TBMM, 1 Kas�m 1922'de ba�kan vekili Musa Kaz�m Efendinin ba�kanl��nda topland�. G�r��lecek ve karara ba�lanacak ba�ka konular da vard� ama g�ndemin en �nemli konusu saltanat konusuydu.

30 Ekim 1922'de R�za Nur ve 78 arkada��n�n imzas�yla TBMM'ye sunulan alt� maddelik kanun teklifi tek maddeye inmi�ti ve o tek madde de ��yleydi:

''Sinob Mebusu Dr. R�za Nur Beyin ve arkada�lar�n�n, Hil�fetin, Hanedan-� �li Osman�a( Osmanl� hanedan�na, ailesine ) ait oldu�una ve halifenin bu hanedandan B�y�k Millet Meclisince intihab olunaca��na( se�ilece�ine ) dair takriri ( �nergesi )''

Bir di�er takrir de yine buna benzer bir kanun teklifi olan Erzurum mebusu H�seyin Avni Bey'in takririydi.

TBMM'de bu kanun tekliflerinin g�r��lmesine ge�ildi�inde ilk s�z alan Mustafa Kemal Pa�a oldu.

Mustafa Kemal Pa�a �ok uzun olan konu�mas�n�n ba��nda Tevfik Pa�a'n�n, Lozan'daki konferansa hem �stanbul, hem de Ankara h�kumetinin birlikte kat�lmas� teklifinin apa��k milli hakimiyete sald�r� oldu�unu, 23 Nisan 1920'de hakimiyetini art�k kendi ellerine alm�� olan milletin buna asla izin vermeyece�ini beyan etti.

{ Oysa TBMM, 21 �ubat 1921'de yap�lan Londra Konferans�na �stanbul H�kumeti ile birlikte kat�lm��t�. O zaman bunu milli hakimiyete sald�r� g�rmemi�ti ama �imdi sald�r� olarak g�r�yordu. }

Konu�mas�n�n olduk�a uzun bir b�l�m�nde ise T�rk Milletinin Hz. Adem'in o�ullar�ndan Yafes'in soyundan geldi�inden ba�lad�, Hz. Muhammed(S.A.S) d�nemine, oradan Halifeler d�nemine, Emeviler d�nemine, Abbasiler d�nemine bilahare hilafetin Osmanl�lara nas�l ge�ti�ine kadar olduk�a uzun bir tarih dersi anlatt�.

Mustafa Kemal Pa�a bu uzun konu�mas�nda, s�z� Padi�ah Vahdettin'e getirdi�inde ��yle dedi:

''......... Nihayet �l-i Osman��n otuz alt�nc� ve sonuncu padi�ah� Vahideddin�in devr-i saltanat�nda T�rk milleti, en derin hufrei esaretin ( en bedbaht esaretin ) �n�ne getiriliyor.........T�rkiye Devletinin istikl�line hatime veren,(ba��ms�zl��n� sona erdiren) T�rkiye halk�n�n hayat�n�, namusunu, �erefini imha eden, T�rkiye�nin idam karar�n�(Sevr Antla�mas�n� kast ediyor ) aya�a kalkarak b�t�n endamiyle kabul etmek istidad�nda(yetene�inde) kim olabilirdi?(Vahideddin, Vahideddin sadalar�, g�r�lt�ler)''

Sonra bir hayli daha konu�tu ve nihayet konuyla ilgili en can al�c� c�mleleri ��yle oldu:

''.......Bundan sonra makam-� hil�fetin dahi T�rkiye Devleti i�in ve b�t�n �lem-i �sl�m i�in ne kadar feyzibar( feyz dolu ) olaca��n� da istikb�l(gelecek ) b�t�n vuzuhiyle(a��kl�� ile ) g�sterecektir.(in�allah, sadalar�) T�rk ve �sl�m T�rkiye Devleti bu iki saadetin tecelli ve tezah�r�ne memba ve men�e olmakla d�nyan�n en bahtiyar bir devleti olacakt�r. (�n�allah, sadalar�)''

Daha sonra her iki takririnin birden oylanmas� d��n�ld� ise de yine mecliste yeterli �o�unluk olmad��ndan ara verildi.

Aradan sonraki oturumda ba�kan art�k Adnan (Ad�var ) beydi.

Ba�kan Adnan Bey, R�za Nur ve H�seyin Avni'nin tekliflerinin iki madde halinde birle�tirildi�ini ve oylanaca��n� s�yleyince Ziya Hur�it ( Lazistan Mebusu ) yine itiraz etse de sonu�ta - oylanmas� i�in- mebuslar�n �n�ne konan iki madde ��yleydi:

G�n�m�z T�rk�esi ve �zet olarak.

1- T�rk halk�, Misak-� Milli s�n�rlar� i�inde hakimiyet hakk�n� T�rkiye B�y�k Millet Meclisine verdi�i i�in ondan ba�ka h�kumet �ekli tan�maz. O sebeple T�rk halk�, �ahsi hakimiyete dayanan �stanbul'daki h�kumeti 16 Mart 1920'den ( �stanbul'un �tilaf devletlerince Resmen i�gal edildi�i tarih ) itibaren ve ebediyen tarihe kar��m�� kabul eder. ( �zetle Osmanl� Devleti sona ermi�tir. )

2- Hil�fet, Hanedan-� Al-i Osman'a( Halifelik Osmanl� Ailesine) ait olup, halifeli�e T�rkiye B�y�k Millet Meclisi taraf�ndan bu hanedan�n ilmen ve ahl�ken er�ad( re�it, akl� ba��nda ) ve aslah( faydal� ) olan� intihab olunur(se�ilir ). T�rkiye Devleti, Makam-� Hil�fetin istinatgah�d�r (dayana��d�r.). (Muvaf�k, sesleri), (Reye, sesleri)

Mustafa Kemal Pa�a s�z ald� ve '' �sim isim oylamaya gerek olmad��n� ifade ettikten sonra ��yle dedi:

''Ben zannediyorum ki, buna hacet yoktur. Zannederim ki, memleket ve milletin istikl�lini ebediyen mahfuz k�lacak o esasat�(esaslar� ) Meclis-i �liniz m�ttefikan( Oy birli�i ile ) kabul edecektir. (Reye sesleri)

Daha sonra H�seyin Avni Bey'in k�sa bir iki konu�mas�, Ziya Hur�it'in itirazlar� derken yukar�da yazd��m iki maddenin oylamas�na ge�ildi. Aynen ��yle

RE�S- �imdi enc�menin m�ttefikan kabul etti�i beyannameyi rey-i �linize vaz�edece�im( Y�ksek oylar�n�za sunaca��m) L�tfen reylerinizi izhar buyurunuz. �� enc�menin m�ttefikan(birlikte, ortakla�a) ihzar ettikleri (a��klad�klar� ) beyanname ve mevadd�(maddeleri) kabul buyuranlar l�tfen ellerini kald�rs�n.

Efendim m�ttefikan( Oy birli�i ile) kabul edilmi�tir. (�iddetli alk��lar)

Z�YA HUR��D BEY (L�zistan) � Ben muhalifim. Binaenaleyh ittifakla de�il, ekseriyetle( �o�unlukla ) kabul edilmi�tir. (S�z yok sadalar�)

Saltanat kald�r�lm��, halifenin ise Osmanl� hanedan�ndan ama TBMM taraf�ndan se�ilece�ine karar verilmi�ti.

Daha sonraki teklifler bu durum ile ilgili sevincin tezah�r� olan tekliflerdi.

Evet, o g�n ayn� zamanda Mevlid Kandiline denk gelmi�ti ( 12 Rebi�levvel )

Yozgat Mebusu S�leyman S�rr� Efendi, Mevlidler okunduktan, dualar edildikten sonra saltanat�n sona eri�ini top atarak kutlamay� ve millete duyurmay� teklif etti.

Burdur Mebusu �smail Subhi, bu g�n�n bayram ilan edilmesini teklif etti.

Fakat en ilginci �cra Vekilleri Heyeti Ba�kan�( Yani Ba�bakan ) Rauf Bey'in ( Rauf Orbay ) teklifiydi. O da hem o g�n�n hem de ertesi g�n�n bayram ilan edilmesini teklif ediyordu. Oysa �ok k�sa s�re �nce bak�n bizzat Mustafa Kemal'e ne diyordu? Direkt Nutuk'tan okuyoruz:

�'Ben, makam-� saltanat ve hil�fete vicdanen ve hissen merbutum(Ba�l�y�m). ��nk� benim babam padi�ah�n nan � nimeti(ekme�i) ile yeti�mi�, Osmanl� Devletinin ricali s�ras�na ge�mi�tir. Benim de kan�mda o nimetin zerrat� (zerreleri)vard�r. Ben nank�r de�ilim ve olamam. Padi�aha muhafaza-i sadakat borcumdur.''( Padi�aha sadakat duymak borcum vard�r.)

�ok k�sa s�re �nce ama�lar�n� saltanat ve hilafetin kurtar�lmas� olarak belirleyen ve t�m T�rkiye'ye oldu�u gibi t�m D�nyaya da b�ylece duyuran bu insanlar �imdi neden saltanat� kald�r�yordu?

Saltanat�n kald�r�lmas� millette sevince mi yoksa �z�nt�ye mi sebep olmu�tu?

Dahas� 30 Ekim 1922'de TBMM'de 25 Mebus eksikti ve o sebeple karar al�namam��t�. Peki 1 Kas�m 1922'de bu eksik tamamland� m�?

T�m bu sorular�n cevab� bir sonraki b�l�mde.

FOTO�RAFLAR:

SOLDAK�: 3 Temmuz 1918'de Sultan Vahdettin'in tahta oturmas� ve biat merasimi

SA�DAK�: TBMM taraf�ndan halife se�ilen Abd�lmecit Efendiye 24 Kas�m 1922 g�n� Topkap� Saray��ndaki H�rka-i �erif Dairesi�nde ( Vahdettin'in tahta oturdu�u yerde ve ayn� taht�n �n�nde) ger�ekle�en biat t�reni. 1- Son Halife Abd�lmecit Efendi 2- Refet (Bele ) Pa�a 3- Ankara'dan g�nderilen on dokuz ki�ilik heyetin ba��nda olan K�r�ehir mebusu din adam� ve hukuk�u M�fid Efendi

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Oy Birli�i �le 4. B�l�m-saltanat�n Kald�r�ld�� G�n ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 4/13/2025 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

Oy Birli�i �le 4. B�l�m-saltanat�n Kald�r�ld�� G�n

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu