YARATICILIK 

 Bir yaratýyý güzel veya bayaðý bulmamýzýn nedeni nedir? Nasýl olur da bazý sesler sýralanýp müzik þeklini alýnca dinleyenin ruhunu okþarken, baþka sesler sadece gürültüdür? Sanatsal yaratýcýlýðýn kökeni nedir? Ve neden sanata deðer veririz? Bizde sanattýr iþte bu dediðimiz duygu neden hep uyanmaz?

Þüphesiz bu sorulara verilecek tek bir yanýt yoktur. Sosyolojik, antropolojik, evrimsel ve psikoanalitik bakýþ açýlarý kendi yanýtlarýný vermeye çalýþmýþtýr. Ama yanýtýn bir boyutu da sinirbilim ve nöropsikiyatriden gelecektir.

Sanatsal ve yaratýcý eylem diðer tüm insan etkinlikleri gibi beynin bir ürünüdür. Son yýllarda sinirbilimlerdeki kimi geliþmeler sanatsal ve yaratýcý eylemin nöronal temellerini ortaya koyabilme umudumuzu arttýrmýþtýr.

Yaratýcýlýðýn tanýmý çok kolay deðildir ve birçok yazar tarafýndan farklý þekillerde tanýmlanmýþtýr. Yaratýcýlýðýn bir tanýmý karþýmýza çýkan sorunlara, var olan bilgimizden de yararlanarak, yeni çözümler bulma kapasitemizdir.Yaratýcýlýk kalýplar dýþýnda düþünme yeteneðinin geliþmiþ halidir aslýnda .

 Yaratýcýlýk bilgi ve hayal gücünün birlikte kullanýmýný gerektirir. Yaratýcýlýðýn yüksek zekayla belli bir iliþkisi varsa da, üstün zeka yaratýcýlýðý garanti etmez. IQ skoru 120'nin üzerine çýkýnca, nasýl ölçülürse ölçülsün, zekayla yaratýcýlýðýn bir iliþkisinin kalmadýðý iddia edilmiþtir (MacKirýnon 1962).

Yaratýcýlýðýn yoðun çalýþmanýn mý, yoksa anlýk bir esintinin mi sonucu olduðu hep tartýþýlmýþtýr. Ludwig'e göre yaratýcý eylem birkaç evreden oluþur. Ýlk evrede kiþi görünürde çözümsüz bir problem üzerinde bilinçli ama baþarýsýz bir þekilde kafa yorar. Daha sonraki kuluçka döneminde dikkatini bilinç düzeyinde baþka konulara kaydýrýrken bilinçdýþýnda yeni fikirler filizlenir. Genellikle kiþiler  rahat ve dinlendirici bir  ortamdayken ani bir "eureka" yaþantýsýyla çözümün ýþýðýný görür.

Ama bu ýþýk çözümün kendisi deðildir, daha sonra kiþinin bu fikri geliþtirmesi bilimsel, estetik ve toplumsal ölçütlere göre sýnamasý gerekir (Ludwig 1989). Çalýþmalar yaratýcýlýkta disiplinli çabanýn anlýk ilhamdan çok daha önemli olduðunu göstermiþtir.

Psikoanalitik görüþ yaratýcýlýkta ilham olgusuna daha çok deðer vermiþtir. Kris'in adlandýrdýðý þekliyle "ego hizmetinde gerileme" kavramý sýklýkla dillendirilmiþtir. Bu görüþ yaratýcý kiþilerle, ruhsal bozukluklarý olan kiþiler arasýnda bilinçdýþý yaþantýlarýn rolü yönünden bað kurarak, tartýþmalý bir þekilde toplumda zaten var olan yaratýcýlýk/delilik mitini beslemiþtir (Colp 1980).

Yaratýcý eylem, sanatçýlar, düþünce adamlarý, bazý toplum önderleri ve bilim adamlarý arasýnda sýk görülür. Ama sanatsal yaratýcýlýk söz konusu olunca iþin içine estetik kavramý girer. Ýnsan türünün tüm evrimi boyunca yeni sorunlara zaman zaman yaratýcý çözümler bulan bireyler olmuþtur ve insanýn yaratýcý kapasitesi beyin evrimindeki geliþmeye paralellik göstermiþtir. Sanatsal yaratýcýlýk ancak yaklaþýk 30.000 yýl önce beyin yapýsýnda geliþmelerden baðýmsýz olarak kültürel patlamayla kendini göstermeye baþlamýþtýr.

Yaratýcýlýðý ölçmek oldukça güç ve tartýþmalýdýr. Yaratýcý, divergent (çeþitli, çoklu, farklý) düþünme testleri ve bazý sözel çaðrýþým testleriyle nesnel olarak ölçülmeye çalýþýlýr. Yaratýcý düþüncenin bir soruna yönelik farklý bakýþ açýlarý ve ayrýksý düþünceleri ortaya koyabilme, esneklik, toplumsal baskýlardan etkilenmeme, yaþantýlara açýklýk gibi yönleri vardýr.

 Yaratýcýlýk testlerinde yüksek baþarýnýn frontal lob aktivasyonuyla ilgili olduðuna (Carlsson 2000), yaratýcý bireylerin farklý EEG profilleri olduðuna dair az sayýda çalýþma varsa da (Razumnikova 2004, Molle 1999), tüm bu çalýþmalar metodoloji olarak zayýftýr ve gruplar arasýndaki farklar aslýnda zeka ve biliþsel iþlevleri yansýtýyor olabilir. Yaratýcýlýk sadece biliþsel iþlevlerle ilgili deðildir ve mizaç, duygudurum gibi etkenlerden de etkilenir.