ATATÜRK’ÜN LÝDERLÝK ANLAYIÞI

Mustafa Kemal’in devrimlerine baktýðýmýzda özünde milliliðin, aklýn ve bilimin olduðunu görürüz. Bu cümleden devam ederek, Atatürk’ün siyasi kiþiliðinin dayandýðý nitelikleri burada paylaþalým.

Ýstiklâl ve özgürlük anlayýþý:

Millî dil, millî kültür ve millî tarih bilinci,

Hâkimiyeti millete dayandýrmasý,

Akýlcý ve bilimsel bakýþ açýþý,

Çaðdaþ medeniyet rüyasý,

Türk milletine duyduðu inanç ve güven,

Ülkesine ve milletine duyduðu sevgi,

Millî birlik ve beraberlik,

Emperyalizm karþýtý görüþleri:

Mustafa Kemal’in siyaset ile ilgisi öðrencilik yýllarýna kadar uzanýr. O dönemde siyasi þartlarýn dayattýðý gerçekler Mustafa Kemal için bir yön tayin edici rolü oynadý. Mesela; 1905 yýlýnda Þam’a gönderildi ve Þam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurdu. Yetmedi, Selanik’te bu cemiyetin bir þubesini açtý. Ýttihat ve Terakki Cemiyetinde yer aldý ve çeþitli kongrelere katýldý. Kemal Atatürk, hangi cemiyete girdiyse, hangi toplumla yüz yüze geldiyse, prestijini yükseltti, yeteneklerini sergiledi ve sözü dinlenir, karizmatik lider olduðunu ispat etti. Bu süreçler, Mustafa Kemal’in arkadaþlarý tarafýndan da hem askeri, hem siyasi lider olarak görülmesinin yolunu açtý. Ýlerleyen dönemlerde, Mustafa Kemal’in etrafýnda toplanan silah arkadaþlarý ve din adamlarý, Mustafa Kemal’e olan güvenleri neticesinde Milli Mücadele’de olaðanüstü destek vererek vatanýmýzýn iþgallerden kurtulmasýna ve yeni bir Türk Devleti’nin kurulmasýnýn yollarýný açtý.

Atatürk Siyaseti ve Milli Mücadele:

Atatürk’ün siyasî kiþiliði ile Milli Mücadele arasýnda organik bir bað vardýr. Þöyle ki; Mütareke sonrasý Anadolu’nun genel askerî, siyasî, sosyal ve ekonomik tablosu hiç de iç açýcý deðildi. Anadolu’da yer yer mücadele kývýlcýmlarý dikkat çekiyordu. Atatürk, bu kývýlcýmlarý bir ateþ haline getirerek millî bir mücadele baþlatmasý gerektiðini düþünüyordu. Ancak birbiri ile baðlantýlý siyasi ve askeri þartlar buna izin vermiyordu. Askeri baþarý olmadan siyasi baþarý elde edilemeyece-ðinin farkýnda olan Atatürk’ün siyasi kiþiliðinde askeri dehasýnýn etkisi olmuþtur.

Samsun’dan baþlayan ve Lozan’da tamamlanan Millî Mücadele, Atatürk’ün askerî ve siyasi yeteneklerinin etkisi ile baþarýlý olmuþtur. Amasya Tamiminin þartlarýný kendisi tespit etmiþtir, Erzurum ve Sivas kongrelerine baþkanlýk yapmýþtýr. Siyasî her hamlesinde Millî Mücadele ruhunu ve milliliði ön plânda tutmuþtur.

Millî Mücadele’de halkýn teþkilatlanmasýný isteyen Atatürk, Ýzmir’in iþgalinden sonra mitingler düzenlenmesini istemiþ, Erzurum ve Sivas kongrelerini düzenlemiþtir. Millî Mücadele sürecinde siyasî her hareketini Türk Milleti’nin iradesine ve hukuka dayandýrmanýn yollarýný aramýþtýr.

