Hz. Muhammed’in Çok Evliliðinin Arka Planý:

Çok evliliðin sebepleri ve sonuçlarý:

Geçmiþte olduðu gibi günümüzde de Hz. Muhammed’in çok kadýnla evlenmesi tartýþma konusu olmuþtur. Tabi bazý insanlar Ýslam’a, Hz. Muhammed üzerinden saldýrarak kötüleme yolunu tercih ederken, bazý insanlarýn da bilgi yetersizliðinden dolayý Hz. Muhammed’in evliliklerine kötücül gözle baktýklarýný düþünüyorum. Bu nedenle, Hz. Muhammed’in çok kadýnla evlenmesini Hz. Muhammed’in kadýn düþkünü olduðu yalanýný uyduruyorlar. O dönemin sosyo-kültürel yapýsýný araþtýrmayanlar þayet gerçeði görmek istiyorlarsa Hz. Muhammed’in gençlik yýllarýndaki yaþantýsýna bir baksýnlar. Görecekler ki; o dönemlerde Hz. Muhammed, hiçbir kadýnla iliþki kurmamýþtýr. Oysa o dönemin erkekleri kadýnlarla iliþki kuruyor ve eðleniyorlardý. Kâbe, Mekke ve Medine þehirlerini yöneten güçlü, azgýn ve sapkýn kabileler vardý. Dokuz kabile bir araya gelerek bir federasyon kurmuþtu. O dönemin insanlarý bu 9’lu çetenin insafýna terk edilmiþti. Bu kabileler, baþka kabilelere baskýnlar düzenliyor ve kervanlarý basýyorlardý. Bu baskýnlarla mal-mülk sahibi olurken; kadýnlarý, kýzlarý ve gürbüz erkek çocuklarýný da köle pazarlarýnda satýyorlardý. Bazý kadýnlarý ve kýzlarý önce haremlerine alýyor, sonra genelevlere satýyorlardý. Kadýnlarýn can ve mal güvenliði kalmadýðý için kendilerine uzanacak bir ele tutunmak ve hayatta kalmak istiyorlardý. O dönemin þartlarýnda köle kadýnlarla evlenmek utanç verici görüldüðünden imkansýzdý. Ýslam Peygamberi, azgýn kabile reislerinin kendisine sunduðu bu köle kadýnlarýn ücretlerini ödeyerek azat edi-yordu. Azatlý köle kadýnlar, kendi baþlarýna çaresiz yaþamayacaðýný söyleyip, ya evlilik yoluyla ya da Peygamber Muhammed’in himayesinde kalmayý tercih ediyorlardý. Hz. Muhammed, bazý kadýnlar ile evliliði tercih etmiþ; çaresiz bazý azatlý kadýnlarý da himayesine almýþtý. Böylece Hz. Muhammed’in etrafýnda çok sayýda sýðýnmacý kadýn oluþmuþtu. Bazý dini kaynaklar, bu sýðýnmacý kadýnlarý da Hz. Muhammed’in eþleri olarak anlattýklarý için bu konu istismar edilmiþtir. Ýslamýn hýzla yayýldýðý dönemlerde kadýnlar, Hz. Muhammed ile görüþebiliyor, sorunlarýný dile getirebiliyorlardý. Ancak mahrem konularý soramýyorlardý. O sebepten dolayý; Hz. Muhammed’in eþleri, kadýnlara mahrem konularda bilgi vermeye baþlamýþtý. Bu faaliyet, kadýnlarýn Ýslamýn anlaþýlmasýnda ve yayýlmasýnda önemli roller üstlendiklerini gösteriyor. Pek çok dini kaynakta, Peygamber eþlerinin diðer kadýnlara dini konularda öðretmenlik yaptýðý da anlatýlmaktadýr. Bu gerçekler, Muhammed Peygamber’in neden çok kadýnla evlendiðinin bir baþka gerekçesidir. Bir baþka gerekçe ise kabileler, sosyal statülerini güçlendirmek istiyordu. Hz. Muhammed Kureyþ kabilesindendi ve güçlüydü. Hz. Muhammed, diðer kabilelerden gelen evlilik yoluyla akrabalýk teklifini kabul etmekle etrafýnda olan veya oluþabilecek düþmanlýðý da azaltmayý düþünmüþtür.

Hz. Muhammed, Yahudi olan Evs ve Hacret kabileleriyle barýþ içinde olduðu halde evlilik yoluyla akrabalýk kurmamýþtý. Akrabalýk kurduðu kabileler genellikle sorun yaþadýðý kabilelerdi. Örneðin; Ebu Süfyan’ýn kýzý Ümmü Habibe, Hz. Muhammed ile evlenerek hem düþmanlýðý sona erdirmiþ hem de babasý Ebu Süfyan’ýn Müslüman olmasýna vesile olmuþtur. Ýslam peygamberi Muhammed'in farklý kaynaklarda geçen 9 ile 19 kadýnla evlendiði düþünülmektedir. Ýranlý araþtýrmacý Ali Daþti ise Muhammed'in evlendiði 23 kadýnýn listesini vermiþtir. Evlilik olarak kaydedilen kadýnlarýn arasýnda cariye ve savaþ esirlerinden hediye edilen isimler de bulunmaktadýr. Bunlar, evlilik olarak kaydedilse bile Ýslam kültüründe cariyelerin statüsü ayrýdýr ve bu kadýnlarla cinsel beraberlik için nikah iþlemi yapýlmazdý.

Hz. Muhammed’in hayatý Hicret öncesi (Mekke: 570-622) ve Hicret sonrasý (Medine, 622-632) olmak üzere ikiye ayrýlýr. Hz. Muhammed, evliliklerinden 2'si hariç tümünü Hicret sonrasý döneminde yapýlmýþtýr. Medine döneminde Hz. Muhammed’in her bir eþi için Mescid-i Nebevinin duvarlarýna bitiþik odalar yapýlmýþtýr. Hz. Muhammed vefat ettiðinde, geride 9 dul kadýn býrakmýþ ve bu kadýnlar müminlerin anneleri sayýldýðý için ömürleri boyunca evlenmemiþ; güven içinde yaþamýþtýr. Buraya kadar olan bilgiler, Ýhsan Eliaçýk’ýn Zanka TV’de yaptýðý açýklamasýna dayanýyor. Bu konuyu kaleme alan çok sayýda kitap yayýnlanmýþtýr.

Arap kültüründe evlilikler, kabile ihtiyaçlarýna göre planlanýr, kabile içinde ve diðer kabileler arasýnda ittifaklar oluþturma amacýyla yapýlýrdý. Watt'a göre Muhammed'in bütün evlilikleri arkadaþlýk iliþkilerini güçlendirme politikasýna hizmet ediyordu ve Arap gelenekleri üzerine kurulmuþtu. Esposito, Muhammed’in bazý evliliklerinin dul kadýnlara yeni bir yaþam þansý vermeyi amaçladýðýný ifade eder. Francis Edwards Peters'a göre; Muhammed'in evlilikleri hakkýnda genellemeler yapmak zordur; onlardan bazýlarý politik, bazýlarý acýma, bazýlarý savaþta eþi ölen kadýnlarýn sokaklarda zorluk çekmemeleri ile ilgiliydi.

