YARGI TARAFSIZ OLMADIKÇA


Genel anlamda “hukukun üstünlüðü” düþüncesini gerçekleþtirmek için gerekli olanlar bellidir. Tarih boyunca insanoðlu bunun peþinde koþmuþtur. Bugünün dünyasýnda iyi-kötü buna yaklaþan devletlerin de buna ulaþmak için geçirdikleri aþamalar da bellidir.
Ülkemiz ise hep hukuk skandallarý ile sarsýlmakta, yargýya olan güven bunalýmý artmaktadýr. Hem yargý içinden hem de dýþarýdan gelen eleþtiriler bir yargý reformunu zorunlu kýlmaktadýr. Özellikle uluslar arasý hukuk kurumlarý nezdindeki itibar kaybý, sistemimizi sorgulamamýza neden olmaktadýr. AÝHM tarafýndan Türk Yargýsý aleyhine verilen kararlar neredeyse tüm Avrupa ülkelerinin tamamýna verilenden daha fazladýr.
Tam bir hukuk devleti için çokça duyduðumuz cümleleri alt alta sýralarsak, belki bize bir fikir verir:
“-Kuvvete dayalý deðil, hukuka dayalý devlet”
“-Yargý Baðýmsýzlýðý”
-“yargýç güvencesi”
“-Çoðulcu, demokratik ve katýlýmcý demokrasi ve yargý”
“-Hukukun üstünlüðü”
“-Yargýnýn tarafsýzlýðý”
Siz bunlara ilaveler yapabilirsiniz. Ayrýntýlara girebilmek için bu alanlarda uzman olmak da gerekmektedir. Yargýnýn muhatabý bir vatandaþ olarak basit gözlemlerle sorunu ele almayý tercih edeceðim. Kýsaca bu bir uzman yazýsý deðil. Uzman olanlarýn çok þey söyleyip, çok þikâyetler edip hiçbir çözüm getirmediklerini hatýrlatmak isterim. Belki biraz iddialý olacak ama maalesef terzi söküðünü dikemediði gibi sorunun parçasý olanlar, çözümün parçasý olamýyorlar.
Önce bizim demokrasimizin nasýl bir demokrasi olduðuna bakalým. Bizim demokrasimiz parlamenter demokrasi diye nitelenen demokrasi örneðine uygun olarak oluþturulmuþ bir demokrasidir. Ancak kurumlarý buna göre oluþturulmamýþtýr. Yargý ile ilgili kurumlarýn tamamý parlamenter sisteme uygun deðildir. Böyle olmasýnýn altýnda Anayasa yapanlarýn halka güvenmedikleri gerçeði bulunmaktadýr. Halka güvenmeyenlerin halkýn seçtiklerine de güvenmeyecekleri açýktýr. Anayasalar halkýn seçtiði parlamentolar tarafýndan yapýlmamýþtýr. Sistemin merkezinde yer almasý gereken halk iradesi, meclis iradesi ötelenmiþ ve sýnýrlanmýþtýr. Adeta bir seçkinler demokrasisi, ya da yargýçlar devleti yapýsý getirilmiþtir. Yargý millet adýna yargýlama yapma iddiasýnda olmasýna raðmen yargý kurumlarý meclisin dýþýnda bazý kriterlerle oluþmaktadýr.
Demokratik sisteme geçildiðinden bu yana “yargý baðýmsýzlýðý” konusunda söylenenler ile gerçekler arasýnda bir tezat dikkat çekmektedir. Eðer yargý yürütmeye karþý baðýmsýz olacaksa bizdeki kadar hiçbir ülkede baðýmsýzlýk yoktur. Özellikle yüksek yargýnýn hükümetlerin uygulamalarý, hazýrladýklarý yasalar konusunda son derece baðýmsýz olduklarý görülebilir. Hatta daha da ileri bir ifade ile hükümetlere karþý negatif bir ayrýmcýlýk olduðu bile ifade edilebilir. Ancak bazý yürütme organlarý konusunda, özellikle TSK konusunda yargý iþlemleri göz önüne alýndýðýnda pasif bir taraflýlýk dikkat çekmektedir. Ülkede yaþanan ihtilallarda, darbecilerin yargýyý kullanmalarý ve yargý üzerinden dikta oluþturmalarý görülmüþtür. Yargý maalesef böyle zamanlarda baðýmsýz davranamamýþ, kötü bir sýnav vermiþtir.
