Mutsuzluktan bahsetmek istiyorum. Uzun zamandýr sahibi olduðum bu kötü histen. Yani zaman içinde yaþadýkça insan birçok hisse sahip olabiliyor. Üstelik bu hisler zaman içinde oldukça da çeþitlenebiliyor. Yani insan kimi zaman mutlu, kimi zaman sevinçli, kimi zaman gururlu, kimi zaman öfkeli, kimi zaman þaþkýn, kimi zaman korkulu, kimi zaman kýskanç hissedebiliyor. Genellikle bu hislerin hissedilme süreleri insan ömrümde geçici ve deðiþken oluyor. Yani bir insan ömrü boyunca yýllarca mutlu olamýyor ya da yýllarca öfkeli olamýyor. Ama bazý hisler maalesef uzun süre insanýn yakasýný býrakmýyor. Mutsuzluk da bu insana musallat olan hislerden birisi olsa gerek. Çünkü uzun süredir bu hisle baþým belada.

Ýnsanýn fizyolojik ve psikolojik yapýsýnýn saðlýklý olmasýnýn temelinde týpta Homeostaz (Homeostasi) adý verilen bir olgu yatmaktadýr. Bu olguyu kabaca denge olarak tanýmlayabiliriz. Bir organizmanýn saðlýklý olarak nitelendirilebilmesi için fizyolojik deðiþkenler arasýndaki kararlý bir dengenin olmasý gerekmektedir. Ayný durum insan ruhu içinde geçerlidir. Yani bir insan düþünelim ki bu insan durmaksýzýn gülsün, bu saðlýklý bir insanýn yapabileceði bir iþ midir? Gülmek eylemi özünde iyi bir eylem olarak nitelendirilse de bu iyi olarak nitelendirilen eylemin durmaksýzýn gerçekleþtirilmesi iyi deðildir. Örnekleri çeþitlendirebiliriz elbette. Bir insanýn durmaksýzýn aðlamasý, korkmasý, öfkeli olmasý, neþeli olmasý, þaþkýn olmasý gibi hislerdeki kesintisiz devamlýlýk ruhsal olarak o insanýn saðlýklý olmadýðýna iþaret eder. Elbette bunun tam tersi durum da sorun teþkil etmektedir. Yani bir insan ömrünce hiç gülmemiþse, hiç aðlamamýþsa, hiç korkmamýþsa, hiç öfkelenmemiþse, hiç sevmemiþse, hiç þaþýrmamýþsa bu durum da bir sorun teþkil etmektedir. Yukarýda bahsettiðimiz denge unsuru ortadan kalmýþtýr çünkü. O sebepten saðlýklý bir insan tüm hisleri dengeli bir þekilde hissedebilen bir insandýr. Yani saðlýklý bir insan ömrünce belirli süreler içerisinde mutlu da hisseder, mutsuz da hisseder, öfkeli de hisseder, þaþkýn da hisseder, korkulu da hisseder, üzgün de hisseder. Saðlýklý bir insanýn doðru düþünebilen ve doðru hissedebilen bir insan olduðunu kabul ederiz. Hayat dümdüz ve engebesi olmayan bir yol deðildir zira. Hayat dediðimiz yol kimi zaman taþlarla örülüdür, kimi saman keskin kayalýklarla, kimi zaman çýkýlmasý imkânsýz bir yokuþa dönüþür, kimi zaman dibi görünmeyen bir uçuruma. Böyle bir yolun yolcusunun tekdüze ve tek bir hisse sahip olan bir insan olmasý düþünülebilir mi? Elbette hayýr.

