30 Ekim 1922'de TBMM'de Padi�ah ve �stanbul h�kumetinin ta�lanarak �ld�r�lmesi, idam edilmesi gibi �neriler konu�ulurken Sinop Mebusu doktor R�za Nur'un TBMM'ye sundu�u alt� maddelik �nerge okundu.

Bu �nergeye ge�meden �nce R�za Nur kimdir k�saca bilmekte fayda var

R�za Nur, T�rkiye'nin ilk Milli E�itim Bakan� se�ildi�inde ak�ll�, T�rkiye'nin ��nc� Sa�l�k Bakan� se�ildi�inde ak�ll�,

Lozan'da T�rkiye'yi temsil eden heyette �smet Pa�a'dan sonra II. Adam ( II. Murahhas ) se�ilirken ak�ll�, daha sonralar� Mustafa Kemal aleyhine yaz�lar yaz�nca deli dedi�imiz bir zatt�r.

Her neyse...

��te bu R�za Nur'un ve 78 arkada��n�n verdi�i �nergede �zetin de �zeti olarak ��yle diyordu:

''�stanbul'da d��manlar ile te�rik-i mesai etmi� olanlar�n el'an hukuk-u Hil�fet ( Hilafet hukuku ) ve Saltanat ve hukuk-u Hanedandan( Saltanat ve Hanedan hukukundan ) bahseylemelerini g�rmekle m�sta�rak-� hayret bulunuyoruz ( Hayretlere garkolunmu� )

Devam�nda meclise ne yap�lmas� gerekti�i ile ilgili alt� maddelik bir teklif sunuyordu:

1. Osmanl� �mparatorlu�u otokrasi( Tek bir h�k�mdar�n siyasi erki elinde bulundurdu�u y�netim �ekli ) sistemiyle beraber m�nkariz ( ��km��t�r, sona ermi�tir ) olmu�tur.

2. T�rkiye Devleti namiyle gen�, din�, Mill� Halk H�k�meti esaslar� �zerine m�esses B�y�k Millet Meclisi H�k�meti te�ekk�l etmi�tir.

3. Yeni T�rkiye H�k�meti, m�nkariz(sona ermi� ) Osmanl� �mparatorlu�u yerine kaim olup onun hududu mill� d�hilinde yeg�ne v�risidir. ( TBMM, milli s�n�rlar i�inde Osmanl� �mparatorlu�unun varisidir.)

4 . Te�kil�t� Esasiye Kanuniyle(Anayasayla ) hukuk-u h�k�mranii(egemenlik hukukunu ) milletin nefsine verildi�inden, �stanbul'daki Padi�ahl�k m�dum( yok ) ve tarihe m�ntek�ldir.( tarihe kar��m��t�r )

5. �stanbul'da me�ru bir h�k�met mevcud olmay�p �stanbul ve civar� da B�y�k Millet Meclisine aittir. Binaenaleyh oralar�n umuru idaresi de B�y�k Millet Meclisi memurlar�na tevdi edilmelidir.

6. T�rkiye H�k�meti hakk� me�ru olan Makam-� Hil�feti esir bulundu�u ecnebiler elinden kurtaracakt�r, ( TBMM H�kumeti, me�ru bir makam olan ve yabanc�lar elinde esir olan Halifeli�i kurtaracakt�r.)

Evet, bu �neriler paketinde alt�nc� madde dikkat �ekiciydi zira di�erlerinde saltanat kald�r�l�yor ama bu maddede hilafetin korunaca��ndan bahsediliyordu.

Bu �nerilerle Saltanat�n kald�r�lmak istenmesinin en �nemli sebebi Lozan'da yap�lacak bar�� g�r��melerinde T�rk taraf� aras�nda ikilik ��karmay� d��nen �ngilizlerin bu heveslerini kursaklar�nda koymak gibi g�r�l�yordu ancak ileride de g�rece�imiz gibi bu �nerge sanki R�za Nur'un de�il, Mustafa Kemal'in kaleminden ��km�� gibiydi zira?

Zira daha �nceki konu�malarda da g�r�ld�� gibi Milletvekilleri halifeli�in de kald�r�lmas� gerekti�ini d��n�yorlard�. Bu, Mustafa Kemal i�in �ok g�zel bir f�rsatt� ama o garip bir �ekilde �imdilik Halifeli�in kald�r�lmas�na kar��yd�. Dolay�s�yla da alt� maddelik bu �neriler paketi �ok b�y�k bir ihtimalle Mustafa Kemal Pa�a taraf�ndan kaleme al�nm��t�.

Evet, alt� maddelik teklif okundu.

Bundan sonras�nda tart��malar genelde Padi�ah ve �stanbul H�kumetinin yarg�lanmas� ile ilgili oldu ve Mersin Milletvekili Selahaddin Adil Bey ile Lazistan( Rize ) mebusu Ziya Hur�it'in itirazlar� d��nda itiraz olmad�. Bu ikisi de ''Padi�ah ve Osmanl� h�kumetine kar�� kanun neyi emrediyorsa o yap�lmal�d�r.'' Diyenlere '' Ortada bir kanun yok ki onlar hakk�nda kanuni m�eyyide uygulans�n. '' diye itiraz ediyorlard�.

Uzatmadan sonuca gelecek olursak.

TBMM Ba�kan� Mustafa Kemal Pa�a �ok da uzun olmayan ve usul ile ilgili bir iki tart��madan sonra ��yle dedi:

TBMM BA�KANI MUSTAFA KEMAL PA�A---Arkada�lar! R�za Nur Beyle r�fekasm�n takririni( �nergesini ) t�yini esamiyle( isim okuyarak ) reye koyuyorum. Kabul edenler beyaz, etmiyenler k�rm�z� rey verirler.

Sonra isim okunarak oylamaya ba�land�. Bu esnada da �zellikle Ziya Hur�it'in us�le ili�kin itirazlar� olduysa da ba�kan Mustafa Kemal Pa�a ona g�r��meler s�rerken oldu�u gibi oylamaya ge�ilece�i bu anda da s�z vermedi.

Nihayet oylama sona erdi ve TBMM Ba�kan� Mustafa Kemal Pa�a sonucu a��klad�:

TBMM BA�KANI MUSTAFA KEMAL PA�A:-- Efendim neticei �r�y� arz ediyorum:

132 beyaz, 2 k�rm�z�, 2 ye�il olmak �zere 136 ki�i rey vermi� oluyor.( Yani 132 Kabul, 2 Red, 2 �ekimser ) Nisap olabilmek i�in daha 25 ki�i l�z�m... [ Yani Meciis �o�unlu�unun sa�lanabilmesi i�in 25 ki�inin daha oy vermi� olmas� gerekiyor.] Binaenaleyh( dolay�s�yla ) muamele natamamd�r.( ��lem eksiktir. ) Yar�n tekrar reye vaz'edece�iz. (Yar�n tekrar oylama yapaca��z.

''Yar�n i�tima(toplant� ) yok sadalar�''

''O halde �ar�amba g�n� olur. Celseyi �ar�amba g�n�(1 Kas�m 1922 ) i�tima etmek �zere tatil ediyorum. ( Oturumu �ar�amba g�n� toplanmak �zere kapat�yorum.

Hitam� m�zakerat (G�r��melerin sona ermesi ) ; saat : 8,47

Saat ak�am 5.00'de( 17.00 ) ba�layan g�r��meler ak�am saat 8.47'de (20.47) sona ermi�ti.

Bilmem dikkatinizi �ekti mi?

Saltanat�n kald�r�lmas�n� �ok isteyen Mustafa Kemal, TBMM'de 30 Ekim 1922'de bu y�nde bir e�ilim oldu�unu g�rmesine ra�men ve e�er '' Tamam arkada�lar, �ok b�y�k bir �o�unluk bug�n saltanat�n kald�r�lmas� i�in oy verdi�inden kald�r�lm��t�r.'' dese �ok da b�y�k bir s�k�nt� ya�amayaca�� halde yine de 1 Kas�m 1922'de yeniden oylama yap�laca��n� s�yl�yor.

Ha bu arada, 30 Ekim 1922'de yap�lan bu oylamada red oyu kullananlar: ��kr� Efendi ( Karahisar-� Sahib / Afyonkarahisar) ve Necati Efendi ( Lazistan/ Rize ) idi

Sonradan g�r�ld� ki �ekimserler Mustafa Kemal'in dedi�i gibi iki de�il ��t�, onlar da H�mid Bey (Biga), H�seyin Bey (Erzincan) ve Bekir S�dk� Bey. (Malatya) idi

Ziya Hur�it ve Selahaddin Adil Bey oylamaya hi� kat�lmad�lar.

