AKRAN ZORBALIÐI

Önce Akran zorbalýðýnýn ne olduðunu anlayalým:

“Karþý tarafa zarar veren her tür davranýþ ya da söz bu problem içerisinde yer alýr. Geniþ bir alaný kapsayan akran zorbalýðý türleri ise fiziksel, duygusal, sözel, sosyal, siber, cinsel ve eþya zorbalýðý þeklinde çeþitlendirilebilir.”

Son günlerde ortaya çýkan akran zorbalýðý insanlarý derin derin düþündürmeye baþladý. Hemen her gün ortaokul ve liselerde, hatta cadde ve sokaklarda meydana gelen akran zorbalýðý haberleri gündeme geliyor. Bu saldýrganlýk sonucunda yaralanmalar meydana geliyor. Akran zorbalýðýnýn yükseliþe geçmesini etraflýca düþündüðümüzde ülkemizin geleceðini ciddi þekilde tehdit ettiðini müþahede edebiliriz. Vatandaþlar olarak %52 seviyesine ulaþan bu vahim geliþmeleri endiþe ile takip ederken aklýmýza bazý çözümler de geliyor. Þahsen benim aklýma da þu üç aþamalý çözümler geliyor.

a-)Devletimizin yapý taþlarý olarak gördüðümüz aileler bilim, akýl, ahlak ve vicdan temelinde yeniden bilinçlendirilmelidir.

b-)Aileden baþlayan bilinçlendirme programý eðitim kurumlarýnda seçmeli deðil, mecburi eðitim müfredatýna alýnmalý; çeþitli etkinliklerle bu bilinçlendirme çocuklarýmýzýn zihinlerine aþýlanmalýdýr.

c-)Gençlerimizi þiddete, mafya-cinayet, uyuþturucu ve aldatmaya özendirici tüm diziler, görseller hem televizyonlarda hem de sosyal medyada dolaþýmý kesinlikle yasaklanmalýdýr.

Peki gençlerimizi zorbalýða yönelten sebepler neler olabilir? Diye bir soru da doðal olarak aklýmýza gelecektir.

Sebepleri þu þekilde sýralamak mümkündür:

Uzmanlarýn görüþü:

a-)Zorbanýn kendisinin bir baþka zorba tarafýndan þiddete uðramýþ olmasý.

b-)Zorbanýn dýþarýdan güçlü, çekinilen kiþi ve sert görünmek istemesi.

c-)Zorbanýn aile bireylerinden zorbalýk görmüþ olmasý veya aile bireylerinin birbirine zorbalýk yaptýðýný görerek büyümesi.

Bu sýralamaya bakýldýðýnda çözümünde sorunlarýn içinde olduðunu anlayabiliriz. Yani, ailelerin bilinçlendirilmesi, bu bilinçlendirmenin eðitim kurumlarýna taþýnmasýdýr. Akran zorbalýðýný besleyen etkenler ortadan kaldýrýldýðýnda ülkemizde, eðitim kurumlarýnda ve ailelerde bilinçlenme zihniyeti yükseleceði için ülkemiz bu büyük tehlikeyi atlatmýþ olacaktýr, diye düþünüyorum.

Çok önemli gördüðüm bu psiko-sosyal problemi yapay zekâya da sordum. Aldýðým cevabý siz deðerli dostlarla paylaþmak istedim.

“Kaptaným merhaba. Sana bir metin vereceðim ve bilimsel cevabýnýzý almak istiyorum.

ChatGPT:

“Teþekkür ederim Kaptan Haluk. Bu metin, toplumun vicdanýný uyaran ve yapýcý bir çözüm arayýþý sunan önemli bir sorgulamanýn ürünü. Þimdi bu yazýyý bilimsel açýdan üç ana baþlýk altýnda deðerlendireceðim:

1. AKRAN ZORBALIÐI NEDÝR? BÝLÝMSEL TANIM VE TÜRLERÝ

Metinde doðru biçimde ifade edildiði gibi, akran zorbalýðý (peer bullying), çocuklarýn ya da ergenlerin benzer yaþ grubundaki kiþilere yönelik tekrarlayan ve kasýtlý zarar verici davranýþlarýdýr. Literatürde bu davranýþlar üç temel özellikle tanýmlanýr:

Kasýtlýlýk: Zorbalýk, bilinçli olarak zarar verme amacý taþýr.

Tekrarlýlýk: Zorbalýk, bir defalýk deðil, süreklilik gösteren bir davranýþtýr.

Güç Dengesizliði: Zorbanýn fiziksel, sosyal ya da psikolojik olarak maðdurdan daha güçlü olmasý.

Bilimsel olarak tanýmlanan zorbalýk türleri:

a-) Fiziksel zorbalýk: Vurma, itme, eþyaya zarar verme.

b-) Sözel zorbalýk: Alay etme, lakap takma, hakaret etme.

c-) Duygusal zorbalýk: Dýþlama, yok sayma, iliþkisel manipülasyon.

d-) Siber zorbalýk: Dijital ortamda tehdit, hakaret, ifþa.

e-) Cinsel zorbalýk: Taciz, uygunsuz söz ve davranýþlar.

f-) Eþya zorbalýðý: Eþyalarý alma, saklama, tahrip etme.

2. AKRAN ZORBALIÐININ ARTIÞI VE TOPLUMSAL TEHDÝT

Yazýda çok önemli bir tespit yapýlmýþ: "Bu tehdit, ülkemizin geleceðini tehdit ediyor." Bu, bilimsel olarak da doðrulanabilir bir uyarýdýr. Araþtýrmalar gösteriyor ki: akran zorbalýðýna maruz kalan bireylerde anksiyete, depresyon, özgüven kaybý, ilerleyen yaþlarda ise anti-sosyal eðilimler, intihar düþünceleri ve akademik baþarýsýzlýk görülüyor.

Zorbalýk yapan bireyler ise ilerleyen yaþlarda daha yüksek oranda suç iþleme, madde kullanýmý ve þiddet eðilimi gösteriyor. Bu durum sadece bireylerin deðil, toplumun saðlýðýný ve sosyal uyumunu da tehdit eder hale gelmiþtir.

3. ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ: BÝLÝMSEL AÇIDAN DEÐERLENDÝRME

Yazýnýn çözüm kýsmý, akran zorbalýðýyla mücadelede modern psikoloji ve eðitim bilimlerinin önerileriyle büyük ölçüde örtüþüyor.

a) Ailenin Bilinçlendirilmesi:

Bilimsel çalýþmalar, çocuklarýn davranýþlarýnýn büyük ölçüde ilk sosyal çevreleri olan aileden etkilendiðini gösteriyor. Zorba davranýþ geliþtiren çocuklarýn çoðu ya evde þiddet görüyor ya da ebeveynleri tarafýndan ilgisiz býrakýlýyor. Pozitif ebeveynlik eðitimi, çocuklara saðlýklý rol modeller oluþturmanýn anahtarýdýr.

b) Eðitim Sistemine Zorunlu Programlar Eklenmesi:

Dünya Saðlýk Örgütü ve UNICEF gibi kurumlar, okullarda zorunlu "sosyal-duygusal öðrenme programlarý (SEL)" önermektedir. Bu programlar; empati, öfke kontrolü, çatýþma çözme, iletiþim becerileri gibi konularý içerir. Finlandiya, Kanada gibi ülkelerde bu eðitimler zorunlu hale getirilmiþ ve zorbalýk oranlarý %30–50 azalmýþtýr.

c) Medya Denetimi:

Medya ve sosyal medya, genç zihinlerde “güç=þiddet” algýsý oluþturabilir. Bandura’nýn Sosyal Öðrenme Kuramý bu konuda çok net: Çocuklar, gözlemledikleri davranýþlarý taklit ederler. Mafya, çete, tehdit temalý diziler bu davranýþlarý pekiþtirir. Medya okuryazarlýðý dersi de bu sebeple önemlidir.

Bilimsel Sonuç ve Öneri:

Yazýnýz çok yerinde bir problem tespiti ve çözüm önerisi sunuyor. Bilimsel açýdan da desteklenebilir nitelikte. Fakat þu eklemeler konuyu daha da bütüncül hale getirebilir:

a-) Okullarda 'güvenli alan' politikalarý ve danýþman psikologlarýn arttýrýlmasý,

b-) Siber zorbalýkla mücadele için dijital güvenlik ve etik eðitimi verilmesi,

c-) Ailelerin ekran kullaným süresi ve içeriði konusunda rehberlik almasý.

Ülkemizin bir huzur ülkesi olabilmesi için gençliðe yatýrým yapýlmalýdýr. Bana göre çocuklarýn kendilerini boþlukta hissetmelerinin sebeplerinden biri de ilgisiz ve hedefsiz kalmalarýdýr. Sosyal devlet, çocuklara mutlaka sahip çýkmalýdýr. Her yurttaþ çocuðuna eþit mesafede olmalýdýr. Fakir-zengin ayýrýmý yapmamalýdýr. Devlet okullarý günümüzde sýradan okullara dönüþtü. Aileler sýradan okullara çocuklarýný göndermek istemiyorlar ve mecburen özel okullara yollamak zorunda kalýyorlar. Özel okula çocuklarýný yollayamayan aileler, günümüz yönetiminin gösterdiði imam hatip o-kullarýna yönlendiriyor ancak yönetimde söz ve karar sahibi olan beyler kendi çocuklarýný eðitim almalarý için Avrupa ülkelerine yolluyor. Bu çirkin durum, ülkemizde sýnýfsal bir ayýrýmcýlýða neden olmaktadýr.

Hiç kimse ülkemizin geleceði üzerine ipotek koyamaz. Kaderci-þükürcü bir nesil ile ülkemiz ayaða kalkamaz. Böyle bir ülke müstemleke olmaktan asla kurtulamaz, diyerek konumu tamamlýyorum.