Kayseri’de, mahalli olarak yazýp çizerken hem mahalli hem de ‘internet baðlantýsý yüzünden’ ulusal -belki de uluslarasý olan- Kayseri Gündem’de haftada bir yazýyordum. 31 Mayýs 2012 Perþembe tarihli yazý “adaleti gelin ettik gurbete” baþlýðýný taþýyordu.

Daha sonra yazmayý býraktým. Gazete eski internet sitesinden yenisine geçince yazýlara ulaþýlmaz oldu. Bereket versin ki bu korkuyla bazýlarýný kopyalamýþtým. O yazýlardan bazýlarýný, o yýllarda yeni yazmaya baþladýðým Edebiyatevi’ne taþýdým. Bu yazý da onlardan biri olsun istiyorum.

Aradan geçen senede çok þey deðiþti. Hükumetle kanka olan Fetocular baþta olmak üzere çok þey deðiþti. O zaman þöyle demiþim: “Bir ara umutlanýr gibi olduk. Ancak bel baðladýðýmýz insanlarýn “sisteme sýzmak adýna” sýnav sorularýný sýzdýrdýklarýný gördük. Oysa sýnav, adaletin bir ölçüsüydü. Sütte olmasa da mayada bir bozukluk vardý. Ne de olsa “misyoner mantýðý” kullanýyorlardý” tesbitini yapmak ve de yazmak sýradan deðildi.

‘Gurbetçi’ temalý yazýnýn ‘Demirel zamanýnda 30 yýl boyunca ýrzýna geçilen adalet’ kelimesinin bütün boyutlarýyla ele alýndýðý bir köþe yazýsý. Ben kendimi çoðu zaman ‘dinazor’ diye isimlendiriyorum. Yeni kuþaklara ‘takvim yapraðý’ saçma gelse de, bize yakýn kuþaklarýn ‘damak zevki’ne uygun geleceðini düþünüp tekrar piyasaya sürüyorum.

Takvimin yapraðýnda, yeni doðan çocuðun adý, erkekse “âdil” kýzsa “âdile” yazýyordu. Benim bildiðim bir de “adalet” vardý. Ýyi de adalet kimin adýydý? Erkeðin mi, kýzýn mý? Þair: “Adaleti gelin ettik gurbete / Kim bilir… belki de gurbetten öte” derken kýz olduðunu söylüyordu ama acaba öyle miydi? Sonra adalet de ne demekti?

Ben yapraklý takvime bakmayý severim. Aslýnda þu adalet konusu da oradan çýktý. Bu yazýyý yazdýðým günde yani Haziran’ýn 24’ünde, -Yýl 1961- “Almanya´ya gidecek ilk iþçi kafilesi yola çýktý” yazýyordu. Gurbetçilerin sýlaya döndüðü þu günlerde, þairin dediði aklýma geldi. Acaba bizim gurbete gelin ettiðimiz adalet ne haldeydi? Ben diyeyim 40 siz deyin 50 sene önce gelin gittiðine göre, torun-tosuna kavuþmuþ olmalýydý. Adil Bey sýlaya izine geldiði halde Adalet Haným neden gelmemiþti? Yoksa yine þairin dediði gibi. Belki de gurbetten öteye mi gelin gitmiþti?!... Sordum. Âdil Bey, aðzýný doldura doldura: “Adalet orda; Avrupa’da arkadaþ! Gelmez, býrak baþka þeyi, sýrf hastaneleri için gelmez.” cevabýný verdi.

- Siz niye geldiniz?”

- Sorma, geldim. Çocukluðum burada geçtiði için, sýlayý özledim.

Sýlaya dönmek? Gurbette olmak? Bu kavramlar nasýl bir þeydi? Sonra gençliðimin þarkýlarýndan birinde þair, “Ben gurbette deðilim; gurbet benim içimde” demekteydi. Gurbet nasýl bir þeydi? Sabah namazýna cep telefonunun ýsrarýyla kalktýðým halde, gözümden uyku aktýðý halde, sonrasýnda uykum kaçtý. Þu adalet kelimesi için sözlüðe bakacaktým. Bir de þimdi gurbet kelimesi çýktý. Ama adam, “Ben gurbette deðilim; gurbet benim içimde” dediðine göre, benim de içimde olabilir miydi?

