Yazarl�k, akademisyenlik, �evirmenlik ve yay�nc�l�k mesleklerini kartvizitinde toplayan ender �ahsiyetlerden biri olan Sabahattin Ey�bo�lu, 1908 senesinde Trabzon'un Ak�aabat il�esinde d�nyaya gelmi�tir. Be� karde�in(Bedri Rahmi, Nezahat, Mualla, Mustafa) en b�y��d�r. �nl� �air ve ressam Bedri Rahmi Ey�bo�lu'nun abisidir. Dedesi Hamdi Bey kad�yd�. Babas� ise I. Meclis'te milletvekili olan Rahmi Bey�dir. Annesi L�tfiye Han�m'd�r.

Bir memur �ocu�u olan Sabahattin Ey�bo�lu, babas�n�n vazifesi nedeniyle K�tahya'daki e�itim hayat�ndan sonra Trabzon Lisesi'ni bitirmi�tir. Lise son s�n�fta Atat�rk taraf�ndan Avrupa'ya g�nderilen ��renci grubuna dahil olmu�, bu kapsamda Fransa�da be� y�l sanat tarihi, estetik, dil ve edebiyat e�itimi alm��t�r. Bu s�re�te iki y�l Dijon �niversitesinde, bir y�l Lyon �niversitesinde okumu�tur. Bir y�l da Paris�te Sorbonne�daki dersleri izlemi�tir. Devam�nda bir y�l da, �ngiltere�de �ngiliz dili ve edebiyat� �zerine �al��m��t�r. Avrupa'dan d�nd�kten sonra �stanbul �niversitesi Frans�z Dili ve Edebiyat� B�l�m�'nde ders vermeye ba�lam��t�r. �stanbul �niversitesi Edebiyat Fak�ltesinde edebiyat ele�tirmeni Prof. Leo Spitzer�in do�enti olmu�tur. Onun derslerini dilimize �evirmi�tir.

E�itime b�y�k hizmetleri olan Sabahattin Ey�bo�lu, Ankara�da Mill� E�itim'deki vazifesini 1939�dan 1947�ye kadar s�rd�rm��t�r. Bu s�re�te Halkevleri ve K�y Enstit�leri ile ilgili �nemli �al��malar yapm��t�r. Talim ve Terbiye Dairesi �yeli�inde bulunmu�, bir s�re m�fetti�lik yapm��, 1947�de tekrar Paris�e gitmi�, burada �� y�l kald�ktan sonra yurda d�nm��t�r. Bundan sonra da piyanist Magdelena Magdi Rufer�le ya�amaya ba�lam��t�r.

Sabahattin Ey�bo�lu, 1950�den sonra �stanbul �niversitesi Edebiyat Fak�ltesi'nde Mukayeseli T�rk-Frans�z Edebiyat� ve Teknik �niversite Tatbik� G�zel Sanatlar Okulu�nda Sanat Tarihi dersleri okutmu�tur. 12 Mart Muht�ras�'nda tutuklanarak e�i Magdelena Rufer ve pek �ok yazar arkada��yla birlikte Maltepe Cezaevi�nde d�rt ay yatm��t�r.

On parma��nda on marifet olan ender �ahsiyetlerden biridir Sabahattin Ey�bo�lu

�retken bir kalem olan Sabahattin Ey�bo�lu; Tan, �lk�, A�a�, Aksu, �nsan, K�y Enstit�leri, Ata�, �mece, Terc�me, Ulus, Varl�k, Yaprak, Yeditepe, Yeni Ufuklar, Y�n, K�lt�r Haftas� gibi s�reli yay�nlarda e�itim, edebiyat, �iir, medeniyet, sanat ve edebiyat �zerine makale, deneme ve ele�tiri t�rlerinde pek �ok yaz�lar kaleme alm��t�r.

