Hayat, çoðu zaman bir denge arayýþý içinde olduðumuz bir yolculuktur. Bu yolculukta, her þeyin bir sýnýrý, bir ölçüsü olduðunu fark ederiz. Doða, insan iliþkileri, düþünceler ve hatta duygular bile belli bir dengeye oturduðunda anlam kazanýr. Ancak bu dengeyi bozduðumuzda, iþler genellikle tersine döner. Ýþte tam da bu noktada, "Sýnýrýný aþan, zýddýna döner" sözünün derin bir hakikati barýndýrdýðýný görürüz.

Doða, bu ilkenin en somut örneklerinden biridir. Bir ekosistemdeki herhangi bir denge bozulduðunda, zincirleme reaksiyonlar ortaya çýkar. Örneðin, bir bölgede aþýrý avlanma yapýlýrsa, avlanan türlerin sayýsý azalýr ve bu durum diðer türlerin yaþamýný etkiler. Zamanla ekosistemin dengesi bozulur ve doða, insan müdahalesine karþý kendi çözüm yollarýný üretmeye çalýþýr. Ancak bu süreçte ortaya çýkan sonuçlar genellikle insanlar için olumsuz olur.

Ýklim deðiþikliði de bu duruma iyi bir örnektir. Ýnsanlýk olarak doðanýn sýnýrlarýný zorladýk; fosil yakýtlarý aþýrý tüketerek atmosferdeki karbon oranýný artýrdýk. Bunun sonucunda, doða kendi dengesini saðlamak için tepkiler veriyor: aþýrý sýcaklýklar, kuraklýklar, sel felaketleri... Doðanýn sýnýrlarýný aþtýðýmýzda, karþýmýza çýkan sonuçlar genellikle zýddýmýzý yaratýyor; yani kendi yaþam koþullarýmýzý tehdit ediyor.

"Sýnýrýný aþan, zýddýna döner" ilkesi, insan iliþkilerinde de kendini gösterir. Bir iliþkiyi düþünelim: Sevgi, saygý ve güven üzerine kurulu bir bað, taraflarýn birbirine karþý dengeli bir þekilde yaklaþmasýyla güçlenir. Ancak bu baðda bir taraf sürekli sýnýrlarý aþarsa, yani karþýsýndaki kiþiyi fazlasýyla zorlar ya da kendi isteklerini dayatýrsa, bu durum iliþkiyi zedeler. Sevgi yerini kýrgýnlýða, güven ise güvensizliðe býrakabilir.

Ayný durum sosyal iliþkilerde de geçerlidir. Bir kiþi sürekli olarak baþkalarýnýn sýnýrlarýný ihlal ederse, zamanla çevresindeki insanlar ondan uzaklaþýr. Bu da kiþinin yalnýzlaþmasýna neden olur. Yani sýnýrlarý aþmak, sonunda kiþinin kendisine zarar verir.

Duygularýmýz da bu ilkenin etkisi altýndadýr. Örneðin, öfke doðal bir duygudur ve doðru þekilde ifade edildiðinde yapýcý olabilir. Ancak öfke kontrol edilemez hale geldiðinde ve sýnýrýný aþtýðýnda yýkýcý sonuçlar doðurur. Ayný þekilde, sevgi de ölçüsüz hale geldiðinde baðýmlýlýða dönüþebilir ve hem sevilen kiþiye hem de sevene arar verebilir.

Bu durum sadece olumsuz duygularla sýnýrlý deðildir. Mutluluk bile aþýrýya kaçtýðýnda sorun yaratabilir. Sürekli mutlu olma çabasý, insaný gerçeklikten uzaklaþtýrabilir ve hayal kýrýklýklarýna yol açabilir. Hayatta her duygunun bir yeri ve zamaný vardýr; ancak bu duygularýn sýnýrlarýný aþtýðýmýzda, denge bozulur ve duygular zýddýna dönüþebilir.

"Sýnýrýný aþan, zýddýna döner" ifadesi bize hayatýn her alanýnda ölçülü olmanýn önemini hatýrlatýr. Ölçü, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde sürdürülebilir bir yaþam için gereklidir. Ýnsanlýk tarihi boyunca birçok düþünür ve filozof da bu gerçeði vurgulamýþtýr. Örneðin, Antik Yunan filozofu Aristoteles’in "Altýn Orta" kavramý, her þeyde ölçülü olmayý öðütler. Fazlalýk ya da eksiklik yerine, dengede kalmak insanýn mutluluðu ve huzuru için elzemdir.

Hayatta her þeyin bir sýnýrý vardýr; bu sýnýrlar aþýlmadýðýnda düzen saðlanýr ve denge korunur. Ancak sýnýrlarý zorladýðýmýzda ya da görmezden geldiðimizde, iþler tersine döner ve genellikle olumsuz sonuçlarla karþýlaþýrýz. Doðada, insan iliþkilerinde ve duygularýmýzda bu ilkenin izlerini açýkça görebiliriz.

Bu nedenle, hayatýmýzda dengeyi bulmaya çalýþmalý ve ölçüyü elden býrakmamalýyýz. Çünkü unutulmamalýdýr ki sýnýrýný aþan her þey sonunda zýddýna döner ve bizi baþladýðýmýz noktadan çok daha uzaða savurabilir. Dengede kalmak ise bizi hem hayata hem de kendimize daha yakýn kýlar.

22.01.2025 Ankara

Durmuþ Ali ÖZBEK

Eðitimci Yazar

Kültür Bakanlýðý Halk Þairi