Atatürk, Millî Mücadele’nin ardýndan Cumhuriyet’in ilânýndan sonra inkýlâplara aðýrlýk vermiþtir. Bu özelliði, toplumun ihtiyaçlarýna göre her alanda kalkýnmaya öncelik vermiþ idealist bir siyasi lider olduðunu açýkça gösteriyor. Siyasî kiþiliðinin etkisi ile kýsa sürede siyasi, kültürel ve sosyal alanlarda inkýlâplar gerçekleþtirmesi dünyayý hayran býrakmýþtýr. Mesela; Çin’de Kültür Devriminin mimarý olan Mao Ze Tung; “Ben Çin’in Atatürk’üyüm” demekten kendini alamamýþtýr.

Milli Mücadele yýllarýnda, mevcut þartlar Mustafa Kemal’i bazý endiþelere sürüklüyordu. Bu durumu sezinleyen Ýsmet Ýnönü bakýn ne söylüyor: “O’nun Millî Mücadele sýrasýnda askeri konularla uðraþmaktan mý daha çok eziyet çektiði, yoksa siyasî meselelerin siyasî anlaþmazlýklarýn kaldýrýlmasýnda veya teskin edilmesinde mi daha çok eziyet çektiði kestirilemez. Büyük adamýn siyaset sahasýnda çektiði ýstýraplar gerçekten dayanýlmazdýr. Mustafa Kemal Paþa, mücadelenin askeri tarafýyla uðraþtýðý kadar, siyasi tarafýný da idare ediyordu.”

Devletimizin Banisi, Büyük Önder Mustafa Kemal’in Siyasi Geçmiþini kýsaca hatýrlayalým:

a-) Atatürk, Harp Okulu ve Harp Akademisinde öðrencilik yýllarýnda siyasi faaliyetlere katýldý.

b-) 19 Mayýs 1919 yýlýnda Samsun’a çýkarak Amasya Genelgesi’ni yayýmladý; ardýndan Doðu Anadolu’nun kurtuluþu için Erzurum Kongresi’ne baþkanlýk etti.

c-) Sivas Kongresi’nde bütün cemiyetleri bir araya getirdi.

d-) 27 Aralýk 1919 yýlýnda Ankara’ya geldi ve siyasi çalýþmalarýný burada yürüttü.

e-) 23 Nisan 1920 yýlýnda TBMM’ni açtý ve ilk TBMM’nin baþkaný oldu.

f-) Kurtuluþ Savasý sýrasýnda I. Ýnönü Savaþý’ndan sonra Londra Konferansý’nda siyasi baþarýlar elde etti.

g-) 13 Eylül 1921 yýlýnda elde edilen Sakarya Meydan Zaferi’nin ardýndan, 20 Ekim 1920 yýlýnda Ankara Anlaþmasý, 13 Ekim 1921 yýlýnda da Kars Anlaþmasý imzalayan Atatürk büyük bir siyasi baþarý elde etmiþtir.

h-) Atatürk, Kurtuluþ Savaþý sonrasý, 11 Ekim 1922 yýlýnda Mudanya Anlaþmasý’ný, 24 Temmuz 1923 yýlýnda da Lozan Barýþ Anlaþmasý’ný imzalayarak bir baþka siyasi baþarý elde etmiþtir.

I-) Toplumun ihtiyaçlarýný gözeten inkýlaplar/devrimler yaptý.

i-) 29 Ekim 1923 yýlýnda Cumhuriyet’i ilân etti ve ilk Cumhurbaþkaný seçildi.

j-) 1934 yýlýnda ‘Türklerin Atasý’ anlamýna gelen ‘Atatürk’ soyadýný aldý.

Atatürk’ün siyasi anlayýþý:

Siyaset denildiðinde aklýmýza insan topluluklarýný yönetme sanatý olduðu gelir. Siyasi liderlik ise, uygun zaman ve þartlarý dikkate alarak ve olaylarýn zamanlamasýný hesaplayarak toplumu yönetme yeteneðidir. Siyasi liderlik, olaylarý kavrayabilmeyi, konjonktürel geliþmeleri en ince noktasýna kadar takip edebilmeyi ve sezgilerin gücü ile doðru, kararlý, hem akla ve hem de bilime en uygun kararlarý alabilme yeteneðini gerekli kýlar. Siyasi lider, toplum dokusunu dikkate alarak ve toplumu ile doðru ve gerçekçi iletiþim kurmasýný bilen kiþidir. Ýþte buna ‘siyasi sanatkârlýk’ denilmektedir.