Yargý hükümetlerden ve meclisten baðýmsýz ama devletten yana taraf bir durum sergilemiþtir. Zaman zaman bunu açýklamaktan da çekinilmemiþtir. Devlet diye kast edilen nedir, bu belli olmamakla birlikte örtülü olarak TSK diye algýlanmýþtýr. Devletin halk iradesine dayalý olan birimleri güvenilmez kabul edilmiþtir. Yargý da seçkinci bir tavýrla halk iradesini ve demokrasiyi küçümsemiþtir. Maalesef hukuktan yana deðil, güçten yana tavýr almýþtýr. Yargýnýn en eski hastalýðý nüksetmiþtir.
Aslýnda yargý baðýmsýzlýðý da yargýç güvencesi de yargýnýn tarafsýzlýðý için gereklidir. Öncelikli olan yargýnýn baþta devlet olmak üzere tüm güçler karþýsýnda tarafsýz olmasý ve hukuka uymasýdýr. Tarafsýzlýðýn siyasal görüþler, ideolojiler, dinler ve mezhepler açýsýndan da olmasýdýr. Ben þundan yana tarafým diyen bir yargýç tarafsýzlýðýný yitirir. Yargýç ancak hukuktan yana taraftýr. Onun kararýný oluþturan tüm etkenlerden önceliði yazýlý, nesnel hukuka vermesi gerekir.
Baðýmsýz ve tarafsýz bir yargýmýzýn olmasý, baþta anayasamýzdan baþlayarak sistemimizi demokratik hale getirmekle olabilir. Bunun için önereceklerimizi þöyle sýralayabiliriz:
1-“hukukun üstünlüðü” gerçekten saðlanmýþ, gerçek bir “hukuk devleti”.Demokrasiyi örseleyen deðil, katkýda bulunan demokratik anlayýþa sahip bir yargý. Yasalarýn kýrýntýlarýndan parti kapatmaya yeltenmeyen bir yargý.
2-Özgürlükçü bir demokrasi. Hiçbir görüþ ve inanca taraf olmayan bir devlet ve yargý.
3-“Yasamada, yürütmede ve yargýda katýlýmcý” bir demokrasi. Bunun için yargýlamada halk katýlýmýndan, yüksek yargý, hakimler ve savcýlar kurulu üyelerinin seçiminin meclise býrakýlmasýna kadar, halka ve meclise güvenilmesi.
4-Halký þekillendiren deðil, halkýn þekillendirdiði devlet. Devleti halktan koruyan deðil, bireyi ve halký devletin devasa gücünden ve haksýzlýklarýndan koruyan bir devlet ve yargý. Halkýn her kesimine tarafsýz olarak hizmet götüren bir devlet ve yargý.
Bunlarý bazý yargý mensuplarý da dile getiriyorlar. Ancak onlarýn taleplerinde maalesef hukukun üstünlüðü yerine hukukçunun üstünlüðü talep ediliyor. Baðýmsýz yargý diye baðýrýp dururlarken, halkýn denetimine ve yargýsal denetime kapalý bir güç merkezi olmayý yeðliyorlar. Tarafsýz olma ilkesini ise hiç düþünmüyorlar. Oysa yargýnýn temeli tarafsýzlýktýr. Yargýcý asýl güçlü kýlan da bu tarafsýzlýðýdýr. Verdiði kararlarýn adil ve tartýþmasýz olmasýdýr.