Kapitalist üretim süreci olsun güvencesiz, esnek ve belirsiz çalýþma, çalýþtýrma yöntemlerinin süregelip kar oranlarýnýn en üst seviye çekilme amacý güdülüp uygulanan adaletsizlik olsun en insanlýk dýþý sonuçlarýn gözlendiði alanlarýn baþýnda gelen üretim sahasý: ’Tarýmsal üretim.’’

Pek çok açýdan irdelenesi ve vazgeçilmez bir saha. Global anlamda bir açýlým getirmek gerekirse; bir milyarýn üzerinde seyreden tarým iþgücünün yaklaþýk 450 milyonluk kesimini ise mevsimlik tarým iþçileri oluþturmaktadýr. Türkiye sýnýrlarý içerisinde istihdam edilen 25 milyona tekabül eden iþgücünün % 26’sýný ise tarým iþgücü oluþturmakta. Bu rakamýn yarýsýnýn mevsimlik tarým iþçilerinin oluþturduðunu söyleyebiliriz. Göz ardý edilemeyecek kadar yüksek bir rakam ilk etapta gözlenen.

Mevsimlik tarým iþçileri her ne kadar fazla gündem teþkil etmese de bariz ve hayati konularda ciddi sorunlar yaþamakta. Görünenin çok ötesinde ve acil çözüm gerektiren bu sorunlar, ulaþýmdan barýnmaya olsun uzun çalýþma sürelerinden ücretlendirmeye, temel saðlýk hizmetlerinden sosyal güvenceye hatta çocuklarýn eðitim sorunundan tutun çocuk iþçiliðe meslek hastalýklarýndan kültürel ve etnik ayrýmcýlýða kadar uzanan geniþ bir yelpazede tanýmlanabilecek ve çözüm bekleyen sorunlar olayýn vahametini gözler önüne sererken…

Ölümlü iþ kazalarýnýn önemli bir kýsmýnýn tarým sektöründe yaþandýðý gerçeðinden hareketle bunun diðer sektörlere göre iki kat fazla olduðu ise yadsýnamayacak bir gerçek. Türkiye’de çalýþan mevsimlik tarým iþçilerinin varlýðý, kapitalizmin kýrsal alanlarda geliþmesi ile eþ güdümlü takip edilebilmekte ve yine bu gruba giren iþçiler her sene aðýrlýklý olarak güneydoðudan ülkenin dört bir yanýna birkaç aylýðýna çalýþmak için göç eden bir iþçi kitlesidir tanýmlamasý ise en irdeleyici özelliðidir bu gruba tekabül eden grubun.

Psiko- sosyal sorunlar mevsimlik tarým iþçilerinin çoðunluðunu etkileyen ciddi saðlýk sorunlarý arasýnda ilk sýrada yer almaktadýr. Temiz su, elektrik ve temel gereksinimlerimden yoksun ilkel barýnma koþullarýnda yaþamak zorunda kalmalarý ayrýca zorlayýcý ve saðlýksýz koþullar.

Çocuk iþçiliðin yarýsýnýn tarýmda çalýþtýðý gerçeðini göz önünde tuttuðumuz takdirde sorunun boyutu diðer açýlýmý ile bir kez daha gözler önüne serilmekte. Geçinme ve yaþamýný idame ettirme gayesi ile bu iþi tercih edenler her yýl nisan ve mayýs aylarýnda yolculuklarýna baþlarlar. Yolculuðun baþlangýcý itibariyle yaþadýklarý sorunlarýn da eþ güdümlü ve bir o kadar yadsýnamayacak ölçüde zorlayýcý olduðunu söyleyebiliriz. Bu yolculuklar meydana gelen trafik kazalarýnýn medyada yer bulmasý itibariyle tüm ülkede iþçilerin yaþamlarýna dair en somut göstergesidir toplumu gerçeklerle yüzleþtiren. Kamyonlar ya da týrlarla nasýl zor koþullar altýnda hayatlarýný idame ettirdikleri ise oldukça bariz ve düþündürücü. Kapasitenin çok üzerinde saðlýksýz ve uygunsuz yapýlan bu yolculuk bile çalýþma þartlarýnýn nasýl insanlýk dýþý olduðunu ispatlamaya yeterli bir delil hem de göz ardý edilemeyecek ölçüde.