Atatürk’ün Siyasi Kiþiliðine iliþkin Anekdotlara bir göz atalým. Görelim neler yapmýþ Büyük Ata’mýz?

a-) Atatürk’ün en büyük siyasi baþarýsý hiç kuþkusuz Cumhuriyet’i ilan etmesi ve TBMM’ni açmasýdýr.

b-) Atatürk, 1919 yýlýndan itibaren Türk Milleti’nin desteðini almaya özen göstermiþtir.

c-) Atatürk, kazandýðý savaþlarýný, hizmetlerini ve fedakârlýðýný hiç-bir zaman kendine mâl etmemiþtir. Tüm bu kazanç-larýný Asil Türk Milleti’ne mâl etmiþtir.

d-) Atatürk, siyasi kiþiliðini, gücünü daima milletinden almýþtýr. Bu sebeple ‘siyasi lider’ özelliðini yüz yýl geçtiði halde kaybetmemiþtir.

e-) Atatürk, önce 9. Ordu Müfettiþlik görevinden ayrýldý, sonra askerlik mesleðinden istifa etti ancak bu aleyhindeki geliþmeler ne li-derliðine ne de siyasi otoritesini sarsamamýþtýr.

f-) Sakarya Savaþý sonrasýnda Mustafa Kemal’e mareþallik ve gazilik unvanlarý verilmiþti. “Türklerin Atasý” anlamýna gelen “Atatürk” soy isminin verilmesi “Ebedî Þef” olarak kabul edilmesi ve O’nun siyasi kiþiliðinin ve liderliðinin sürekli olduðunun en açýk göstergesidir.

g-) Atatürk, lüzumlu olmadýkça savaþý ‘vahþet’ olarak görmüþtür. Bir kýsým tarihçiler, Atatürk’ün karizmatik siyasi kiþiliðini ‘Allah vergisi’ olarak deðerlendirmiþtir.

Tarihi bir anekdot: Atatürk, 17 Temmuz 1921 tarihinde “United Telgraph” muhabirine verdiði bir röportajda, “Nasýl bir siyaset takip edeceksiniz?” sorusuna þu cevabý vermiþtir: “Memleketimiz haraptýr, milletimiz fakirdir, maarifimiz dûndur. Ýktisiyatýmýz zayýftýr. Ülkemizi imar ve milletimizi tenvir ve terfih yegâne katî emelimizdir.”

Atatürk, Avrupa’dan kendisini ziyarete gelip, röportaj yapan bir gazetecinin; “bu savaþý nasýl kazandýnýz?” sorusuna verdiði cevap çok þaþýrtýcýdýr: “Savaþý, telgrafýn telleriyle kazandým!” Gerçekten de Atatürk, telgraflarla savaþý idare etmiþti. Herhangi bir baskýna uðramalarýný da öngören Atatürk, ayný yerde fakat farklý yerlerde bir baþka telgrafhanele kurmuþtu.

Hülasa;  Amerikalý siyaset bilimci A. Rustow’un dediði gibi “Atatürk organik bakýmdan geçmiþin mirasý üzerine inþa edilen, bugünün ihtiyaçlarýna kesin cevap veren ve belirsiz bir geleceðin tehlikelerine karþý koyan bir dizi kurum inþa etmiþtir.”