Muhittin Akgül, Muhammed'in eðitim-öðretim, sosyal, dini-teþrii (þeriat ya da yasa koyma) ve siyasi sebeplerle evlilikler yaptýðýný ifade eder. Hz. Muhammed’in evliliklerinden biri de Zeyneb bint-i Cahþ ile evliliðlidir. Zeyneb bint-i Cahþ, Hz. Muhammed’in halasý Umeyme bint, Abdülmuttalib'in kýzýdýr. Dolayýsýyla Zeyneb ve beþkardeþi Hz. Muhammed’in ilk kuzenleriydi. Zeyneb, yetenekli bir tabakçý ve deri iþçiliði yapýyordu. Paraya ihtiyacý yoktu fakat çalýþmasýna devam ediyordu. Ýlk Müslümanlardan olan Zeyneb, kardeþi Abdullah ile birlikte Medine’ye hicret etmiþti. Hz. Muhammed, Zeyd bin Hârise'yi evlat edinmiþ; halasýnýn kýzý Zeyneb ile Hicret’in 5. yýlýnda evlendirmiþti. Boþanmanýn asýl kaynaðý; Zeynep’in asil bir aileye mensup, kocasý Zeyd'in ise daha önce bir köle ve sonradan hürriyetine kavuþan biri olmasý eþler arasýnda statü farklýlýðý oluþturmuþtu. Zeyneb bint-i Cahþ, eþ olarak Zeyd bin Hârise'ye ýsýnamamýþ, ailede geçimsizlik baþ göstermiþti. Zeyneb bint-i Cahþ, bu evliliði sürdürmek istemiyor, Hz. Muhammed'in isteði üzerine sabrediyordu. Zeyd bin Hârise, evliliklerinin birinci yýlý dolmamýþken Muhammed'e, "Yâ Resûlallah! Ben, ailemden ayrýlmak istiyorum" dedi. Hz. Muhammed; “hanýmýný tut ve Allah'tan kork.” diye cevap verdi. Zeynep bint-i Cahþ'ýn, iddeti Zeyd bin Hârise'den boþandýktan sonra bekleme süresi dolmuþtu ve 35 yaþýndaydý. Hz. Muhammed’e bir gün eþi Aiþe ile sohbet ederken vahiy gelir. Vahiy þöyledir “Hani sen, Allah'ýn kendisine nimet verdiði ve senin de kendisine nimet verdiðin kiþiye; eþini yanýnda tut ve Allah’tan sakýn, diyordun; insanlardan çekinerek Allah'ýn açýða vuracaðý þeyi kendi nefsinde saklý tutuyordun; oysa Allah, Kendisinden çekinmene çok daha layýktý. Artýk Zeyd, ondan iliþkisini kesince, Biz onu seninle evlendirdik ki böylelikle evlatlýklarýnýn kendilerinden iliþkilerini kestikleri zaman onlarla evlenme konusunda mü'minler üzerine bir güçlük olmasýn..."(Ahzab Suresi: 37-38)

Þimdi bu evlilikle ilgili tartýþmalara ve yorumlara bakalým: Eleþtiriler: Bu sûre ve ayetlerle ilgili olarak vahyin Allah'ýn arzularýndan ziyade Muhammed'in arzularýný yansýttýðý þeklinde çok eleþtiriler yapýlmýþtýr.

Ýslami yorumlar: "Biz onu sana zevce yaptýk" ayetiyle baðlantýlý olarak, bu nikahýn Arap geleneklerini bozan ilahi bir emir ve þer'î hüküm olduðuna inanýlýr. Bu hükmü toplumda yerleþtirmek için Hz. Muhammed'in, Allah tarafýndan Zeynep ile evlendirildiðine inanýlýr. Ýslam öncesi dönemde evlatlýk, öz evlat gibi görülür, öz evladýn bütün haklarýna tabi tutulurdu. Bir evlatlýðýn hanýmýyla evlenmek, geleneðe göre babaya yasaktý. Bu döneme ait evlat edinme anlayýþýný Ýslamiyet ortadan kaldýrarak, evlatlýk olaný sadece bir din kardeþi olarak kabul etmiþ ve evlatlýðýn boþadýðý kadýný / kadýnlarý nikahlama hususunu manevi babalara helal kýlmýþtýr. (Ahzab Suresi: 4-5) “Allah, evlatlýklarýnýzý öz oðullarýnýz olarak tanýmadý. Bu, mücerret sizin aðýzlarýmýzdan çýkan bir sözden ibarettir. Halbuki Allah hak söyler ve kullarýný doðru yola sevkle hidayette kýlar. Evlat edindiðiniz kimseleri babalarýna nispet edin...”(Ahzab Suresi: 4- 5) Kaynak: Ýhsan Eliaçýk, Zanka Tv. Görüldüðü üzere, bir kýsým insanlarýn iddia ettiði gibi Hz. Muhammed, halasýnýn kýzý Zeyneb’e göz diktiði için evlenmedi. Zeyneb ile evlenme niyeti olsaydý, zaten Zeyd ile evlendirmez, kendi nikahýna alýrdý. Hem Zeyd, hem de Zeyneb boþanmak istediði halde Hz. Muhammed buna razý olmamýþ, evliliðin devamýný ýsrarla istemiþti. Ayetlerden de anlaþýldýðý üzere bu evlilik Allah’ýn istemesiyle gerçekleþmiþtir. Bu ayet ile yanlýþ iþleyen Arap örfü de ortadan kaldýrýlmýþtýr.