Þimdilerde iþçiler yataklarýný, kilimlerini, mutfak eþyalarýný da yüklediði, kapasitesine göre çok fazla aðýrlýk taþýyan minibüslerde benzer tehlikeli yolculuklarýný yapmaya devam etmekteler ve sadece haberlerde alt yazý geçen beyanlarla anýlmakta, hatýrlanmakta ve sadece geçirdikleri kaza neticesi ekrana gelen ölüm haberleri ile gündemde yer bulmakta. Bu bile yaþadýklarýný geç kalýndýktan çok sonra anlatmak için hiç de yeterli ve engelleyici deðil. Yaþamlarýný yitiren onca insan üstelik önlem almanýn hiç de zor olmadýðý…

Çalýþacaklarý yerlere vardýðýnda yaþayacaklarý barýnma yerleri ise bir diðer önemli sorun alaný. Neredeyse tüm zamanlarýný açýk havada geçiren iþçiler sürekli yer deðiþtirerek yýlýn önemli bir kýsmýný bu geçici olarak nitelendirilen koþullar altýnda yaþarlar. Üstüne üstük yaþam koþullarýnýn bu denli kötü olmasý çalýþtýklarý yerlerde dýþlanmalarýna maruz býrakýlmalarýna kadar uzanan temel bir etken.

Mevsimlik tarým iþçilerinin çalýþma iliþkileri ‘’elçi’’ veya ‘’dayýbaþý’’ olarak adlandýrýlan aracýlar ve iþverenlerden oluþmaktadýr. Gözlenen bu üçlü çalýþma iliþkisi ise oldukça enformel bir zeminde gerçekleþmektedir. Ýþverenler iþçilere karþý hiçbir sorun üstlenmek zorunda kalmadýklarý için her halükarda iþçilerin sosyal haklarý ihlal edilmekte ve pek çok haksýzlýða da maruz kalmaktadýrlar. Yevmiyeleri kurullar ve odalarca belirlenen iþçilerin yaþadýklarý bir diðer sorun ise son zamanlarda sayýlarý gitgide artan Suriyeli iþçilerdir. Bu baðlamda ücretleri her geçen gün daha da aþaðýya çekilmekte ve rekabet unsuru git gide önem kazanan bir unsur haline gelmektedir.

Daha fazla iþçinin daha fazla gelir anlamýna gelmesi ise dayýbaþýnýn kazanýmýnda yukarý seyreden bir grafik çizmektedir. Sistemin gereði ve bir uzantýsý olarak; dayýbaþý patron ve iþçi arasýnda iletiþimi ve koordinasyonu saðlayan bir aracý olma mevcudiyetini sürdürmekte ve pek çok haksýzlýða da sebebiyet vermektedir. Ýþçiler çalýþtýklarý dönemlerde ihtiyaç duyduklarý her türlü konuyu elçilerden (dayýbaþý) talep etmekte diðer bir deyiþle bu zincirin bir uzantýsý olan aracýlar her halükarda söz hakkýna sahiptir hem de en ufak ayrýntýya kadar. Ýþçilerin çalýþma yaþamlarý ile ilgili her türlü kararý olsun iþverenle ücret pazarlýðý gibi pek çok önemli konuda olsun yetkili mercidir karar mekanizmasýnda ve tüm gerekli düzenlemeleri bizzat yapan taraftýr. Diðer bir deyiþle, bir elçiye yani bir aracýya baðlý olmaksýzýn iþçinin iþ bulmasý mevzu bahis dahi deðildir ve bu yüzden de çalýþtýðý yerde hiçbir sorunu tek baþýna çözebilme salayetine haiz deðildir. Bu baðlamda diyebiliriz ki; gereken somut ve etkin devlet mekanizmasýnýn oluþturulma zorunluluðudur.

Mevsimlik tarým iþçilerinin kemikleþmiþ sorunlarýna çözüm üretmek amacýyla Baþbakanlýk tarafýnca 2011 senesinde bir genelge yayýmlanýp yürürlüðe girmiþtir. Bu genelge konunun çözüm odaklý olmasý açýsýndan atýlmýþ önemli bir adýmdýr ve ilgili konuya irdeleyici bakýþ açýlarý getirmesi açýsýndan hayli önemli ve etkin bir sürece imza atmýþtýr. Trafik kazalarýndan çocuk iþçiliði gibi önemli sorunlara getirdiði bakýþ açýsý ve çözüm odaklý bu genelge bir bakýma atýlmasý gereken önemli bir adým olmasý açýsýndan ayný zamanda bir zorunluluktur da. Yine de sorun sadece devletin yaþam koþullarý ve çalýþma iliþkilerine yönelik düzenlemeleri ile çözülecek gibi gözükmemektedir. Sonuç olarak etkili olacak bir yasal koruma saðlanmasý, temel haklara problemsiz bir eriþimin kâðýt üzerinde tanýnmasý halinde bile yine de görünen odur ki mevsimlik tarým iþçileri süreci yordalayýcý bakýþ açýsý ile çözüm odaklý bir eðilim taþýmaktadýr her ne kadar yaþadýklarý sorunlar an itibariyle süregelse de.

Sosyal iliþkilerden yola çýkýp çalýþma koþullarýna uzanan bu yolculuk her ne kadar söz konusu iþçileri kapsasa da aslýnda sorun sadece onlarýn deðil bizzat toplumun kanayan bir yarasýdýr ve çözüm odaklý yaklaþýmlar gerektirmektedir tabii ki ivedilikle.