AKLETMEK VE ÝDRAK ETMEK

45/CÂSÝYE-13: Ve sahhare lekum mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ardý cemîan minh(minhu), inne fî zâlike le âyâtin li kavmin yetefekkerûn(yetefekkerûne).

Ve göklerde ve yerde olanlarýn hepsini kendinden (bir lütuf olarak) size musahhar (emre amade) kýldý. Muhakkak ki bunda, tefekkür eden bir kavim için mutlaka ayetler (ibretler) vardýr.

     Etrafýmýzdaki her þey, insan için yaratýlmýþtýr. Bunun için bu dünyaya ait Allah’ýn verdiði þeylere þükredeceðiz. Manevi nimetlere de hamdedeceðiz. Hayatýmýzýn her noktasýnda Allah vardýr. Bu onun için büyük bir zevktir. Kim Allah’la konuþmak, ona bir þey söylemek isterse, Allah her zaman onu duyar ve iþitir. Ama onun cevabýný siz duyamazsýnýz. Ne zaman Allah size duyma, iþitme yetkisi verirse o zaman iþiten kulaklar onun manasýna varýr. Yani iþittiðinizi kalbinize indirebildiðinizde manasýna varabilirsiniz. Ýþte o zaman onun manasýný idrak edebilirsiniz. Bütün kulaklar duyar, ama iþitmez. Kulak sesleri zihne iletir, zihninizde sesi iþitirsiniz. Kulaðýnýza ulaþan sesler bir mana ifade ediyorsa, o manaya ulaþabilirsiniz. Ýþte bütün insanlar bütün sesleri duyarlar, ama iþitmeye gelince orada farklýlýk vardýr.

     Baþlangýçta insanlar irþada müteallik sesleri iþitmezler. Yani sözlerin manasýný anlayamazlar. Bu sözleri kalplerine indirseler de kalpleri idrak edemez. Çünkü kulaklarýnda vakra ve kalplerinde ekinnet vardýr (Ýsra-45-46). Ýdrak edilebilmeniz için bu engellerin alýnmýþ olmasý gerekir ki, kulaklarýn zihninize iletmiþ olduðu manayý anlayabilesiniz. Kur’an’da Allah buna akletmek diyor. Ýrþada müteallik bilgileri kendimize malettiðimiz zaman idrak etmiþ oluyoruz. Düþünmek aklýmýzýn bir ürünüdür. Beynimizin ürünü deðildir. Ýnsanlar düþünceyi beynin oluþturduðunu zannederler. Týp ilmi hala öyle zannediyor ama aslýnda düþünce aklýn ürünüdür.

     Akýl nedir? Akýl Allah’ýn bütün insanlara bir ihsanýdýr. Bütün insanlar ayný seviye ve boyutta bir aklýn sahibidir. Hiç bir insanda Allah’ýn ihsaný deðiþmez, adalet zerre kadar deðiþmez, herkese ayný aklý teslim eder. Ama akýl beyni kullanarak vücuda kumanda edecektir. Akýl beyni fonksiyonel olarak mutlaka kullanýr. Ýþte insanlar arasýndaki farklýlýklar; akýl seviyesi ile ilgili farklýlýklar,zeka seviyesi ile ilgili farklýlýklar, þuur seviyesi ile ilgili farklýlýklar, hafýza seviyesi ile ilgili farklýlýklar bütün insanlarda farklý hüviyet gösterir. Ýnsan vardýr çok zekidir ama hafýzasý zayýftýr. Ýnsan vardýr çok güçlü bir hafýzanýn sahibidir ama zekâ seviyesi güçlü deðildir. Herkese göre bu seviyelerin deðiþmesi akýlla alakalý deðildir. Akýl Allah’ýn adalet esmasýyla ilgili olarak bütün insanlarda ayný olarak verilmiþtir. Aklý bir müessese olarak kabul ederseniz o akýl bir þeyleri kullanmak mecburiyetindedir. Vücuda kumanda edebilmek için kullandýðý o araç olan beyin her insanda farklý, farklý bir yapý arz eder. Beyninizdeki bütün kullanýlabilen alanlar soydan gelen farklýlýklar gösterir. Bu nedenle farklý sonuçlara ulaþýlan farklý neticeler çýkarmak beyninizdeki muhakeme yeteneklerine tabidir. Beynimizin muhakeme sistemi fakültesi olaylarý deðerlendirir ve devamlý sonuçlar çýkartýr. Olaylar karþýsýnda ne kadar çabuk karar verebiliyorsanýz bu zekâ fakültenizi ifade eder. Zeki bir insan olaylarý çabuk deðerlendirebilen ve davranýþ biçimlerini ona göre ayarlayýp tanzim edebilen insandýr. Olaylarý mantýklý bir düzen içerisinde yerine oturtabilirseniz, kazandýðýnýz tecrübeler ýþýðý altýnda sizde þuur adý verilen bir mekanizma oluþturur. Aklýnýz hangi ortamda þuurlandýysa, þuur kazandýysa, bu þuur yaþadýðý ortama göre þekillenmiþtir. Allah’ýn emirlerinin yerine getirilmediði, günahlarýn iþlendiði bir ortamda þuur kazanan bir akýl, nefsin bütün isteklerine yeþil ýþýk yakacaktýr. Ýnsanoðlu çevre ile ilgili münasebetlerinde hep aklý ile hareket eder. Böyle bir dizaynda insanlarýn genel kabul esaslarýna göre hareket eden bir insan akýllý bir insaný ifade eder. Ayný standartlarda þuurlu bir davranýþ biçimi sergileyemeyen insanlara deli diyoruz. Deli deyip de geçmeyin, onlarýnda kendilerine ait bir þuurlarý var. Ne yazýk ki onlarýn þuur yapýsý genel kabul gören þuurla çalýþan normal insanlarýn þuur yapýsýna benzemez. Kendilerine has farklý bir þuur yapýlarý vardýr. Akýl kendi mantýðýný üretir. Düþüncelerinin kendi mantýðý içerisinde bir mantýðý vardýr ama genele uymadýðý için bu insanlara deli denir. Bu deli denilen insanlarýnda aklý baþkalarýndan hiçbir farklýlýk göstermez ama aklýn kullaným alanýna giren yerde farklý ihtiyaçlara o kadar cevap verebilen bir beyin yapýlarý vardýr. Eksik bir kullaným alanýna sahip bir beyin yapýsý söz konusudur.    