Atatürk, 10 Kasým 1938 yýlýnda vefat ettiðinde, vefat haberi üzerine kim ne demiþ, bir görelim:

a-) Alman basýnýndan Volkischer Beobachter; 'Atatürk, Türkiye’yi tek düþman kazanmaksýzýn býrakmýþtýr. Bu zamaný-mýzýn hiçbir devlet þefinin baþaramadýðýdýr.”

b-) Avusturya basýnýndan Neue Freie Presse; “Türk halký, kurtarýcýsýný ve babasýný kaybetti.”

c-) Danimarka basýnýndan National Tidence; 'Atatürk, 20. Yüzyýlýn en büyük mucizesidir.”

d-) ABD basýnýndan Chicago Tribune; “Dünya sahnesinden tarihin en dikkat çekici adamlarýndan biri geçti.”

e-) Ýngiliz basýnýndan Daily Telgraph; “Kadýnlar baþka hiçbir ülkede bu kadar hýzla ilerlememiþlerdir. Bir ulusun bu derece deðiþmesi, tarihte, gerçekten eþi olmayan bir olaydýr.'

f-) Fransýz basýnýndan La Libre Belgique; 'Türkiye’nin uluslararasý ünü, prestij ve otoritesi durmaksýzýn yükselmiþtir. Milletine bu kadar az zamanda bu ölçüde hizmet edebilen tek devlet adamý Atatürk’tür.'

g-) Avusturya basýnýndan Neue Freie Presse; “Büyük düþüncelerin adamý, bir devlet mimarýydý.”

h-) Mýsýr basýnýndan El-Mýsri; “Atatürk’ün yaptýklarý insanoðlunun kolay kolay yapabileceði þeylerden deðildir. O, büsbütün baþka bir insandý.'

I-) Ýsviçre basýný; “Atatürk, bir medeniyet kaynaðý idi.'

j-) Macar basýnýndan Rendelet; “Yüzyýlýmýzda, olmayacak hiçbir þey yoktur, þeklindeki tarihi gerçeði ispatlayan ilk adam olmuþtur.”

k-) Ýran basýnýndan Tahran; “ 'Ýslâm dünyasýnýn büyük insan yetiþtirme gücünü yitirdiðini öne sürenler, Atatürk’ü hatýrla-malýdýr ve utanmalýdýr."

l-) Portekiz basýnýndan Arriba; “Atatürk, baþý dumanlý doruklarda yüce bir dað tepesidir. Siz ona yaklaþtýkça o yükselir ve aranýzdaki mesafe sonsuza deðin ayný kalýr. Devirlerinde büyük gözüken, zamanla küçülen benzerlerinden farký budur ve böyle kalacaktýr.'

m-) Alman basýnýndan Börsen-Zeitung; “'Almanya, Atatürk’ün eserine ve mücadelesine hayrandýr. O’nda, tarihi eseri, özgürlüðü seven bütün milletler için bir sembol olarak kalacak kudretli bir kiþilik görmektedir.'

n-) Fransýz basýnýndan Paris-soir; “'Sýrasýyla ihtilalci ve asi, sonradan muzaffer bir kumandan olan 'Türklerin babasý'. Yeni Türkiye’yi yarattý, sultanlarý kovdu, kadýnlara hürriyet verdi, fesi kaldýrdý, ülkesinde radikal bir inkýlap yaptý.'

o-) Mýsýr basýnýndan Egyptian; “Çaðýnýn, belki de tüm tarihin en olaðanüstü kiþilerinden biri.'

ö-) Çin basýný; “'Biz Çinliler, hepimiz bu mateme iþtirak ediyoruz. Zira büyük bir milletin, çok sevilen büyük Ata’sýnýn ölümü yalnýz Türkiye için deðil, ayný zamanda bizim kýtamýzda ve bütün dünyada büyük bir boþluk býrakmaktadýr.'

p-) Fransýz basýnýndan Le Petit; “Atatürk öldü. Barýþ kubbesinin Doðu sütunu yýkýldý. Artýk evrende barýþý kimse garanti edemez. Nitekim Avrupalý devlet adamlarý; onun 1930’da yaptýðý uyarý ve tavsiyeleri dinlememiþ ve dünyayý 1939 yýlýnda ikinci büyük savaþ felaketinin içine sürüklemiþlerdir.'

r-) Fransýz basýnýndan L’Illustration; “Tarih çok büyükler gördü. Ýskenderleri, Napolyonlarý, Washingtonlarý gördü. Fakat yirminci yüzyýlda büyüklük rekorunu Atatürk, bu Türkoðlu Türk kýrdý.'

s-) Japon basýnýndan The Japan Times; “Þaþýrtýcý ve çekici bir kiþi. Asker olarak büyük, fakat devlet adamý olarak daha büyük."