On parma��nda on marifet olan ender �ahsiyetlerden biri olan Sabahattin Ey�bo�lu film ve belgesel sahas�nda da �zg�n �al��malar ortaya koymu�tur. K�sa metrajl� filmler ve eski Anadolu uygarl�klar� �zerine belgeseller haz�rlam��t�r. "Hitit G�ne�i, Anadolu Ormanlar�, Siyah Kalem, Karanl�kta Renkler, G�reme, Nemrut Da�� Tanr�lar�, Surn�me, Anadolu'da Roma Mozaikleri, Anadolu Yollar�, Ya�amak ��in, Eski Antalya'n�n Sular�, Ana Tanr��a, Karag�z�n D�nyas�, Sakl� Kilise, Renk Duvarlar�" bunlardan ba�l�calar�d�r.

�mr�n� ayd�nlanmakla ve ayd�nlatmakla ge�iren m�nevver bir insan olan Ey�bo�lu'nun yaz� hayat�n� d�rt d�neme ay�rarak incelemek isabetli olur. Bunlar "1933'ten 1939 sonuna dek uzanan �stanbul d�nemi yaz�lar�, 1940-1947 Ankara d�nemi yaz�lar�, 1947-1952 Paris mektuplar�, 1957-1973 d�nemi yaz� ve �evirileri" diye s�n�fland�r�labilir.

Ey�bo�lu'nun iddial� oldu�u ve �zg�n �rnekler meydana getirdi�i edeb� t�rlerden biri de denemedir. Onun denemeleri bu t�r�n T�rk edebiyat�ndaki en �zg�n ve g�zel �rneklerini olu�turur. Ba�ta "Mavi ve Kara" olmak �zere " Sanat �zerine Denemeler", "S�z Sanatlar�", "Mavi I-II" bu alandaki iddial� eserlerdir. Bunlarla birlikte onun ara�t�rma-inceleme alan�ndaki kitaplar� da yay�mland�klar� d�nemde ses getirmi�tir. Bunlar aras�nda "Frans�z Realizmi, Yunus Emre'ye Sel�m, Pir Sultan Abdal, Anadolu Ormanlar�, Anadolu Yollar�, Siyah Kalem, Hitit G�ne�i, Avrupa Resminde Ger�eklik Duygusu, K�y Enstit�leri �zerine, Fatih Alb�m�ne Bak��, Yunus Emre, Sakl� Kilise, �a�da� T�rk Edebiyat�n�n K�y�c��nda" adl� eserleri sayabiliriz. Bu kitaplar bug�n de ilgi duyanlar�n ufkunu ayd�nlatmaktad�r. B�t�n bunlara onun "T�rk Halk Bilmeceleri", "�iirlerle Frans�zca", "G�ky�z� Mavi Kald�" adl� kitaplar�n� da ekledi�imizde onun b�rakt�� k�lt�rel miras�n b�y�kl��n� idrak edebiliriz.

K�lt�r hayat�m�za birbirinden k�ymetli eserler arma�an eden Ey�bo�lu; d��nceleriyle, isabetli tespit ve te�hisleriyle geni� kitleleri etkilemi� �d�ll� bir yazard�r. O, "Mavi ile Kara" adl� deneme kitab�yla Ata� Arma�an�'n�, M. Ali Cimcoz'la birlikte yapt�� Platon'un Devlet'inin �evirisiyle de 1959'da T�rk Dil Kurumu �eviri �d�l�'n� kazanm��t�r.