Durumu bu þekilde özetledikten sonra uzun süredir sahip olduðum mutsuzluk hissinin bende yarattýðý sonucun saðlýklý bir sonuç olduðundan bahsetmek elbette doðru olmayacaktýr. Benim þahsi kanaatim þudur ki yaþadýðýmýz evrende insanýn sahip olduðu tek ölçü birimi zamandýr. Bunun dýþýndaki tüm ölçü birimleri zamana baðlý birimlerdir. Sonsuz ruhlarýmýzýn hapsedildiði bu sonlu evrendeki prangamýzdýr zaman. Ömür dediðimiz zaman diliminin içine hapsedilmiþizdir örneðin. Ne bir adým ileri gidebiliriz ne de bir adým geri zaman içinde. Böylesi büyük ve böylesi korkunç bir kýsýtýn içinde sýkýþýp kalmýþýz maalesef. Hafýzamýzýn her bir katmaný mahkumiyetimizin günlüðü gibi bir þey olur bu durumda. Þimdi dediðimiz þeyin oluþmasýnda geçmiþte yaþadýklarýmýzýn etkisi oldukça büyüktür ayrýca. Durum böyle olunca þimdilerimizi kötü eden her kim ya da her ne varsa aslýnda yarýnlarýmýzý da kötü etmektedir. O yüzden hiçbir insanýn bir diðer insanýn tek bir anýný bile kötü etmeye hakký yoktur. Güne en nötr haliniz ile baþladýðýnýzý hayal edin. Ne çok mutlusunuz ne de çok mutsuz ne çok saðlýklýsýnýz ne de çok saðlýksýz. Sabah uyanýyorsunuz ve günlük rutininizi uyguluyorsunuz. Öyle ki kiþisel temizliðinizi gerçekleþtirip ardýndan kahvaltýnýzý ediyorsunuz. Tam iþinize gideceksiniz ki ailenizden birisi size hakarette bulunuyor. Bu hakarette bulunma süresi belki otuz saniye bile sürmüyor. Ancak ne kadar sürerse sürsün sizin duygusal bütünlüðünüze bir etki gerçekleþiyor. Newton’un etki tepki yasasýnda der ki her etkinin bir tepki oluþturmasý beklenir. Bu otuz saniye bile sürmeyen etki ile tüm gününüz nötr olma halinden negatif olma haline doðru evriliyor ve netice olarak kötü bir gün geçirmiþ oluyorsunuz. Bu kötü gün diðer günlerin de kötü olmasýna neden oluyor ve bir haftanýz kötü etkilenmiþ oluyor. Elbette haftalar aylarý ve aylar da yýllarý etkiliyor. Belki bu otuz saniye hakaret eden kiþi bu eylemini öylesine boþ bir sebeple gerçekleþtirdi ama bu gerçekleþtirdiði eylem sizin yýllarýnýzýn kötü etkilenmesine neden oldu. Bu yüzden bir insana ya olumlu bir etki oluþturun ya da hiçbir etkileþimde bulunmayýn. Çok mu ince düþündüm? Ya da çok mu yanlýþ düþündüm? Elbette bu etkileþimler bu kadar da basit bir denklem ile ilerlemez. Çünkü bu denklemin çok fazla bilinmeyeni bulunmaktadýr. Bunun dýþýnda ve ötesinde insanýn kendi öz benliðini ve gücünü bu denklemde yok saymak da yanlýþ bir deðerlendirme olur. Þöyle ki cansýz bir varlýða bir etki uygulandýðýnda alýnan tepki ile canlý bir varlýða uygulanan etki karþýlýðýnda alýnan tepki ayný deðildir. Çünkü canlý bir varlýða etki uygulandýðýnda denkleme bu canlý varlýðýn iradesi de eklenmiþ olur.

Neler saçmalýyorum öyle deðil mi? Uzun zamandýr sahip olduðum bu mutsuzluk halini tahlil etmeye kalkýyorum da ondan. Ýþte biz eli kalem tutan insanlar maalesef her þeyi tahlil edip yazabilirmiþiz gibi bir yanýlsamaya kaptýrýyoruz kendimizi. Halbuki her þey yazýya dökülemez. Bazý þeyler anlatýlamaz, yazýlamaz ve hatta konuþulamaz; yalnýzca hissedilir. Yani ne kadar insan varsa dünya da o kadar mutluluk çeþidi vardýr, o kadar mutsuzluk çeþidi vardýr, o kadar sevinç, o kadar hüzün ve o kadar aþk çeþidi vardýr. Ne diyordu o meþhur film sahnesinde; “Kimse sana aþýk olduðunu söyleyemez Neo, bunu yalnýzca sen bilirsin.” O sebepten bu konuda taným tarif yapmak biraz zor ve hatta biraz deðil gerçekten zor. Ancak kalemimin elverdiðince bir þeyleri tarif etmeye çalýþýyorum kendimce. Ortada var olan bir þey var; mutsuzluk. Rahatsýz edici bir gerçek tam da zihnimin ortasýnda duruyor. Bir tür huzursuzluk, bunalma, sýkýntýlý olma hali. Ne yapsam olmuyor diye öykünür ya insan iþte öyle bir þey.