*****

TBMM 23 Nisan 1920'de a��ld��nda sar�kl� millet vekili say�s� 32 idi demi�tik. Bunlar�n otuz ikisinin de 30 Ekim 1922'de TBMM'de var oldu�unu kabul edelim ve daha sonra hep birlikte bakal�m ayn� g�n nas�l oy kullanm��lar.

OYLAMADA ''SALTANAT KALDIRILSIN'' D�YE OY VEREN SARIKLILAR ( D�N ADAMLARI- M�DERR�SLER ) [ Bu say�ya hac�lar dahil de�ildir.]

1-H�seyin H�sn�( �zdamar )---Isparta Mebusu

2-Hamdi Efendi ( Hamdi Abdulhamit �intan )---Diyarbekir Mebusu

3-Konya Mebusu R�fat Efendi ( Mehmet R�fat Saat�� )

4-Erzincan Mebusu Tevfik Bey (Tevfik Durlan�k )

5-��el Mebusu Naim Efendi (Naim Mehmet Alim Ulusal )

6-Batum Mebusu Ahmed Fevzi Efendi (Ahmed Fevzi Erdem )

7-K�tahya Mebusu �eyh Seyfi Seyfeddin Efendi.

8-Eski�ehir Mebusu Halil �brahim Efendi ( Halil �brahim Sipahio�lu )

9-Antalya Mebusu Rasih Efendi ( Rasih Kaplan )

10-Siirt Mebusu Halil Hulki Efendi( Halil Hulki Ayd�n) �er'iye, Evkaf ve Erkan-� Harbiye-i Umumiye Vekaletinin kald�r�lmas� kanun teklifini meclise o ve 57 arkada�� sundu.

11-Gen� Mebusu Fikri ( Erg�n)Efendi

12-Yozgat Mebusu Hayrullah Efendi

13- Erzurum Mebusu Mehmet Nusrat(Sun) Efendi

14-Kastamonu Mebusu Mehmet Hulusi (Erdem ) Efendi

15-Mu� Mebusu Hac� �lyas Sami(Mu� ) Efendi

16-Konya Mebusu Abd�lhalim(Ert�z�n ) �elebi

17-Siirt Mebusu �eyh Salih(Atalay) Efendi

18-Antep Mebusu Haf�z �ahin Efendi.

19-��el Mebusu Ali R�za (Ata��k) Efendi

20-Urfa Mebusu �eyh Saffet( Yetkin ) Efendi- [ Halifeli�in Kald�r�lmas� kanun teklifini o ve 53 arkada�� TBMM'ne sundu.]

Saltanat�n kald�r�lmas�na hay�r oyu kullanan Afyon mebusu ��kr� ve Lazistan Mebusu Necati Efendi ile �ekimserler Biga mebusu H�mid Bey, Erzincan Mebusu H�seyin Bey ve Malatya mebusu Bekir S�dk� Bey, sar�kl�lardan de�ildi. Yani sar�kl� olup da ''Hay�r'' diyen olmam��t�. Belki oylamaya kat�lmayan olabilirdi ki onlar da en fazla 12 ki�i olabilirdi.

�ZET�N DE �ZET�:

Laf� oraya buraya �ekip ''1. Meclis halk�n se�ti�i meclisti, II. Meclis Mustafa Kemal'in se�ti�i meclisti.'' diye olay� i�inden ��k�lmaz hale getirmeye gerek yok.

I. Meclis, sar�kl� olmayanlar�n da sar�kl�lar�n da sadece saltanata de�il, hilafete de a��r hakaretleriyle saltanat� asl�nda 30 Ekim 1922'de kald�rd�.

O bak�mdan hi� kimse bana sar�kl� olmasa da bir hac� olan Diyarbekir Mebusu ��kr� Efendi'nin, Mustafa Kemal'den korktu�u i�in padi�ah� ve �stanbul h�kumetini ta�layarak �ld�rmeyi teklif etti�ini s�ylemesin

Ya da sar�kl�lardan Antalya Mebusu Rasih Hoca'n�n korktu�u i�in Padi�ah� vatan haini ilan etti�inden...

Veyahut sar�kl�lardan Erzurum Mebusu Nusrat Efendi'nin Mustafa Kemal korkusuyla Saray� ve h�kumeti Ad ve Semud kavmine benzetti�inden...

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Oy Birli�i �le 3 B�l�m-saltanat� Kald�ran Sar�kl�lar ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 10.04.2025 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

Oy Birli�i �le 3 B�l�m-saltanat� Kald�ran Sar�kl�lar

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu