M. NÝHAT MALKOÇ

            Camiler manevî anlamda Allah'ýn evleridir.

            Camiler birlik ve beraberlik ruhunun tecessüm ettiði kutlu mekânlardýr. Þehirlerin nabzý bu kutlu mekânlarda atar. Camiler bu topraklara vurulan Ýslâm mührüdür. Ýslâm kültürünün ve medeniyetinin þiarý olan camiler, bizi ayný paydada buluþturan kutsal mekânlardýr. Zaten cami kelimesinin kökeni Arapçada "toplayan, derleyen, bir araya getiren" anlamýna gelen “cem” kelimesidir. Onlar tarih boyunca bizleri derleyip toparlayarak bir araya getirmiþtir. En zor zamanlarda kenetlenmemizi saðlayan camiler, bize millet ve ümmet þuuru aþýlamýþtýr. Birlik ve beraberliðimizi bozmak isteyenler, öncelikle camilerimizle olan baðýmýzý koparmaya çalýþmýþlardýr. Çünkü uhuvvet, camilerdeki müminlerin sýmsýký kenetlenmesiyle saðlanýr. Ümmetin birliði ve kardeþliði kubbelerin altýnda ve minarelerin gölgesinde inþa olur.

            Camiler manevî anlamda Allah'ýn evleridir. Bu mekânlar gaflet sularýnda yüzen insanlarýn uyanma, silkinme ve bilinçlenme yeridir. Onlarýn en güzel süsü cemaatleridir. Cemaati olmayan cami mahzundur. Ümmet bilinci camilerde pekiþir. Cennete giden yollarýn kavþaðýdýr camiler. Bu mekânlar bir çeþit mektep vazifesi görürler. Camiler manevî huzurun yuvasýdýr. Ýlim, irfan  ve edep tohumlarý buralarda yeþerir. Ruhlar ancak bu kutlu çatý altýnda manevî saadete eriþir. Hayatý kuþatan beldelerin Allah katýnda en sevimli köþeleridir onlar.

            Ezansýz semtlerde büyüyen çocuklar hangi medeniyetin rüyasýný görür?

            Camiler, özü itibariyle çýplak olan þehirlere giydirilen bir çeþit ruh elbisesidir. Ýslâm þehirlerini öteki þehirlerden ayýran ve farklý kýlan, adeta þehadet parmaðý hükmünde göklere uzanan minarelerdir. O minarelerden günde beþ vakit okunan ezanlar, þairin deyimiyle dinin temelidir. Ezan deyip de geçmemek lazým. Ezanlar ümmetin bir çeþit manifestosudur. Onlarýn yokluðunda millet ve ümmet olma vasfýmýz yok olma tehlikesiyle yüz yüzedir. Büyük þair Yahya Kemal Beyatlý "Ezansýz Semtler" adlý yazýsýnda bu konuya þöyle vurgu yapar:  

            “Kendi kendime diyorum ki: Þiþli, Kadýköy, Moda gibi semtlerde doðan, büyüyen, oynayan Türk çocuklarý milliyetlerinden tam bir derecede nasip alabiliyorlar mý? O semtlerdeki minareler görülmez, ezanlar iþitilmez, ramazan ve kandil günleri hissedilmez. Çocuklar Müslümanlýðýn çocukluk rüyasýný nasýl görürler?

Ýþte bu rüya, çocukluk dediðimiz bu Müslüman rüyasýdýr ki bizi henüz bir millet hâlinde tutuyor. Bugünkü Türk babalarý havasý ve topraðý Müslümanlýk rüyasý ile dolu semtlerde doðdular, doðarken kulaklarýna ezan okundu, evlerinin odalarýnda namaza durmuþ ihtiyar nineler gördüler. Mübarek günlerin akþamlarý bir minderin köþesinde okunan Kur’ân’ýn sesini iþittiler. Bir raf üzerinde duran Kitâbullâh’ý indirdiler, küçücük elleriyle açtýlar, gülyaðý gibi bir ruh olan sarý sahifelerini kokladýlar. Ýlk ders olarak besmeleyi öðrendiler. Kandil günlerinin kandilleri yanarken, ramazanlarýn, bayramlarýn toplarý atýlýrken sevindiler. Bayram namazlarýna babalarýnýn yanýnda gittiler. Camiler içinde þafak sökerken tekbirleri dinlediler. Dinin böyle bir merhalesinden geçtiler, hayata girdiler. Türk oldular...

Bugünün çocuklarý büyük bir ekseriyetle yine Müslüman semtlerde doðuyorlar, büyüyorlar. Eskisi kadar derin bir tahassüs ile deðilse bile yine Müslümanlýðý hissediyorlar. Fakat fazla medenileþen üst tabakanýn çocuklarý ezansýz yeni semtlerde alafranga terbiye ile yetiþirken Türk çocukluðunun en güzel rüyasýný göremiyorlar. Bu çocuklarýn sütü çok temiz, hilkatleri çok metin olmalý ki ileride alafranga hayat Türklüðü büsbütün sardýktan sonra milliyetlerine baðlý kalabilsinler. Yoksa ne muhit, ne yeni yaþayýþ, ne semt, hiçbir þey bu yavrulara Türklüðü hissettiremez.”

            Ezan seslerinin yankýlandýðý camiler daima bulunduklarý yerin merkezi sayýlmýþlardýr. Çünkü çaðlar boyunca camiler gönülleri birleþtirmiþ, insanlarý yakýnlaþtýrmýþ ve tek paydada toplamýþtýr. Müslümanlar tarih boyunca camilerin etrafýnda dost ve kardeþ olmuþlardýr.

            Millî iradenin tecelligâhý Ankara, Hacý Bayram Veli'nin ruhunu taþýmaktadýr.

            Malum olduðu üzere millî iradenin tecelligâhý olan Ankara, Kurtuluþ Savaþý'nýn idare edildiði bir merkez olmuþtur. Bu þehir ayný zamanda büyük mutasavvýf Hacý Bayram Veli'nin yurdudur. Ankara'nýn manevî hayatýnda onun izlerini her zaman görmek mümkündür. O büyük Hakk ve hakikat dostu, tabir caizse bu topraklarýn can suyu olmuþtur. Onun adýný ebedileþtiren Hacý Bayram Veli Camii, týpký Ýstanbul'daki Eyüp Sultan Camii gibi, Ankara'nýn ruhu sayýlmýþtýr. Meclis açýlýrken burada kurbanlar kesilmiþ, dualar edilmiþtir. Daha sonraki yýllarda Ankara'nýn en görkemli mabedi olan Kocatepe Camii yapýlmýþtýr. Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi yapýlýnca onun yanýna da Beþtepe Millet Camii inþa edilmiþtir. Bugün Ankara'da yüzlerce cami olsa da, bu üç cami apayrý bir anlam ifade etmektedir.  Baþkentteki bu üç cami birliðin, beraberliðin, kardeþliðin ve ümmet olmanýn remzi sayýlmaktadýr.

            Tarih boyunca ecdadýmýz camilere çok büyük deðer vermiþtir. Selçuklu ve Osmanlý devlet yöneticileri cami ve külliye yapma konusunda adeta birbiriyle yarýþ hâlinde olmuþlardýr. Onlar cami yapýp býrakmamýþ, camilere hizmet etmeyi de hayatlarýnýn gayesi saymýþlardýr. Millet o camilerin manevî atmosferinde birleþerek daha da güçlü olmuþtur.

            Cumhuriyetin ilk dönemlerinde devlet adamlarý, Selçuklu ve Osmanlý dönemlerinde olduðu kadar caminin birleþtiriciliðinden istifade edememiþlerdir; belki böyle bir tercih yapmýþlardýr. Son dönemlerde mâziye dönüþ olmuþ, mabetlerin ümmeti ve milleti bir ve beraber tutma özelliðinden yararlanýlmaya baþlanmýþtýr. Devlet yöneticileri cami paydasýný ortak deðer olarak görmüþler, bu birleþtirici unsurdan azamî derecede istifade etmiþlerdir.

            Son dönem içerisinde dinin birleþtirici yönünden yararlanmayý gaye edinen yöneticilerimiz, camiyle idare binalarý arasýndaki mesafeyi ortadan kaldýrmayý amaçlamýþlardýr. Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi içinde yer alan ve yakýn bir zamanda ibadete açýlan Beþtepe Millet Camii, devlet millet kaynaþmasýnýn sembolü hâline gelmiþtir.

            Ankara'mýza yepyeni manevî ufuklar açan Beþtepe Millet Camii, ismiyle müsemma bir mabettir. Zira milletimiz bu güzel mabet etrafýnda kenetlenmiþ durumdadýr. Caminin ismi bile kutlu misyonunu açýkça ortaya koymaktadýr. Ankara'ya gidip de bu güzel camide namaz kýlmadan dönmek, bazýlarý tarafýndan bir eksiklik olarak görülmektedir. Çünkü bu yeni caminin manevî harcýna i'layý kelimetullah uðrunda koþan bu aziz milletin teri ve ruhu katýlmýþtýr sanki. Bizi bölmek isteyenlere aþýlmaz bir duvar olmuþtur bu yeni mabet. 

            Selçuklu ve Osmanlý terkibi modern külliye ülkemizin iftiharýdýr.

                Ankara'nýn Beþtepe semtinde inþa edilen ve eski Çankaya Köþkü'nün yerini alan  Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi, bize ecdadýmýzýn tarih içerisinde çok yaygýn olan külliye inþa etme geleneðini hatýrlatýyor. Selçuklular ve Osmanlýlar bu topraklarda birçok külliye inþa ederek halkýn hizmetine sunmuþlardýr. Bu külliyeler bugün bile hizmetlerini sürdürmektedir. Peki nedir külliye: Bir caminin çevresinde cami ile birlikte kurulmuþ medrese, imaret, sebil, kitaplýk, hastane vb. yapýlarýn bütününe külliye adýný veriyoruz. Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi'nde de bu birimlerin modern hâllerini görmek mümkündür. Cami "Millet Camii" adýyla hizmete açýlmýþtýr. Onun yanýnda beþ milyon kitabý içinde barýndýracak olan Türkiye'nin en büyük kütüphanesi inþa edilmektedir. Bunun yanýnda devasa salonlar yapýlmaktadýr. Ýdare binalarýndaki oda sayýlarý binin üzerindedir. Kim ne derse desin ülkemizin böyle modern bir külliyeye sahip olmasý bizleri gururlandýrmaktadýr.

            Devlet-millet kaynaþmasýnýn ete kemiðe bürünmüþ hâli: Beþtepe Millet Camii

            Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi bünyesinde, halka açýk mekânlardan biri olan Beþtepe Millet Camii’nin oturum alaný 5.177 metrekaredir. Cami bir ana kubbe ve dört yarým kubbe ile örtülüdür. Bodrum, namaz katý ve mahfil kýsmýndan oluþan camide üç bin kiþi ayný anda ibadet edebiliyor. Cami, her biri iki þerefeli, yükseklikleri 60 metreyi bulan dört minareye sahiptir. Binada namaz alanlarýna ve abdesthanelere dikey ulaþýmý saðlayan iki adet asansör mevcuttur. Cami giriþindeki taç kapý, mermer kaplama ve metal süslemelerle oluþturulmuþtur. Ana kubbenin, iç çapý 20.64 metre, zeminden yüksekliði ise içten 30,34 metredir. Yarým kubbelerin iç yarý çapý 8.10 metredir. Cami giriþinde yer alan 2.80 metre geniþliðindeki kapý, karþýlama yazýsý olarak Rad suresinin 24.ayetiyle taçlandýrýlmýþtýr.

            Engellilerin giriþi için rampa düzeni ile yan giriþler oluþturulmuþtur.Ana kubbe ve dört yarým kubbe ile örtülmüþ durumdaki camide, Selçuklu mimarisi önemli öðelerinden olan geniþ ve belirgin saçaklar ile minarelerin düþey etkisi ulvi bir kudreti simgelerken, yatay çizgiler ise insan ölçeðine yaklaþýmý saðlýyor. Ýki köþede bulunan abdesthaneler, yapýdaki güçlü düþey ve yatay etkiyi uyumlu bir þekilde birleþtiriyor. Saçaklardaki geri çekmeler ve kademeler ile göðe doðru yükselen yapý, minareler ile sonsuzluða doðru gidiþi sembolize ediyor. Klasik Osmanlý Cami Mimarisi yatay ve düþey elemanlarla stilize edilmiþtir.

            Cami, önündeki meydaný, hemen karþýda yer alan kongre ve gösteri merkezi ile paylaþýyor. Dolayýsýyla bu ibadethane, önündeki alan sayesinde halk için ayný zamanda sosyal ve kültürel amaçlý bir buluþma mekaný niteliði de taþýyor. Meydan, yapýlarý birleþtirici özelliðinin yaný sýra, peyzaj planlamasýnda oluþturulan aðaç kümeleri, gölge alanlar ve oturma yerleri ile halkýn kullanabileceði zarif bir kültürel ortam teþkil ediyor.

