AKTÖRLER ve SENARYOLAR

Ýnsan ve Hayat Muammasý:

Hayat ve insan iliþkisi üzerine uzun zamandan beri farklý yorumlar yapýlmýþtýr. Kimi felsefi açýdan, kimi dini açýdan, kimi de metafizik açýdan hayatý ve insaný irdelemiþler ve kendilerince bir sonuç elde etmeye çalýþmýþlardýr. Ýnsan ve hayat konusunda yapýlan yorumlardan bazýlarýný görmekte fayda vardýr:

Ýslam’ýn verilerine göre Ýnsan; Âdem (tüm insanlar) topraktan/bir balçýktan yaratýlmýþtýr ve Yüce Allah ruhundan üfleyerek insanlara can vermiþtir.

Ýslami açýdan insanýn gayesi; Allah'ý tanýmak, O'na kulluk etmek, insanî ve ahlaki deðerlere baðlý olarak yaþayýp sonsuz hayata hazýrlanmaktýr.

Platon’a göre hayat; daha çok öðrenmektir.

Aristo’ya göre insan hayatýnýn amacý iyi olmaktýr.

Kinizm’e göre hayat; insanýn asýl amacý, basit bir yaþamaktýr. 

Hedonizm’e göre, insan hayatýnýn asýl amacý zevki olabildiðince yüksekte tutarak, acýyý olabildiðince a-zaltmaktýr.

Nihilizm’e göre; her türlü bilgi imkânýný reddeder ve hiçbir doðru, genel geçer (Toplum tarafýndan kabul edilen, hemen herkesçe benimsenen) bilginin olamayacaðýný savunur. Varlýðý her þekliyle þüphe ile karþýlar ve hatta yok sayar.

Maddeciler, varoluþun insan bilinci gibi maddi olmayan kavramlarla temellendirilmesine karþý çýkarlar. Onlara göre dýþ dünyanýn gerçekliði sorgulanamaz ve insan da bu maddi dünyaya baðlýdýr. Örneðin, antik maddeciler, insan ruhunun beden dýþý ve ölümsüz bir varlýk olarak düþünülmesini kabul etmezler.

Dini açýdan ve filozoflarýn insan-hayat iliþkisini çok kýsa gördükten sonra konumuza devam edelim:

Bence:

Ýnsan, þu sonsuz âlemde zerre kadardýr. Kendine ve gölgesine baktýðýnda o “benlik” duygusuyla kendisine çok büyük deðerler yükler. Öyle insanlar var ki; dünyanýn kendi etrafýnda döndüðüne inanýr ve etrafýndaki insanlarý da kendi egolarýna göre þekillendirme gayretine düþer. “Her þeyi ben bilirim. Her þey benden sorulur” anlayýþý! Bu tür egoist ve narsist dürtüler sadece kendini yakmaz, etrafýndaki insanlarý da periþan eder. Deyim yerindeyse “illallah” ettirir.

Zaman zaman düþünürüm. Hayat mý bizi çekip çeviriyor, yoksa biz mi hayatý çekip çeviriyoruz? Gerçekten hayat önümüze oynayacaðýmýz rolleri veriyor mu, yoksa biz mi hayatýn çeþitli halleri karþýsýnda kendi senaryomuzu yazýyoruz? Yoksa hayat bir rol paylaþýmý mý? Sanki bana hayat bir rol paylaþýmý gibi geliyor. Kimi zamanda sanki ötelerde/bilinmez bir yerde bir ben var ve bu ben bize bu hayatý gösteriyor. Bizler de yaþadýðýmýzý sanýyoruz. Ve fakat çekilen acýlar, sevinçler, mutluluklar, umutsuzluk ve intihara sürükleyen olumsuz hayat þartlarý hissediliyor. Eðer, ötelerde var olan “ben” gerçek olmadýðý halde bu hayatý gerçekmiþ gibi mi hissettiriyor? Acýlar, sevinçler hepsi birer halüsinasyon mu? Uyku ise bu nasýl, bu ne derin bir uyku ki bir türlü uyanamýyoruz! Hayýr, bu bir uyku hali ya da bir halüsinasyon olamaz; gerçek hayata uyanýþýn ölüm eþiðini atlamakla mümkün olduðunu söylüyor içimdeki ben! Çünkü Yüce Kudret, bu dünyanýn bir oyun ve eðlence alaný olduðunu bizlere bildiriyor.

Ýnsan düþünen bir varlýktýr ve böyle kabul ederiz. Öyleyse, hayatýn bir yanýlsama olmadýðýný anlamak için bir takým çabalar gereklidir. Ýnsaný insana tanýtan dini kaynaklar vardýr. Dini kaynaklarda da farklý izahlar vardýr. Benim ölçütüm elbette Kuran’ýn vaazlarýdýr. Ýnsaný tarif eder ve gayesini belirler. Bu kâinatýn yüceler yücesi bir Sultaný/Yaratýcýsý vardýr. Materyalizmin teorilerine bakarsak þayet, her þey bir tesadüf eseridir. Ve materyalistler ilme önem verdiklerini ileri sürerken; ilmin temel ilkesini de bu inançlarýyla reddetmiþ oluyorlar. Nedir o? “Hiçbir þey yoktan var olamaz, var olan bir madde/cisim de yok edilemez” Öyleyse insanoðlu, þu sonsuz kâinata baktýðýnda bu muazzam/akýl-sýr ermez evreni incelediðinde “bu þaheserin mutlak bir sahibi/mühendisi olmalý” diye düþünür. Ýþte düþünen akýl, böyle Ulu varlýðý kabul ettiðinde kutsal metinlerde yaratýlýþ gayesini görebilir. Elbette, Ýslam öncesi gelen tüm dinler haktýr ancak tahrif edildiði için itibar edilmesi insaný felakete sürükler. Kimileri Kuran’ýn insan eseri olduðunu ileri sürseler de yerli-yabancý bilim insanlarý Kuran’ýn insan eseri olamayacaðýný ispat etmiþtir. Elbette her din mensubu kendi dininin vaazlarýna itibar eder ve insan-hayat iliþkisini kendi dini inancýnda arar ki bu yadýrganacak bir durum deðildir elbet.

Yanýlgýlar, çeliþkiler ve hatalar, bu hayat yolunda insanlara bedel ödetir. Neden acaba? Kanýmca; her insan aklýnýn eðitime, tecrübeye ihtiyacý vardýr ve hata yaparak hatalarýný görecek ve hatalarý düzelterek hayatýný anlamlý hale getirecektir. Keþifler yapacak, yeryüzünün dokusunu bozmadan imar edecek ve yaþayacaðý dünyayý güzelleþtirecektir. Doðal olaylar da insan aklýnýn ve bedeninin geliþimi-eðitimi için gereklidir diye düþünüyorum. Zira insanoðlu önlem almayý öðreniyor ve doðal olaylar karþýsýnda kendini koruyabiliyor. Ýþte ben buna Allah’ýn doðal güçleriyle insan aklýný kemale erdirme programý diyorum.

Senaryolar! Ýnsanlar, hayat yolunda kendi senaryosunu yazar ve oynar. Her senaryo bir olay sonucu yazýlýr ve kiþi/aktör yaptýðý planý uygular. Peki, insana senaryo yazdýran sebepler tekli mi, çoklu mu? Hayat bu, insan önüne yine insan kaynaklý birden fazla sýkýntý sunar. Bu sýkýntýlar insaný çýldýrtacak noktaya gelir. Ýnsanoðlu bu hal karþýsýnda mutlaka tavrýný belirler. Sýkýntýlarý aþmak için çeþitli planlar/senaryolar yazar ve uygulamaya çalýþýr. Ýnsanlar, mutluluk dönemlerinde de ileride durumunu daha iyi yapabilmek için plan/senaryo yapar/yazar ve oynar. Sonucuyla yüzleþir.

Senaryo/plan yanlýþ yazýlmýþ ise sonucu kötü olur ve aktörü olumsuz yönde etkiler. Bu durumda yeni bir plan/senaryo yazmak gerekir. Senaryolar yazýlýr-çizilir ve bozulur. Hayat bu; insana ölümüne kadar senaryo yazdýrýr ve aktörü yine kendisi olur. Bazý insanlarýn hayatýnda çok sayýda insan/aktör vardýr ve birbirlerine sürekli senaryo yazdýrýr. Bazý insanlarýn hayatýnda ise az sayýda insan/aktör vardýr ve birbirine senaryo yazdýrýr. Her bir plan/senaryo kiþinin kendisini kuþattýðý gibi baþkalarýný da olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Duruma göre baþkasýna karþý kalkan görevi görür.

Nefis yolu, karanlýk bir çukurdur. Nefsine gem vuramayan insanlar kendi elleriyle kazdýðý çukura düþerek bedelini mutlaka öderler. Bu durumu þu ayet ne güzel izah ediyor: “Sana gelen iyilik Allah’tandýr. Baþýna gelen kötülük ise nefsindendir.” Nisa, 4/79

Þura; 30-31. Ayetler: “Baþýnýza gelen her musibet, kendi ellerinizin kazandýðý günahlar, ihmal ve kusurlar yüzündendir. Bununla beraber Allah, o günah ve kusurlarýn pek çoðunu da affediyor. 31: Siz yeryüzünde Allah'ýn kudret ve tasarrufundan kaçýp kurtulamazsýnýz. Allah'tan baþka kendinize ne bir dost bulabilirsiniz, ne de bir yardýmcý.” Bu ve daha baþka ayetler insanlarýn yaratýlýþ gayesini tek güvencenin Yüce Allah olduðunu ayetleriyle bildiriyor. Baþka söze gerek var mý?