Ruhunu evrensel sevgiden ve ho�g�r�den besleyen bir ayd�nd�r Ey�bo�lu

Sabahattin Ey�bo�lu, sevginin g�c�ne inanan ve sevgiyi bayrakla�t�ran Yunus g�n�ll� ayd�n bir kalemdi. Ona g�re sevgi b�t�n hastal�klara il��t�. Ruhumuzu �epe�evre saran nefretin duvarlar�n� k�ran bir balyozdu sevgi. Ancak ona inananlar ve onun izini iz edinenler saadet menziline ula�abilirdi. Bu ba�lamdaki �u s�zleri bunun en b�y�k delilidir: �A�k gelicek c�mle eksikler biter. Hangi ozan�m�z s�ylemi�ti bunu? Yunus olabilir; ama onun da olsa, ben kendi pay�ma Yunus�u bir tek ki�i de�il, T�rkiye hakl� sayd��m i�in �stelik de c�mle ozanlar� halktan yana bildi�im i�in, bu s�z� T�rkiye halk�n�n, halk her yerde bir oldu�u i�in de d�nya halk�n�n bir s�z� olarak seviyor ve benimsiyorum. Bu s�z�n g�c� ve de�eri yan�nda, Viyana kap�lar�nda �ak�rdayan k�l��lar bir h��rt� kal�r. Bir T�rk olarak, daha do�rusu bir T�rkiyeli olarak (bunu ekliyorum: ��nk� kimi ayd�nlar�m�za g�re Karadenizliler T�rk de�ildir, ben Karadenizliyim; �stelik de atalar�m�z�n, Orta Asya�dan gelme olduklar�n� bilsem de �v�nmem bununla: Nerden gelmi�lerse ho� gelmi�ler) evet, ne diyordum? Bir T�rkiyeli olarak b�yle bir s�z�n benim konu�tu�um bir dilde s�ylenmi� olmas�na seviniyorum. Ne yaman bir insan ger�e�iyle y�kl�, bu rahat soluk. Tek tek ve topluca ya�anm�� ne ser�venler, ne destanlar var i�inde. A�k gelicek, ne a��lmaz da�lar a��lm��, ne kara yaz�lar ak olmu�, ne ��z�lmez d��mler ��z�lm��, ne bereketsiz topraklar cennete d�nm�� d�nyada."

Sabahattin Ey�bo�lu, Atat�rk ilke ve ink�laplar�na g�n�l vermi�, halk�� bir insand�. Duru�u netti, zemini sa�lamd�. Zira o, halk�n durdu�u yerde duruyor, halk�n sesini ku�an�yordu. �nsan ve onun evrensel yan�n� olu�turan k�ymet h�k�mleri onun paydas�yd�. Avrupa ve d�nya k�lt�r�n� (evrensel k�lt�r�) �ok iyi bildi�i h�lde o k�lt�r i�inde asimile olmuyor, onun bize uyan taraflar�n� al�p Anadolu irfan�yla birle�tiriyordu. O; d�nyay� d��layan, yerelde s�k��p kalan bir milliyet�ilik anlay��na kar��yd�. Ona g�re milliyet�ilik �u vas�flar� ta��mal�yd�: "Milliyet�ilik halk��l�k demektir bizim i�in. Millet kavram�n�, halk ve yurt kavramlar�ndan ay�rmakta direnenlerimiz yok de�il. Ama bu ay�rman�n insanl�k i�in de, bizim i�in de ��kar yol olmad��, kanl� iflaslarla sonu�land�� b�t�n sa�duyulu g�zlerin �n�ndedir art�k. Milliyetini T�rkiye'den ayr� d��nen, ba�ka anayurtlar, ba�ka t�rl� yurtta�lar hayal edenler, milletin de kendilerinin de ba��n� derde sokmadan, Atat�rk'�n de, Yeni T�rkiye'nin de pi�mi� a��na su katmadan ak�llar�n� ba�lar�na dev�irmelidir."

Sabahattin Ey�bo�lu, s�z da�arc��yla T�rk�eye hakim olan bir �eviri ustas�d�r.

Sabahattin Ey�bo�lu, zaman�n Milli E�itim Bakan� Hasan Ali Y�cel'in ba�latt�� terc�me faaliyetlerinde �nemli bir rol �stlenmi�tir. 1939'da terc�me �al��malar�na dahil olmu�tur. Michel de Montaigne'den �mer Hayyam'a, Paul Valery'den William Shakespeare'e kadar pek �ok yazar�n eserini T�rk�eye �eviren Ey�bo�lu, bu alanda hakl� bir ��hrete sahiptir. Bu �er�evede Ankara'da �eviri B�rosu'nda Nurullah Ata�'�n yard�mc�l��n� yapm��t�r. Hatta daha sonra bu b�ronun ba��na getirilmi�tir. Orhan Veli Kan�k, Nurullah Ata�, Melih Cevdet Anday ile birlikte T�rkiye'de ilk �eviri dergisi olan Terc�me dergisini ��karm��t�r.

T�rk�eye her y�n�yle h�kim olan Sabahattin Ey�bo�lu'nun �eviri �al��malar� �ok �nemli bir yek�n te�kil eder. O; Frans�z, �ngiliz, Rus, Yunan ve Latin edebiyat�ndan bir�ok klasik yap�t� dilimize ba�ar�l� bir �ekilde �evirmi�tir. Son nefesini verdi�i dakikalarda da Vedat G�nyol ve Azra Erhat�la Gargantua �evirisini yap�yordu. B�y�k bir seferberlik ruhuyla yap�lan bu �eviriler aras�nda �unlar� sayabiliriz: "Einest Robert Curtis-Frans�z Medeniyeti (1938), Jean Baptiste Poquelin Moliere-Kad�nlar Mektebi ( B. Tuncel ile birlikte 1940), Michel de Montaigne-Denemeler (1940), J. J. Rousseau�nun-�lim ve Sanatlar Hakk�nda Nutuk (S. T. Siber ile birlikte 1942), Gon�arov-Oblomov (E. G�ney ile birlikte 1945-1949), William Shakespeare-Antonius ve Kleopatra (1949), William Shakespeare-Troilos ve Kressida (1956), Platon-Devlet (M.A. Cimcoz ile 1959), Herman Melville-Moby Dick (M. Urgan ile 1960), Albert Camus-Denemeler (V. G�nyol ile 1960), Jean de La Fontaine�den Masallar (1960), �mer Hayyam-D�rtl�kler (1961), Jean Paule Sartre-�a��m�z�n Ger�ekleri (V.G�nyol ile 1961), Carlo Levi-�sa Bu K�ye U�ramad� (1961), Jean Baptiste Poquelin Moliere-Cimri (Y.N. Nay�r ile 1961), Jules Romains-Dirilen �ehir (1961), William Shakespeare-Macbeth (1962), Picon Gaetan-�a�da� Politika Sorunlar� (V. G�nyol ile 1962), Arthur Miller-Cad� Kazan� (V. G�nyol ile 1962), Bertrand Russell-D�nyam�z�n Sorunlar� (V. G�nyol ile 1963), Gracchus Babeuf-Devrim Yaz�lar� (V. G�nyol ile 1963), Albert Einstein-D�nyam�za Bak�� (1964), William Shakespeare-Hamlet (1965), Andre Malraux-Turan Yolu (1965), Vercors-�nsan ve �nsanlar (A. Erhat ve V. G�nyol ile 1965), Jean Paul Sartre-Kirli Eller (B. Nadi ile 1965), Gaston Bouthoul-Politika Sanat� (V. G�nyol ile 1967), Gustave Flaubert-Ermi� Antonius ve �eytan (1968), Aiskhylos-Zincire Vurulmu� Prometheus (A. Erhat ile 1968), Georges Duhamel-Gece Yar�s� �tiraf� (S.K. Yetkin ile 1971)...vb. "

Mavi Anadolu'nun Ba�r�ndan ��kan Masmavi D��nceler ve Ey�bo�lu

H�manist bir insan olan Sabahattin Ey�bo�lu deyince derin dostluklar ve muhabbetler gelir akla. ��nk� o, dostlu�a, karde�li�e ve bar��a y�rekten inanm��t�r. Bu y�zden de b�t�n yat�r�m�n� dostlar�na ve dostlu�a yapm��t�r. Arkada�� Vedat G�nyol onun i�in "Sabahattin Ey�bo�lu deyince, dostluk, karde�lik, iyili�e adanm�� c�mert bir y�rek, bilgiye, bilince, yurt sevgisine g�n�l vermi� bir sade, bir i�ten, bir s�cak insan gelir akla ilkten." diyor.