            Engellilerin rahatça abdest alýp ibadet edebilmesi için gerekli düzenlemelere sahip olan Millet Camii, mimarisi ve süslemeleri bakýmýndan Cumhurbaþkanlýðý bünyesinde yer alan diðer yapýlarla olan uyumu ile de dikkat çekiyor. Cami duvarlarýna iþlenmiþ hüsn-i hat yazýlarý, devlet, adalet, hak, doðruluk konularýný içeren ayetlerden seçilmiþtir. Modern mimari ile Osmanlý mimarisinin bir sentezi olarak nitelenen caminin tüm hüsn-i hat yazýlarý ve istifleri, Hattat Hüseyin Kutlu’nun imzasýný; süslemelerin tasarýmý ve tatbiki ise günümüzün önemli kalemiþi ustalarýndan M. Semih Ýrteþ’in imzasýný taþýyor.

            Baþkent Ankara'nýn yeni manevî yüzü: Beþtepe Millet Camii

            Yan cephelerde ve kubbelerde kullanýlan bol miktarda pencere ile iç mekanda doðal ýþýðýn gücü kullanýlmýþ, ilahi bir atmosfer saðlanmasý amaçlanmýþtýr. Yerden tavama kadar uzanan pencereler yardýmýyla, gün ýþýðýnýn maksimum kullanýmý hedeflenmiþtir.Ýbadet edenin maneviyatýný dýþ dünyadan yalýtmak, detaylarý ve renkleri ile iç atmosfere zenginlik vermek amacýyla cami pencereleri çepeçevre vitraylarla kaplanmýþtýr. Ýç mekanda kullanýlan açýk renkli tonlar ile doðal ýþýktan maksimum fayda saðlanmasý, ferah ve aydýnlýk bir ortam oluþmasýný beraberinde getiriyor. Bu ferahlýk, yapýnýn cephelerinde kullanýlan açýk renk doðal taþlar sayesinde dýþ mekana da yansýtýlmýþ bulunuyor. Cephelerde kullanýlan malzemelerin sadeliði, yapýya yaklaþtýkça artan detay zenginliði ile ibadete gelenleri karþýlamaktadýr. Dýþ mekandaki yatay ve düþey hatlarýn birlikteliði, iç mekana girildiðinde tamamen düþey hatlarýn ön plana çýkmasý ile göðe uzanan bir yolu simgelemektedir.

            Millet Camii, adýyla ve modern mimariyle geleneksel mimarinin bir sentezi olan görüntüsüyle milletimizi cezp ediyor. Ýbadete açýldýðý günden beri milletimiz gerek teravih namazlarýnda, gerekse vakit namazlarýnda .bu camiye büyük bir teveccüh gösteriyor. 

            Ankara'nýn yeni yüzü Beþtepe Millet Camii, Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi'ne uhrevî bir hava ve birlik ruhu katmýþtýr. Müslümanlar burada ibadetlerini rahatça yerine getirmektedir. Kimse kimseyi ötekileþtirmemektedir. Halkla devlet burada el ele ve gönül gönüledir.

            Bilindiði üzere eskiden cumhurbaþkanlýðýna ait Çankaya Köþkü vardý. Bu köþk halktan uzak bir görünüm arz ediyordu. Þehirden kopuk, farklý bir konumu olduðu için millet bu köþkle pek de içli dýþlý deðildi. Daha çok devlet erkânýnýn resmî görüþmeler nedeniyle gidip geldiði bir mekândý. Oysa Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi, Selçuklu ve Osmanlý geleneðinin yansýmasý olan insan merkezli yapý olma özelliði taþýyor. Halk burayý sýk sýk ziyaret ediyor.

             Cumhurbaþkanlýðý Külliyesi, gerek bulunduðu konum, gerekse müþtemilatý itibarýyla çok farklý bir durum arz etmektedir. Halkýmýz bu külliyede kendinden izler bulmaktadýr. Beþtepe Millet Camii, bu güzel külliyeyi adeta taçlandýrmýþtýr. Günde beþ kez okunan ezanlar, kýlýnan namazlar ve edilen dualar külliyenin atmosferini halk nezdinde sevimli kýlmaktadýr.