Hz. Muhammed’i çok evliliði üzerinden eleþtirenler, Hz. Muhammed’in devrimci liderliðini, nebiliðini ve peygamberliðini neden hiç okumazlar ve anlamazlar. Söylediði sözlerin hem Arap toplumuna hem de tüm insanlýða yönelik olduðunu neden anlamak istemezler. 23 yýllýk Peygamberliði döneminde, Medine Sözleþmesiyle 622 yýlýnda Medine Site Devleti’ni kurdu; sosyal adaleti ve barýþý temin etti. Kýz çocuklarýnýn diri diri topraða gömülmesini, ribayý, kabileler arasý husumetleri, köleliði ve cariyeliði ortadan kaldýrdý. Hakça paylaþýmýn yaþandýðý bir Ýslam dünyasý kurdu. Ýþte Hz. Muhammed’in Veda Hutbesi: “Ey insanlar! Sözümü iyi dinleyiniz! Biliyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada ebedi olarak bir daha buluþamayacaðým. Ey insanlar! Bu günleriniz nasýl mukaddes bir gün ise bu aylarýnýz nasýl mukaddes bir ay ise bu þehriniz (Mekke) nasýl mübarek bir þehir ise canlarýnýz, mallarýnýz, ýrzlarýnýz da böyle mukaddestir; her türlü taaruzdan korunmuþtur. Ashabým! Yarýn Rabbininize kavuþacaksýnýz. Ve bu günkü her hâl ve hareketinizden muhakkak sorulacaksýnýz! Sakýn benden sonra eski delaletlere dönüp de birbirinizin boynunu vurmayýnýz! Bu vasiyetimi burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin! Olabilir ki, bildiren kimse, burada bulunup da iþitenden daha iyi anlayarak muhafaza etmiþ bulunur. Ashabým! Kimin yanýnda bir emanet varsa onu sahibine versin! Ey insanlar! Kadýnlarýn haklarýna riayet etmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanýzý tavsiye ederim. Siz, kadýnlarý Allah’ýn emaneti olarak aldýnýz. Ve onlarýn namuslarýný ve ismetlerini Allah adýna söz vererek helal edindiniz! Sizin kadýnlar üzerinde hakkýnýz, onlarýn da sizin üzerinizde haklarý vardýr. Ey Müminler! Size iki þey býrakýyorum ki, siz onlara sýmsýký sarýldýkça yolunuzu hiç þaþýrmazsýnýz. Onlar, Allah’ýn Kitabý Kuran-ý Kerim ve sünnetimdir. Müslüman, Müslümanýn kardeþidir ve böylece bütün Müslümanlar kardeþtir. Din kardeþinize ait olan herhangi bir hakka tecavüz, gönül hoþluðu ile kendisi vermiþ olmasý müstesna, helal deðildir.”

“Ey insanlar! Yarýn beni sizden soracaklar, ne dersiniz? diye sordu. Ashab-ý Kirâm: “Allah’ýn risaletini teblið ettin; risalet vazifeni ifa ettin, bize vasiyet ve nasihatte bulundun! diye þehadet ederiz” dediler. Bunun üzerine Hz. Muhammed, þehadet parmaðýný göðe kaldýrýp; sonra da cemaat üzerine doðrultarak; üç defa “Þahid ol Ya Rab” dedi ve þöyle devam etti sözlerine: “Ey insanlar! Cenab-ý Hakk’a hamd ve sena, tekbir ve tahlilden sonra derim ki; sizi Allah’ýn kitabýna baðlayan Peygamberinizin sözlerini iyi dinleyiniz ve ona itaat ediniz!”

Böylece Hz. Muhammed’in neden çok kadýnla evlendiði, Arap toplumunda hangi radikal kararlar alarak düzeni saðladýðý da umarým anlaþýlmýþ oldu.