þ-) Yunan basýnýndan Estiya; “Yunanistan müttefik Türk milletinin matemine iþtirak etmektedir. Türkiye için daima iyi bir þef olmuþ olan Atatürk, ayný zamanda Türk-Yunan münasebetlerinin iyi bir hamisi olmuþtur. Türkiye’nin ihyasý imkânýný almamýþ ve baþarmýþ olan Atatürk, devamlý bir Türk-Yunan dostluðu imkânýný da anlamýþ ve baþarmýþtýr. Bugün hayata veda eden Atatürk, Türkiye’yi tasavvur ettiði ve nasýl olmasý lazýmsa o þekilde ve Türk-Yunan dostluðunu da tarsin edilmiþ bir þekilde býrakmaktadýr.'

t-) Ýtalyan radyosu: “Sezar, Ýskender, Napolyon; ayaða kalkýn. Büyüðünüz geliyor.”

Atatürk hakkýnda dünya basýnýnda çýkan övgü dolu haberler ve sözler elbette bunlardan ibaret deðil. Þimdi de dünya liderlerinin gözüyle Atatürk’ü anlamaya çalýþalým.

a-) Albert Lebrun, Fransýz Cumhurbaþkaný diyor ki; “Dað baþýndaki haydutlar diye isimlendirdiðiniz kahraman Mustafa Kemal ve O’nun tüm askerleri burada olsalardý, teker teker hepsinin heykellerini dikerdik. Böylesine bir kahraman ile antlaþma imzalamaktan gurur duyuyorum.

b-) 1922 yýlýnda Ýngiliz Generali Charles Townssend; þöyle söylüyor; “Ben þimdiye kadar on beþ hükümdar ve cumhurbaþkaný ile özel ve resmi konuþma yaptým Bu geceki kadar ezildiðimi hatýrlamýyorum. Mustafa Kemal’de büyük bir ruh kuvvetinin esrarý var.”

c-) Fransýz romancý ve diplomat Claude Farrère, þöyle söylüyor.  “Sevr’den sonra Türkiye’nin öldüðünü sanmýþtým. Ama Türkiye; yaþýyor hem, Mustafa Kemal baþýna geçeli beri öylesine canlý yaþýyor ki; bir Lloyd George’un bütün çabalarý, bütün imkânlarý saðduyuya meydan okuyan bu þiddetli yaþama isteðinin karþýsýnda erimekten baþka bir þey yapamýyor.”

d-) ABD Baþkaný Franklin Roosevelt, diyor ki; “Benim üzüntüm, bu adamla tanýþmak hususundaki þiddetli arzumun gerçekleþmesine artýk imkân kalmamýþ olmasýdýr. Sovyet Rusya Hariciye Nazýrý Litvinof ile görüþürken kendisine onun fikrince bütün Avrupa’nýn en kýymetli ve en ziyade dikkate deðer devlet adamýnýn kim olduðunu sordum. Bana Avrupa’nýn en kýymetli devlet adamýnýn Türkiye Cumhurbaþkaný Mustafa Kemal olduðunu söyledi.”

Yýllar önce okuduðum Atatürk ile ilgili kitaplardan aldýðým notlar çok uzundu. Okunmasý kolay olmasý için sadece Atatürk’ün siyasi kiþiliðini ve düþüncesini özetliyorum. Amacým; Türk milletinin Ata’sýný kirli bilgilerden arýnmýþ, tarihi verilerle tanýmasýdýr. Kimileri, dini söylemlerin etkisinde kalarak Atatürk hakkýnda kirli bilgilerin esiri oluyor; yani zihinleri kirletiliyor. Zihinsel Arýnmanýn yegâne ilacý, bilimsel metotlarýn yanýnda, tarihi bilgileri doðru bir þekilde zihnimize kodlamamýzdýr.