     Allah’a ne kadar hamdetsek ve þükretsek azdýr ki bir akýl vermiþ bizlere ve biz bu aklý kullanýyoruz. Hafýza beyindeki aklýn dosyalama sisteminin adýdýr. Olaylarý hatýrlayabilme beyne ait bir fakültenin adýdýr. Ýnsanlar vardýr çok kuvvetli hafýzanýn sahibidirler her þeyi kolaylýkla hatýrlayabilirler. Ýnsanlar vardýr zayýf bir hafýzanýn sahibidirler her þeyi kolaylýkla unutabilirler. Öyleyse unutmak beynin hafýza dosyalarýndaki nöronlarýn çalýþmasýnýn bir sonucudur. Çok üst seviyede çalýþan bir sistemde insanoðlu baþkalarýný hayrette býrakacak kadar çok þeyleri hatýrlayabilir. Akýl Allah’ýn ihsan ettiði çok büyük bir lütuftur. Ýnsanoðlu vücut yapýsýna göre dünyadaki en büyük beyne sahiptir. Darvinizmin insanýn maymundan geldiðini iddia eden teorisine inanan insanlar, maymunla insan vücutlarýnýn oransal olarak beyinlerini  orantýlarlarsa, insan beyninin maymun beynine oransal olarak büyüklüðünün 4 katý olduðunu göreceklerdir. Ne yazýk ki insanlar ilim adý verilen hazineyi elde ettikçe Allaha karþý çýkmak için kullanmaya baþladýlar. Darvinizm bu þartlar içinde doðdu.

     Akýl nimeti dünya hayatýný en mükemmel bir þekilde yaþamamýz ve dünyaya nizam vermemiz için verilmiþ olmasýna raðmen öncelikle bizi ve tüm varlýklarý yaratan yaratýcýyý bulmamýz, ona yönelmemiz ve ona teslim olmamýz için verilmiþtir. Bunun için Allah kutsal kitaplar ve hidayetçiler göndermiþtir. Kutsal kitaplara göre hayatýný düzenlemeyen ve hidayetçilere tabi olmayanlara ise akletmeyenler diyor. Ve akletmeyenlere ise azap edeceðini ikaz ediyor. Bunu cehenneme giren insanlar bizzat aðýzlarý ile kendileri itiraf ediyorlar.

     AKLI KULLANMAK,

     Allahütealâ’nýn bir nimet olarak verdiði aklýmýz ve irademizle hayatýmýzý düzenleyerek dünyada da ahirette de mutlu olmamýz gerekir.

     Bu yüzden de aklýmýzý kullanmamýzý emrediyor ve ayetlerde aklýný kullanmayana azap edeceðini belirtiyor.

10/YÛNUS-99: Ve lev þâe rabbuke le âmene men fîl ardý kulluhum cemîâ(cemîân), e fe ente tukrihun nâse hattâ yekûnu mu’minîn(mu’minîne).                                                                   Ve þayet senin Rabbin dileseydi, yeryüzünde olan kimselerin hepsi elbette topluca îmân ederlerdi. Yoksa sen, insanlarý mü'min(ler) oluncaya kadar zorlayacak mýsýn?

10/YÛNUS-100: Ve mâ kâne li nefsin en tu’mine illâ bi iznillâh(iznillâhi), ve yec’alur ricse alellezîne lâ ya’kýlûn(ya’kýlûne).                                                                                                     Ve Allah'ýn izni olmaksýzýn, bir kimsenin (bir nefsin) mü'min olmasý (mümkün) olamaz. Ve (Allah), akýl etmeyen kimselerin üzerine ceza (azap) verir.

     Cehenneme girenler ise cehennem bekçilerinin sorduðu soruya eðer akýl etmiþ olsaydýk burada ateþ halký arasýnda olmazdýk diyerek bizlere cehennemden haber veriyorlar.

67/MULK-8: Tekâdu temeyyezu minel gayz(gayzi), kullemâ ulkýye fîhâ fevcun seelehum hazenetuhâ e lem ye’tikum nezîr(nezîrun).                                                                             (Cehennem) nerede ise öfkesinden çatlayacak gibi olur. Oraya herbir grup atýlýþýnda onun (cehennemin) bekçileri onlara: “Size nezir (uyarýcý) gelmedi mi?” diye sordu.

67/MULK-9: Kâlû belâ kad câenâ nezîrun fe kezzebnâ ve kulnâ mâ nezzelallâhu min þey'in entum illâ fî dalâlin kebîr(kebîrin).                                                                                        Onlar (cehenneme atýlanlar) dediler ki: “Evet, bize nezir gelmiþti. Fakat biz onu yalanladýk ve Allah hiçbir þey indirmemiþtir, siz ancak büyük bir dalâlet içindesiniz, dedik.”

67/MULK-10: Ve kâlû lev kunnâ nesmeu ev na'kýlu mâ kunnâ fî ashâbis saîr(saîri).                                Ve: “Eðer biz iþitmiþ veya akýl etmiþ olsaydýk, alevli ateþ halký arasýnda olmazdýk.” dediler.

Allah razý olsun

Burhan AKSU