Ýçimdeki gurbet? Oraya döndüm. Orada da bir kahraman vardý, Ömer diye biriydi. Adalet Hanýmla evliydi. Adalet denince Ömer, Ömer denince adalet akla gelirdi. O aileyi özledim. Ama hep ayný gitmiyordu. Bir süre sonra muhtar geldi; Muhtar es-Sakafî… Sonra 2. Ömer… Dünyada her þey deðiþmekteydi; deðiþmeyen tek þey, deðiþmeydi. Ama 2. Ömer bir sünnet býraktý. Siz, “Peygamberin sünnetinden baþka sünnet olmaz” diyebilirsiniz? Ben hadis usûlünü bilirim. Ümmetin de sünneti olur ama Peygamber ümmetinin… 2. Ömer de minbere çýkýp hutbe okudu. Onun hutbesi bizim bildiðimiz hutbe gibi deðildi; yayýnlanan bir genelgeydi. “Din, öðüt vermek; iyiyi, doðruyu, güzeli söylemekti." Söyledi. Ama son söylenen akýlda kalacaðý için sözü, sözlerin en güzeli ile bitirmek istedi. Arapça olarak: “Elaaa! Ýnne ahsene’l Kelam/ Kelamullahi’l Meliki’l Azizi’l Allâm” dedi yani: “Ey millet! Dikkat edin, sözlerin en güzeli, her þeyi bilen Yüce Allah’ýn sözüdür.” Ve bir formül ekledi: Aziz Allah’ýn Kitabýndan bir cümle. (Nahl, 90) Sonra o cümle hutbenin son cümlesi oluverdi. Her hatip onu tekrarladý, her Cuma o söz tekrarlandý. Derken sünnet yani âdet, gelenek haline geldi.

Almanya’ya ilk giden gurbetçilerimize, “Atalarýnýz kýlýçlarýný sallaya sallaya Viyana’ya kadar gelebildiler. Siz kollarýnýzý sallaya sallaya Berlin’e girdiniz.” denmiþti. Bu söz çok doðru idi. Ama gidenlerin konumu farklý idi. Adamlar “deðneði atýp” gitmiþti. Fiziklerine bakýlmýþ; kaslarý test edilmiþti. Kimya… hiç. Ýþ bulmak için gitmiþlerdi gavur memleketine. Kazanacaklarý para vardý kaybedecekleri hiçbir þey yoktu. Nitekim para kazandýlar; kapýsýnda iþ bekledikleri aðalarýn, beylerin mallarýný “nakit” parayla alacak kadar para kazandýlar ve de satýn aldýlar. Gittiler, döndüler, gittiler geldiler. Bu “med-cezir” 40 yýl devam etti. Orayý gördüler, burayý gördüler. Zaten önceden kendilerine burada, “gözünün görmediðine inanma!” dersi verilmiþti. Gözleriyle gördüler ve inandýlar. “Gavurun dinine lanet ama adaletleri iyiydi.”

Bazen eþitlikle adalet karýþtýrýlýyor. Osmanlýnýn yýkýldýðý son yüzyýlýnda bile adalet kelimesi adalet, müsavât kelimesi ise eþitliktir. Masal diliyle anlatacak olursak, atýn önüne et, aslanýn önüne ot koymak zulümdür. Atýn ve aslanýn önlerine ayný miktarda ot veya et koymak eþitliktir. Aslanýn önüne et, atýn önüne ot koymak adalettir.

Bir ara umutlanýr gibi olduk. Ancak bel baðladýðýmýz insanlarýn “sisteme sýzmak adýna” sýnav sorularýný sýzdýrdýklarýný gördük. Oysa sýnav, adaletin bir ölçüsüydü. Sütte olmasa da mayada bir bozukluk vardý. Ne de olsa “misyoner mantýðý” kullanýyorlardý.

Adalet, gurbete gelin gittiðine göre, “Müslüman-gavur” herkese lazým olan bir þey. Adalet herkese lazým olduðuna göre, gavura da Müslümana da âdil davranýlmasý gerekiyor. Ýyi de bunu kim yapacak? Atalarýmýz, birbirlerine karþý âdil davranýyordu. Dedelerimiz, gayr-ý müslimlere âdil davranýyordu. Öyle ki Müslüman olmayan biri Müslümanýn adaletini görüp, sarýðý kalensöveye tercih etti. Tarih, öyle diyor. O zaman “Dinine lanet ama adaletleri iyi” diyen iþçimize hak vereceksiniz.

Ne dersiniz, gurbetteki adalet dönecek mi ya da gurbetten öteye… gidecek mi?