60’lý yýllarda köy delikanlýlarýnýn cebinde mutlaka bir ayna-tarak bulunurdu. Yuvarlak, teneke kaplý, kimisinin arkasý resimli aynalar, arka cebe konurdu. Delikanlýlar sýk sýk çýkarýr bakar; daha çok da saçlarýný tararlardý. Küçük olduðumuz için ilgimizi çekerdi.

Ýstanbul’da, matbaada çalýþan, ablamla yeni niþanlanan eniþtemin taraðý vardý ama aynasý yoktu. Nasýl olurdu?!. Günün birinde dayanamayýp “Eniþte, neden senin aynan yok?” diye sordum. “Ýstanbul’da, her yerde ayna var. Olmazsa bir camekân/vitrinin önünden geçerken durursun, sade saçýný baþýný deðil; bütün vücudunu görürsün. Saçýn bozuksa, tararsýn.” dedi. Her yerde ayna olan Ýstanbul’u merak ederdim.

Her yerde ayna olunca herkesin aynasýnýn olmasýna ne gerek vardý!

Yine eskiden her babanýn delme yeleðinin cebinde köstekli bir saat olurdu; cep saati. Kapaklý saat ayrýca bir kýlýf içine konurdu. Zaman zaman çýkarýr ve saatin kaç olduðuna bakarlardý. Saati olmak bir ayrýcalýktý. Hele bazýlarýnýn çok özel davranýþlarý vardý. Kol saatleri çýkýnca cep saatleri tarih oldu; anýlarda kaldý. Þimdi her yerde ve her þeyde saat var. Ellisini sollayan ben bile artýk saat taþýmýyor ve “Ýstanbul’da, her yerde ayna var” diyen eniþteme hak veriyorum.

Þehir tarihi kitaplarýnýn anlattýðýna göre, her vilayette, merkezi caminin giriþinde bir muvakkithane ve içinde aletlerle birlikte bir muvakkit görev yapardý. Beþ vakit namaz nedeniyle okunan ezan, günü beþ yerinden bölen, vaktin hangi vakit olduðunu halka ilan eden bir iþleve sahipti. Bu yüzden muvakkithaneler merkezi camilerin giriþine yakýn bir yerde olmak mecburiyetindeydi.

Bir zamanlar Kayseri sancaktý; mutasarrýfý yani valisi vardý. Muvakkithanesi de vardý. Bu konuyla ilgili bilgiyi Ahmed Nazîf Efendi’den alýyoruz: “Cami-i Kebir avlusundaki çeþmelerin bitiþiðinde, genel muvakkithane vardý. “Gul huve mevakitu linnas[1] oldu þahid” mýsraýnýn delaletinden de anlaþýlacaðý üzere, 1818 tarihinde Kayseri mutasarrýfý Bekir Paþa tarafýndan bina ve inþa edilmiþti.[2]

Kur’an ayetinde, Muhammed (s.a.s)e hitaben “Sana hilallerin durumunu yani hilalin kalýnlaþýp dolunay oluþunu, incelip kayboluþunun hikmetini soruyorlar. Bunun, insanlarýn vakti hesaplayýp bilmeleri için olduðunu söyle” buyrulmaktadýr.

Muvakkithane yapýldýðýnda þiirle tarih düþürme geleneðinin bir parçasý olarak, þiir içinde bu mýsra yazýlmýþtýr.

Daha sonra bu görevi, her þehrin meydanýna dikilen mimari saat kuleleri almýþtýr. Saat, teknoloji olarak bu iþi yaptýðýndan; muvakkithane binalarý küçülmüþ, kulelerin altýndaki odalar kalmýþtýr. Demek ki, saat kuleleri öncesinde bu iþleri muvakkithane görüyordu.

Kayseri Saat Kulesi Sultan 2. Abdulhamid devrinde (1906), mutasarrýf Haydar Bey ve belediye baþkan vekili Filintenin Þýh Ýbrahim Efendi (ö.1911) zamanýnda, Tavlusunlu Salih Usta tarafýndan yapýlmýþtýr.[3]

Abdulhamid Döneminde Kayseri il sýnýrlarý içinde yapýlmýþ binalara baktýðýmýz zaman “kitabeli” olduklarýný görmekteyiz. Bu mimari yapýnýn kitabesi olduðunu yazan birine –þimdilik- rastlamadýk. 1950’li yýllarda çekilmiþ fotoðraflarýna baktýðýmýzda muvakkithanenin doðu ve batý yönünde karadelik olarak gözüken boþluklar saatin kadran zemini gibi beyaz olarak gözlemlenmektedir. Bu yýllar bize uzak olmadýðýndan, bu hususu açýklayacak kimseler yaþamaktadýr. Bekliyoruz.

Saat kulesi 2006’da 100 yaþýna girmiþtir. Bilindiði gibi restore edilmiþtir. Bu tamir ve bakým sýrasýnda sacýnýn parlaklýðý gibi fiziki konular þikâyet konusu olmuþtur. Her yeni eskir. Böyle olunca bir süre sonra çatýyý kaplayan sac matlaþacak; rengi eski haline gelecektir. Bize göre, kitabesinin olup olmadýðý gündeme getirilmeliydi.

Muvakkithanenin kendine özgü aletleri vardý. Bunlar da tarihin özel þartlarý içinde yok oldular. Taþlarýn dayanamadýðý þartlara aletler ne yapsýn?! Kalsalardý müze olacaklardý. Müzeye konsalardý tarih olacaklardý ama tarihin karanlýðýnda yok oldular.

Geçen bir asýr boyunca saat kulesi, meydandan halka vakti bildirmiþtir. Yaþlandýðý için zaman zaman teklemektedir ancak artýk her kolda deðil her yerde saat bulunmaktadýr. Fakat saat kuleleri sanat tarihi anlayýþý içinde yapýlmýþ binalardýr. Kimi þehirler için simge haline gelmiþ; þehirle özdeþleþen bir hal almýþlardýr. Kayseri saat kulesi de bu açýdan önemlidir. Saatin kaç olduðunun ötesinde tarihî ve mimarî güzelliði vardýr. Bu yüzden, þu günlerde tekrar elden geçirilmektedir. Taþlar yaþadýkça da yaþayacak; kalp atýþlarýyla yaþadýðý bir asýrlýk tarihin  þahitliðini yalnýz baþýna yapacaktýr.