsus’un baðrýnda binlerce medeniyet yaþamýþ ve bu medeniyetlerin izleri hala durmaktadýr. Afþin’in M.Ö. 4000 yýlýna inen zengin bir tarihi vardýr. Efsus-Afþin bölgesinde onlarca yerleþim yeri bulunmaktadýr. Ayrýca,bu bölgede Roma döneminde zenginlerin kullandýðý yamaç villalarýnýn yer aldýðý belirtiliyor. Mozaiklerin de bu yamaç villalarýnýn taban döþemeleri olduðu, bölgede her biri 15-20 odalý 100’ün üzerinde tarihi yamaç villanýn bulunduðu öngörülüyor.Efsus-Afþin bölgesinde bir çok medeniyet yaþamýþtýr. Burada Hititler ile Kommagenler devirlerine ait Kara- Elbistan (yani eski Elbistan), Ýzkaftil (Ýðde) Kara-Öyük (Karahüyük),Çavlý-Han (Çoðulhan),Tel-Afþin-Týl-Afþin (höyüklü),Til (Akbayýr), Yarbus-Yarpuz-Efsus (Afþin), Hunu (Arýtaþ) Lorþun (Altunelma), Tantaris (Tanýr), Evzaniye (Ozanöyük-Doðan), Karagöz Köyü Tedevin Höyük,Karagöz köyü Çebikçil höyüðü,Karagöz köyü Vezir höyüðü, (Arýstýl-Bakraç), Kaþanlý, Malap (Bakýþ), Sevdilli, kabaaðaç ve Celeði (Ekinözü), Afþin Emirli Köyü Karaya daðý höyüðü, Afþin Alimpýnar Köyü Höyüðü, Afþin Fidanlýðý Atlas Höyüðü, Afþin atlas suyu Höyüðü, Afþin Deveboynu Köyü.Afþin Emirilyas köyü Höyüðü,Afþin Çobanbeyli höyüðü ,Altaþ Höyük,Kuþkayasý Köyü Kýzýlhöyük,Afþin Çöte Höyüðü bulunmaktadýr. Roma dönemine ait Arabissos –Efsus-Afþin kenti bu mozaiklerle eþ zamanlý ve çok kaliteli olduðu belirlenerek bu mozaikler Roma eserlerinden olup bu mozaiklerin aynýsý Kahramanmaraþ ilimizin iki mahallesinde Germenica (Kahramanmaraþ) mozaiði bulunmuþtur. Milattan sonra 300-400 yýllarýna ait olan Kahramanmaraþ Germanica antik kentinin mozaikleri ile ilçemiz Afþin’de bulunan mozaiklerin aynýsýdýr. Efsus mozaikleri ayný zamanda Anadolu sanatýnýn en güzel mozaik örneklerini oluþturmaktadýr. Bu mozaiklerden Roma döneminde þehrin zenginleri ve Generallerin kullandýðý bu yamaç villalarýn Efes ve Zeugma kentinde bulunan mozaiklerle büyük benzerlik gösterdiði Dr Ramsay ýn Anadolu coðrafyasý adlý haritasýnda Efes’ten baþlayarak Afþin Roma kral yollarýný incelersek Efes’ten,Tarsus-Arabissos (Efsus),Ninova(Musul) kentlerine giden Kral yollarýndan bu mozaiklerin yaný sýra bölgede Germanica antik kenti ile Afþin-Efsus antik kentinin yeraltýnda olduðunu ortaya çýkarmaktadýr. villarýn tabanlarýný adeta bir Dantel gibi süsleyen Maraþ mozaikleri ilçemiz Afþin Ýlköðretim Okulu bahçesinde bulunan mozaiklerle estetik açýdan Zeugma ve Efes mozaikleriyle ayný niteliktedir. Ait olduklarý dönemde Romalý seçkinlerin oturduklarý Zeugma antik kenti M.Ö 300 yýlýnda Büyük Ýskender tarafýndan Selevkia Euphrates adýyla kurulmuþtur ilçemiz Efsus –Afþin’de M.Ö 333 de Anadolu’yu ele geçiren Büyük Ýskender pers imparatoru III Dariusu isoss’ da yenerek bu devlet ile Maraþýda ele geçirmiþtir. Afþin ilçesinde Makedonya dönemine ait sikke (paralardan)ve sütun baþlarý ve heykeller bunu kanýtlamaktadýr. Bu mozaikler bize ilçemiz Beyceðiz Mahallesi Afþin Göz deresi ve Yeþilyurt mahallesini Atlas kentin yanýndan baþlayarak ilçemiz Alimpýnar köyüne kadar antik kentin yeraltýnda olduðunu Tarihi eserleriyle ispatlamaktadýr. Ýnsanlýk tarihine ýþýk tutmaktadýr. 1960′lý yýllarda okula kömürlük yapýmý için bahçede yapýlan kazýlarda yaklaþýk 6 metrekare çapýnda Zeugma Belkýs Antik Kenti’ndeki mozaikleri andýran bir eser bulundu. Ancak o dönemdeki ilgisizlik ve ihmal sebebiyle eserin üstü kapatýlarak üzerine bina inþa edildi.Afþin'de bulunan kayýp kent Efsus-Afþin  Gün yüzüne çýkarýlmak için ilgi  bekliyor. Ýlçemiz Afþin'de bulunan Afþinbey Ýlköðretim okulunun Bahçesinde, Afþin Beyceðiz Mahallesi, Afþin Göz deresi ,Afþin Yeþilyurt Mahallesi, Afþin Fidanlýðý ile Afþin Karagöz yolu üzerinde bulunan Roma dönemine ait Mozaikler gün yüzüne çýkarýlmak için ilgi beklemektedir. Arkeoloji Uzmanlarýndan Prof .Dr Ýsmail Kýlýç KÖKTEN 1957 Yýlýnda Afþin'e gelerek Ýlçemiz Alimlerinden Çakýr Hocasý Durdu efendiden bilgiler alarak Afþin'imizde kazýlar  yapmýþtýr. Rahmetlik Çakýr hocasý Durdu Efendi kendi bahçesinde mozaiklerin olduðunu Prof.Dr. Ýsmail Kýlýç KÖKTEN’E göstermiþtir. Deðerli arkeoloji hocamýz Prof.Dr. Ýsmail Kýlýç KÖKTEN Rahmetli çakýr Hocasý Durdu efendiye demiþ ki hocam bahçeyi sulamakla bu mozaiklere bir þey olmaz ancak eðer topraðýn altýndan bu mozaikleri gün yüzüne çýkarýrsanýz kýþýn soðukta don atarak heder olacaðýný belirtmiþtir. Yine Beyceðiz Mahallesinde Hasan KILIÇ tarafýndan evinin önünde bulunan toprak altýndan Mozaik gün yüzüne çýkartýlmýþ ancak kýþýn don atarak heba olmuþtur. Afþin Ýlçesinde önemli miktarda mozaiklerin olduðunu belirtmiþtir. Kahramanmaraþ Sütçü Ýmam Üniversitesi emekli öðretim üyelerinden Dr Yalçýn Özalp gerçek Germenika antik kentinin Afþin ilçesinde de olabileceðini belirtmiþtir. Afþinbey Ýlköðretim okulunun bahçesinde bulunan mozaikler 1960 yýlýnda okul inþaatýnýn temelinde gün yüzüne çýkarýlmýþ fakat mozaiklere zarar verilmeden mozaiklerin üzeri toprakla kapatýlarak Kayýp kent Efsus-Afþin toprak altýna tekrar bilinçsizce kapatýlarak üzerine okul yapýlmýþtýr. Kayýp kent Efsus-Afþin'i gün yüzüne çýkaracak  Roma dönemine ait mozaiklerin resmi 1960 yýlýnda Ýlçemiz Fotoðrafçýlarýndan Doktor Mehmet GÜNEÞ'ÝN babasý Celal GÜNEÞ tarafýndan çekilen mozaiklere ait siyah beyaz resimlerin orijinal resimleri Ýlçemizin emekli öðretmenlerinden Mehmet Emin ARIKAN tarafýndan saklanmaktadýr. Asýl kent, Efsus-Afþin  kentin altýnda bulunuyor. Mozaiklerin yaný sýra bölgede Afþin Antik Kenti'nin agorasý ve tapýnaðýnýn da Afþin Fidanlýðýnýn içerisinde bulunan Höyükte yapýlan kazýda Höyüðün altýnda büyük bir tapýnak çýkmýþtýr. Tapýnaktan çýkan tarihi eserler Kahramanmaraþ müzesine teslim edilmiþtir. Fidanlýðýn içerisinde Küçük Atlas ovasýndan baþlayarak Afþinbey Ýlköðretim okulunun bahçesine kadar bir metre geniþliðinde bir  buçuk metre yüksekliðinde 7 adet su kanalý tespit edilmiþtir. Hata bu su kanallarýnýn içerisinde birinde halen su aktýðýný görenler bulunmaktadýr. Mozaikler Kenti kayýp kent Efsus gün yüzüne çýkarýlmayý bekliyor. Renkli taþlarýn büyülü dünyasý ile ilk kez karþýlaþan Afþin kenti yýllardýr üzerinde yaþadýðý Efsus antik þehri dünya kültür mirasý ile buluþmayý bekliyor. Afþin Bey ilköðretim Okulunun eski öðretmenlerinden ve eseri gördüðünü söyleyen Mehmet Emin Arýkan, o dönemde çocuk olduðunu ve çýkan eseri gördüðünü belirterek, “Biz o zaman çocuktuk. Okulumuza kömürlük yapýmý için kazý yapýldý ve bu eser ortaya çýktý. Fakat o zaman tarihi eserlere yönelik güçlü bir bilinç olmadýðý için üzeri kapatýldý ve bu bina inþa edildi. Eser çýktýðý zaman ilçenin ilk fotoðrafçýsý olan Celal Güneþ de gelerek bunun fotoðrafýný çekti. Bu resim hala bizde mevcut ve bu eser ortaya çýktýðýnda Afþin tarihi açýsýndan çok önemli olacaktýr” diye konuþtu. Afþin daha eski bir tarihe dayanmaktadýr ilçedeki mozaik buluntularý bunun en büyük ispatýdýr Kahramanmaraþ Müzesinde bulunan birçok Mermer sütun ve erkek ve kadýn heykelleri Afþin'den gitmiþ olduðu da bilinmektedir.Bunun yaný sýra Atatürk Parkýnda halen bir kýsmý sergilenmektedir. okul Adana Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Bölge Kurulu tarafýndan 24 Aralýk 2009 tarihinde birinci derece arkeolojik sit alaný ilan edilmiþti. Kayýp Kent Efsus gün yüzüne çýkarýlmayý bekliyor.

ARAÞTIRMACI YAZAR

MUSTAFA KÖÞ

AFÞÝN KENT KONSEYÝ TARÝHÝ ARAÞTIRMALAR KOMÝSYON BAÞKANI