Dostoyevski’nin de bahsettiði gibi;” Çok düþünmek bir hastalýktýr.” Bu sözün altýna düþünmeden imzamý atarým.  Ne kadar da ironik oldu öyle deðil mi? Ana fikri düþünmek olan bir cümlenin altýna düþünmeden imza atmak, gerçekten trajikomik bir durum. Ayrýca Dostoyevski’nin þöyle bir fikri daha var; “Gereðinden fazla anlamak bir hastalýktýr, gerçek bir hastalýk.” Yazarýn bu sözüne de katýlýyorum tüm samimiyetimle. Zaten çok düþünen bir insanda geliþen normal bir durum gereðinden fazla anlamak. Yani detaylara takýlýp kalmak; detaylara o kadar çok takýlmak ki artýk yaþayamaz duruma gelmek. Yukarýda kullandýðým bir metafor da hayatý bir yola benzetmiþtim. Bu yoldaki detaylara o kadar çok takýlýyorsunuz ki sonunda yürümeyi býrakýyorsunuz ve olduðunuz yerde detaylarla boðuþur vaziyette duraklýyorsunuz. Kötü bir durum. Dostoyevski’nin bahsettiði bu iki kötü hastalýða da maalesef sahibim. Bahsettiðim uzun süren mutsuzluk halinin temel dayanaklarý da sanýrým bu hastalýklar. Peki, insan bu hastalýklara nasýl ev sahipliði yapar? Þahsi kanaatim bu ev sahipliði durumundaki gönüllülüðün benlikten kaynaklanmasýdýr. Ýnsan bir benlik oluþturur kendince ve bu benliði besleyerek büyütür. Benlikle birlikte karakterini oluþturur ve þekillendirmeye baþlar. Benlik insaný insan yapan ve insaný insanlýktan çýkaran bir olgudur. Benlik nerede ve ne zaman baþlar? Daha doðrusu benlik nedir? Benlik insanýn kendisini bilmesiyle baþlar. Ýnsan kendini bir birey olarak bilir ve kabul eder. Ýþte o andan itibaren benlik kalesi inþa edilmeye baþlar. Ardýndan bu kalenin ne kadar saðlam ne kadar görkemli ne kadar büyük ve ne þekilde olacaðýna yaþanýlanlarla birlikte karar verilir. Karakter ise bu benlik kalesini yöneten kral gibidir. Kralýn davranýþlarýný sahip olduðu bu benlik kalesi belirler. Kimi zaman bu kale yýkýlýr, kimi zaman bakýmsýz kalýr, kimi zaman kral bu kaleyi düþmana teslim eder, kimi zaman kral bu kaleyi yýkar toz eder. Kalenin ve kralýn durumu insandan insana, durumdan duruma deðiþiklik gösterir. Bendeki durumsa elbette bana özgüdür.

Benim de bir benlik kalem var elbette. Çocukluðumda kendimi bilmemle duvarlarýný örmeye baþladým bu benlik kalesini. Her bir yaþadýðým anýda bir tuðla koydum bu kaleye. Ancak koyduðum tuðlalarýn yaþadýklarým dolayýsýyla taþ, kaya ya da betandan deðil topraktan yapýlmýþ kerpiçler olduðunu anladým sonra. Yani bir benlik kalesi oluþtu oluþmasýna ama maalesef kerpiçten yapýlmýþ bir kale oluþmuþtu. Durum böyle olunca en ufak bir yaðýþta kalemin duvarlarý aþýnýyordu, rüzgarlarla toz olup savruluyordu. Bu kalenin kralý olan karakterimse kaleyi yönetmekten ziyade onun ayakta kalmasýný düþünür olmuþtu. Sýk sýk bu kaleyi yerle bir etme isteði de bundan kaynaklanýyordu. Ancak kral þunu da çok iyi biliyordu ki kendi varlýðý kalesinin varlýðýna baðlýydý. Benlik kalesi olmaz ise ortada bir kral karakteri de var olmazdý. Bu yüzden kaleyi yer ile yeksan etmek kendini yer ile yeksan etmekle eþdeðer manadaydý. Kral þöyle bir hatayý doðru olarak kabul etti; “Bu kalenin ayakta kalmasýyla ilgili ne kadar çok düþünürsem o kadar çok baþarýlý olurum.” Ayrýca bu kale sanki kerpiçten deðilmiþ de saðlam kayadan yapýlmýþ gibi kararlar verdi. Halbuki gerçekleri olduðu gibi kabul etmek gerekiyordu.