Geni� bir dost halkas�na sahip olan Ey�bo�lu'nun; Orhan Veli Kan�k, Melih Cevdet Anday, Oktay R�fat Horozcu, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanp�nar, Azra Erhat, Cahit S�tk� Taranc�, Cahit K�lebi, Necati Cumal�, Suut Kemal Yetkin , ��k Veysel gibi kalem erbab�yla s�k� dostluklar� ve ili�kileri olmu�tur. En �ok da Yahya Kemal Beyatl�, Orhan Veli ve A��k Veysel'i sevmi�tir. �zellikle Yahya Kemal'in k�lt�r ikliminden �ok etkilenmi�tir.

Ayd�n bir insan olan Ey�bo�lu, k�y enstit�lerinin e�itimdeki �nemine y�rekten inanm�� ve bu u�urda �abalar sarf etmi�tir. �ncelikle bu okullarda g�n�ll� ��retmenlik yapm��t�r. Ankara'da a��lan Hasano�lan K�y Enstit�s��nde 1939-1947 y�llar� aras�nda dersler vermi�tir. Yine bu okullara ba�l� olarak K�y Enstit�leri dergisini ��karm��t�r. Fakat bu okullar�n kapat�lmas� �zerine s�z konusu dergi ancak 8 say� ��kar�labilmi�tir. Anadolu'nun tarihi, halk�m�z�n tarihidir" diyen Ey�bo�lu, Anadolu'nun ba�r�ndan ��kan ve bu co�rafyay� hakk�yla tan�yarak ona e�itim hizmeti g�t�ren bu kurumlar� her f�rsatta y�celtmi�tir.

Sabahattin Ey�bo�lu duygusal g�r�nse de, haddizat�nda ak�lc� (rasyonel) ve ak�ll� bir insand�. O; evvel� ayd�nlanan, sonra da y�re�inde biriktirdi�i ayd�nl�kla halk� ayd�nlatan bir kandil misalidir. Onun oldu�u ortamlarda gerili�e, gericili�e ve cehalete asla yer yoktur. ��nk� o; bilgiyi (ilmi) kendisine rehber edinmi�, daima ilmin ��nda y�r�m��t�r. Okuyucular�na da bu yolda gitmelerini �nermi�tir. Bu minvalde okuyucular�na d�nerek �u s�zleri sarf etmi�tir: "Bilmek, okuyucum, b�t�n i� bilmekte. Ama d�nyan�n �tesinde de�il, berisinde, g�zlerimizin �n�nde olup biteni bilmekte. Kimin ger�ekten memleket hayr�na �abalad��n� kestirmek, memleketin ger�ek h�lini bilmeye ba�l�. ��e, ak�l ve bilim yolu ile faldan ve hurafeden y�kanm�� bir masan�n ba��nda giri�mek gerekti�ini biliyorum."

Bat�yla do�uyu mezceden Sabahattin Ey�bo�lu aram�zdan ayr�lal� 51 y�l oldu. Dile kolay, neredeyse yar�m as�r... Fakat o, ayd�nl�k fikirleriyle ve insan sevgisiyle h�l� g�n�llerde ya�amaya devam etmektedir. Onun o Yunus�a g�r sesi g�n�l kula��m�zda yank�lanmaktad�r.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Anadolu �� Bir G�n�l Adam�: Sabahattin Ey�bo�lu ba�l�kl� yaz� M.Nihat Malko� taraf�ndan 28.08.2024 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

Anadolu �� Bir G�n�l Adam�: Sabahattin Ey�bo�lu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu